Remove ads
Антоніа Гаўдзі, Гаўдзі-і-Карнет (25 чэрвеня 1852, Барселона — 10 чэрвеня 1926) — іспанскі архітэктар. Адзін з найбольш самабытных архітэктараў кан. 19 — 20 ст..
| Антоніа Гаўдзі | |
|---|---|
.jpg) | |
| Дата нараджэння | 25 чэрвеня 1852[1][2][…] |
| Месца нараджэння | |
| Дата смерці | 10 чэрвеня 1926[1][2][…] (73 гады) |
| Месца смерці | |
| Месца пахавання | |
| Грамадзянства | |
| Альма-матар | |
| Член у | |
| Працаваў у гарадах | Барселона |
| Уплыў на | Josep Francesc Ràfols i Fontanals[d], Joan Bergós i Massó[d], Cèsar Martinell i Brunet[d] і Isidre Puig Boada[d] |
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
.svg){kind=small}
У творчасці спалучаў рысы неаготыкі, мадэрна і сюррэалізма. У сваіх пабудовах ён імкнуўся дабіцца ўражання небывалай фантастычнасці і вычварнасці. Яскравым сведчаннем такога падыходу можа служыць царква Саграда Фамілія (Святога сямейства, 1884—1926), узведзеная ў Барселоне.
Remove ads
Сям’я
Антоні Гаўдзі-і-Курнэт нарадзіўся 25 чэрвеня 1852 ў невялікім мястэчку Рэус, недалёка ад Тарагона, у Каталоніі. Па іншых звестках, месцам нараджэння з’яўляўся Рыўдомс — мястэчка, размешчанае ў 4 км ад Рэуса, дзе ў яго бацькоў быў невялікі загарадны дом. Ён быў пятым, малодшым, дзіцем у сям’і кацельняў спраў майстра Франсэска Гаўдзі-і-Сэра і яго жонкі Антоніі Курнэт-і-Бертран. Менавіта ў майстэрні бацькі, па прызнанні самога архітэктара, у ім абудзілася адчуванне прасторы. Два брата Гаўдзі памерлі ў маленстве, трэці брат памёр у 1876 годзе, а неўзабаве пасля гэтага памерла і маці. У 1879 годзе памерла і яе сястра, пакінуўшы на апеку Гаўдзі маленькую дачку. Разам з бацькам і пляменніцай Гаўдзі пасяліўся ў Барселоне, дзе ў 1906 годзе памёр яго бацька, а праз шэсць гадоў — і слабая здароўем пляменніца. Гаўдзі ніколі не быў жанаты. Ён з дзяцінства пакутаваў на рэўматызм, якія перашкаджаў гульняў з іншымі дзецьмі, але не замінаў доўгім адзінкавым шпацырам, да якіх ён меў прыхільнасць ўсё сваё жыццё. Абмежаваная з-за хваробы рухомасць абвастрыла назіральнасць будучага архітэктара, адкрыла яму свет прыроды, які стаў галоўнай крыніцай натхнення пры вырашэнні як мастацка-афарміцельскіх, так і канструктыўных задач.
Станаўленне
У сямідзесятых гадах XIX стагоддзя Гаўдзі пераехаў у Барселону, дзе пасля пяці гадоў падрыхтоўчых курсаў быў прыняты ў правінцыйнай школу архітэктуры, якую скончыў у 1878 годзе.
У 1870—1882 гадах Антоні Гаўдзі працаваў пад пачаткам архітэктараў Эміліа Сала і Францыска Вільяра чарцёжнікам, беспаспяхова беручы ўдзел у конкурсах; вывучаў рамёствы, выконваючы мноства дробных работ (агароджы, ліхтары і т. д.), праектаваў таксама мэблю для ўласнага дома.
У Еўропе ў той час назіраўся незвычайны росквіт неагатычнага стылю, і юны Гаўдзі захоплена ішоў ідэям энтузіястаў неаготыкі — французскага архітэктара і пісьменніка Віале-ле-Дзюка (найбуйнейшага ў XIX ст. ээстаўратара гатычных сабораў, які аднавіў Сабор Парыжскай Божай Маці) і англійскага крытыка і мастацтвазнаўцы Джона Раскіна. Абвешчаная імі дэкларацыя «Дэкаратыўнасць — пачатак архітэктуры» цалкам адпавядала уласным думкам і паданнях Гаўдзі, творчы почырк якога з гадамі становіцца цалкам непаўторны, архітэктура гэтак жа далёкая ад агульнапрынятай, як геаметрыя Лабачэўскага — ад класічнай эўклідавай.
У перыяд ранняй творчасці, адзначаны ўплывамі архітэктуры Барселоны, а таксама іспанскага архітэктара Мартарэля, будуюцца яго першыя, багата дэкараваныя праекты, якія адносяцца да ранняга мадэрну: «стылістычныя двайняты» — прыбраны Дом Вісэнс (Барселона) і мудрагелісты Эль-Капрычча (Камільяс, Кантабрыя); таксама кампрамісны Дом Кальвет (Барселона). Таксама ў гэтыя гады з’яўляецца праект у стрыманым гатычным, нават «крапасном» стылі — Школа пры манастыры Святой Тэрэзы (Барселона), а таксама нерэалізаваны праект будынкаў Місіі францысканцаў у Танжэры; Неагатычныя епіскапскі палац у г. Асторга (Касцілья, Леон) і Дом Бацінес (Леон).
Аднак вырашальнай для рэалізацыі задум маладога архітэктара апынулася яго сустрэча з Эўсэбі Гуэль. Пазней Гаўдзі стаў сябрам Гуэль. Гэты тэкстыльны магнат, найбагацейшы чалавек Каталоніі, не чужы да эстэтычных азарэнняў, мог дазволіць сабе замовіць любую мару, а Гаўдзі атрымаў тое, пра што марыць кожны творца: свабоду самавыяўлення без аглядкі на каштарыс.
Гаўдзі выконвае для сямейства Гуэль праекты павільёнаў сядзібы ў Педральбесе блізу Барселоны; вінных скляпоў у Гарафе, капліцы і крыпты Калоніі Гуэль (Санта калом дэ Сервелья); фантастычнага Парк Гуэль (Барселона).
Вядомасць
Хутка Гаўдзі выходзіць за межы дамінуючых гістарычных стыляў у межах эклектызму XIX стагоддзя, назаўжды перасяляючыся ў свет крывых паверхняў, каб сфармаваць уласны, беспамылкова вядомы стыль.
Дом фабрыканта ў Барселоне, так званы Палац Гуэль (Palau Güell), быў адказам мастака мецэнату. З завяршэннем будаўніцтва палаца Антоні Гаўдзі перастаў быць безназоўным будаўніком, хутка стаўшы самым модным архітэктарам у Барселоне, неўзабаве ператварыўся ў «практычна недазваляльную раскошу». Для буржуа Барселоны ён будаваў дамы адзін незвычайней іншага: прастора, якая нараджаецца і развіваецца, пашыраючыся і рухаючыся, як жывая матэрыя — Дом Міла; жывая баязлівае істота, плод мудрагелістай фантазіі — Дом Балья.
Заказчыкі, гатовыя выкінуць на будаўніцтва шалёныя грошы, першапачаткова верылі ў геніяльнасць архітэктара, пракладвала новы шлях у архітэктуры.
Смерць
7 чэрвеня 1926 73-гадовы Гаўдзі выйшаў з хаты, каб адправіцца ў свой штодзённы шлях да царквы Сант-Фэліпэ-Неры, вернікам якой ён быў. Ідучы рассеяна па вуліцы Гран-Віа-дэ-лас-Картэс-Каталанес паміж вуліцамі Жыроны і Байлен, ён быў збіты трамваем і страціў прытомнасць. Рамізнікі адмаўляліся везці ў бальніцу неахайнага, невядомага старога дзеда без грошай і дакументаў, баючыся нявыплаты за паездку. У рэшце рэшт, Гаўдзі даставілі ў шпіталь для жабракоў, дзе яму аказалі толькі прымітыўную медыцынскую дапамогу. Толькі на наступны дзень яго знайшоў і апазнаў каплан сабора Саграда-Фамілья Масен Хіль Парэс-і-Віласау. Да таго часу стан Гаўдзі ўжо пагоршыўся настолькі, што лепшае лячэнне не магло яму дапамагчы.
Гаўдзі памёр 10 чэрвеня 1926 г. і быў пахаваны двума днямі пазней у крыпце недабудаванага ім сабора.
Remove ads
Стыль, у якім тварыў Гаўдзі, адносяць да мадэрну. Аднак фактычна ў сваёй творчасці ён выкарыстаў элементы самых розных стыляў, падвяргаючы іх творчай перапрацоўцы. Творчасць Гаўдзі можна падзяліць на два перыяды: раннія пабудовы і пабудовы ў стылі нацыянальнага мадэрну (пасля 1900).
| 1883—1888 | Дом Вісенс, Барселона — уключаны ў спіс «Сусветная спадчына» ЮНЕСКА, 2005 |
|---|---|
| 1883—1885 | Эль Капрыча, Камільяс (Кантабрыя) |
| 1884—1887 | Павільён сядзібы Гуэля, Педральбес (Барселона) |
| 1886—1889 | Палац Гуэля, Барселона — уключаны ў спіс «Сусветная спадчына», 1984 |
| 1888—1894 | Школа пры манастыры Святой Тэрэзы, Барселона |
| 1889—1893 | Біскупскі палац у Асторзе, Кастылія (Леон) |
| 1891—1892 | Дом Батынес, Леон |
| 1883—2026 | Збавіцельны храм Святога Сямейства, Барселона — уключаны ў спіс «Сусветная спадчына», 2005 |
| 1892—1893 | Миссия Францисканцев в Танжере (не построена) |
| 1895—1898 | Вінны склеп Гуэля, Гараф — уключаны ў спіс «Сусветная спадчына», 2005 |
| 1898—1900 | Дом Кальвет, Барселона |
| 1898—1916 | Капліца і Крыпта Калоніі Гуэля, Санта Калома дэ Сервэла — уключаны ў спіс «Сусветная спадчына», 2005 |
| 1900—1902 | Дом Фігерас па вуліцы Бельесгуард, Барселона |
| 1900—1914 | Парк Гуэля, Барселона — уключаны ў спіс «Сусветная спадчына», 1984 |
| 1903—1910 | Сады Артыгас, 130 км ад Барселоны, перадгор’і Пірэнеяў |
| 1902 | Віла Катларас, Ла-Побла-дэ-Лільет |
| 1901—1902 | Сядзіба Міральяс |
| 1904 | Склады кавальскай арцелі Бадзіа |
| 1904-1906 | Дом Бальё |
| 1905 (май) | Праект гасцініцы «Attraction», Нью-Ёрк (не рэалізаваны) |
| 1904—1919 | Рэканструкцыя Кафедральнага сабора, Пальма дэ Мальёрка |
| 1906—1910 | Дом Міла, Барселона — уключаны ў спіс «Сусветная спадчына», 1984 |
| 1909—1910 | Прыхадская школа пры храме Збавіцельны храм Святога Сямейства, Барселона |
Remove ads
- Дзяцінства Гаўдзі прайшло ля мора. Уражанні аб першых архітэктурных вопытах ён пранёс праз усё жыццё. Таму ўсе яго дамы нагадваюць замкі з пяску.
- З-за рэўматызму хлопчык не мог гуляць з дзецьмі і часта заставаўся ў адзіноце. Яго ўвагу надоўга прыкоўвалі аблокі, слімакі, кветкі. Антоні марыў стаць архітэктарам, але пры гэтым не хацеў нічога вынаходзіць. Ён хацеў будаваць так, як будуе прырода, і лепшымі з інтэр’ераў лічыў неба і мора, а ідэальнымі скульптурнымі формамі — дрэва і аблокі.
- Калі школьны настаўнік заўважыў аднойчы, што птушкі могуць лётаць дзякуючы сваім крылам, падлетак Антоні запярэчыў: крылы ёсць і ў хатніх курэй, але лётаць яны не ўмеюць, затое дзякуючы крылам хутчэй бегаюць. І дадаў, што крылы патрэбныя і чалавеку, толькі ён не заўсёды ведае пра гэта.
- Калі Антоні быў студэнтам архітэктурнага семінара Барселонскага ўніверсітэта, яго кіраўнік не мог вырашыць, з кім ён мае справу — з геніем або вар’ятам.
- Тэмай навучальнага праекта Гаўдзі абраў вароты могілак, і гэта была брама крэпасці — яны падзялялі мёртвых і жывых, аднак сведчылі, што вечны супакой — усяго толькі ўзнагарода за годнае жыццё.
- У Гаўдзі былі розныя вочы: адзін — блізарукі, другі — дальназоркі, але ён не любіў акуляры і казаў: «Грэкі ачкоў не насілі».
- «Гэта вар’яцтва — спрабаваць адлюстраваць неіснуючы аб’ект», — пісаў ён у сваім юнацкім дзённіку.
- Ён ненавідзеў замкнёныя і геаметрычна правільныя прасторы, а сцены даводзілі яго проста-такі да вар’яцтва; пазбягаў прамых ліній, лічачы, што прамая лінія — гэта спараджэнне чалавека, а круг — спараджэнне Бога.
- Пазней ён скажа: «… знікнуць вуглы, і матэрыя шчодра паўстане ў сваіх астральных акругласцях: сонца пракрадзецца сюды з усіх бакоў і паўстане вобраз раю … так, мой палац стане святлей святла».
- Каб не «рэзаць» памяшканне на часткі, ён прыдумаў уласную безапорную сістэму перакрыццяў. Толькі праз 100 гадоў з’явілася камп’ютарная праграма, здольная выканаць падобныя разлікі. Гэта праграма НАСА, якая разлічвае траекторыі касмічных палётаў.
- Узорам дасканаласці ён лічыў курынае яйка і ў знак ўпэўненасці ў яго фенаменальнай прыроднай трываласці адзін час насіў сырыя яйкі, якія браў з сабой для сняданку, прама ў кішэні.
- Сябры адзначалі яго зусім фантастычную спрытнасць, як, напрыклад, уменне лавіць мух на лету левай рукой.
- Гаўдзі быў мастаком-майстрам у вышэйшым сэнсе гэтага слова. Ён праектаваў не толькі будынкі, але і дзіўную мэблю, мудрагелістыя рашоткі агароджаў, варот і парэнчаў. Сваё дзіўнае ўменне думаць і адчуваць у трох вымярэннях тлумачыў спадчыннасцю: бацька і дзед — кавалі, адзін дзед маці — бондар, іншы марак — «людзі прасторы і размяшчэння».
- Яго бацька быў меднік, і гэты факт, несумненна, аказаў ўплыў на прыхільнасць Гаўдзі да мастацкага ліцця. Многія дзіўныя тварэнні Гаўдзі зробленыя з каванага жалеза, часцяком яго ўласнымі рукамі.
- У маладосці архітэктар быў заўзятым антыклерыкалам, аднак затым стаў перакананым каталіком. Апошнія гады дойлід правёў як аскет-пустэльнік, цалкам прысвяціўшы ўсе свае сілы і энергію на стварэнне несмяротнага сабора Святой Сям’і, які стаў вышэйшым увасабленнем не толькі яго унікальнага таленту, але і веры.
- Гаўдзі быў раздушаны паміж двума трамваямі 7 чэрвеня 1926. Кажуць, быццам рух трамваяў у Барселоне ўпершыню пачаўся менавіта ў гэты дзень, але гэта толькі легенда.
- Талент Антоні Гаўдзі быў, зразумела, шырока вядомы ў Каталоніі — замалёўкі яго складчатых скляпенняў можна выявіць у пуцявым альбоме зусім яшчэ маладога Ле Корбюзье. Аднак па-сапраўднаму «адкрылі» Гаўдзі толькі ў 1952 годзе, праз 26 гадоў пасля смерці, калі адбылася велізарная рэтраспектыўная выстава яго прац.
- Вядомы архітэктар мае ўсе шанцы стаць самым «авангардным» святым у гісторыі каталіцкай царквы. Бо Саграда Фамілія — гэта неаготыка хіба што па духу, ад царкоўных канонаў ў праекце засталіся толькі агульныя абрысы.
- Іспанскія каталікі не раз звярталіся з просьбай да Папы Рымскага аб магчымасці кананізацыі Гаўдзі.
Remove ads
- Arkitekter verksamma i Sverige — 2014.
- Antoni Gaudi
- Arkitekter verksamma i Sverige — 2015.
- Antonio Gaudí Cornet // Diccionario biográfico español — Real Academia de la Historia, 2011. Праверана 9 кастрычніка 2017.
- Museum of Modern Art online collection Праверана 4 снежня 2019.
Remove ads
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Remove ads