Рымская Галія (лац.: Gallia) — тэрыторыі Старажытнарымскай дзяржавы, населеныя пераважна кельцкімі народамі.
Межавала з іншымі рымскімі тэрыторыямі -- Італіяй і Іспаніяй, а таксама з землямі германцаў.
Уключэнне тэрыторыі Галіі ў склад Старажытнарымскай дзяржавы адбывалася ў некалькі этапаў.
Цызальпійская Галія
У III ст. да н.э. тэрыторыя на поўнач ад ракі Rubicō (Рубікон) была заваявана рымлянамі і пераўтворана ў правінцыю Цызальпійская Галія з цэнтрам у горадзе Mediolanum (Мілан). У далейшым падзелена па рацэ Padus (По) на Цыспаданскую Галію (лац.: Gallia Cispadana) і Транспаданскую Галію (лац.: Gallia Transpadana).
Пры Луцыі Юліі Цэзары (пачатак I ст. да н.э.) насельніцтва Цызальпійскай Галіі атрымала правы рымскага грамадзянства. У 40-я гады да н.э. тэрыторыя стала часткай Італіі.
Нарбонская Галія
У II ст. да н.э. рымляне пачалі вайну з плямёнамі поўдня Галіі, якая скончылася стварэннем рымскай правінцыі Нарбонская Галія з цэнтрам у Narbo Martius (Нарбона).
Трансальпійская Галія
У 58-51 гадах да н.э. Гаем Юліем Цэзарам была заваявана «Галія за Альпамі» — Трансальпійская Галія (лац.: Gallia Transalpina).
У 16 годзе да н.э. пры Актавіяне Аўгусце Трансальпійская Галія была падзелена на 3 правінцыі: Лугдунская Галія, Аквітанія і Белгіка.
На заваяванай тэрыторыі неаднаразова ўзнікалі паўстанні мясцовых плямёнаў, самым буйным з якіх было Батаўскае паўстанне[1].
Перыяд развіцця
Распаўсюджванне рымскіх формаў гаспадаркі ўмацоўвала эканоміку Галіі. Памнажаецца колькасць рабаўладальніцкіх віл, растуць буйныя гарады: Narbo Martius, Lugdunum (Ліён), Nemausus (Нім), Arelat (Арль), Burdigala (Бардо). Высокага ўзроўню дасягаюць сельская гаспадарка, металургія, керамічная і тэкстыльная вытворчасць. Вобласць апынулася актыўна ўцягнута ў гандаль з міжземнаморскім рэгіёнам, атрымалі развіццё таварна-грашовыя адносіны, была пабудавана сетка дарог, якая злучыла ўскраіны з буйнымі гарадамі і Рымам[2].
Перыяд крызісу
Аднак эканамічны ўздым заснаваны на эксплуатацыі рабоў быў недаўгавечным. Ужо з пачатку III ст. адбываецца заняпад рамяства і гандлю, збядненне гарадоў, якое суправаджалася ростам буйнога землеўладання і закабаленнем сялян (лац.: colonus — залежны селянін у Рымскай імперыі часоў яе заняпаду).
Да сярэдзіны III ст. крызіс пагаршаецца і ўзмацняецца націскам на Галію германскіх плямёнаў. У 258 годзе, ва ўмовах цяжкага знешняга і ўнутранага становішча Рымскай імперыі, Галія, а таксама Брытанія і Іспанія аддзяліліся ад Рыма і стварылі сваю — Гальскую імперыю. Сепаратысцкае ўтварэнне праіснавала 15 гадоў, і было зноў была ўз’яднана з Рымскай імперыяй пасля вырашальнай бітвы з войскамі Аўрэліяна[1].
Пасля крызісу
У IV ст. пасля адміністрацыйных рэформ Дыяклетыяна тэрыторыя Галіі была падзелена на 17 правінцый, якія ўвайшлі ў склад Гальскай і Вьенскай дыяцэзій[1].
Канчатковы перыяд
У 406 годзе на тэрыторыі Галіі ўзнікла варварскае Каралеўства бургундаў. У 418 годзе на правах федэратаў вестготы атрымалі ад Рыма частку Аквітаніі. З гэтага часу германцы захопліваюць часткі Галіі адну за адной. Заваёва Галіі была завершана франкскім каралём Хлодвігам[1].
Працэс раманізацыі пачаўся з поўдня, прасоўваючыся ўверх па даліне ракі Рона, а затым закрануў і больш паўночныя вобласці (Валонія). Тым не менш, магутны кельцкі субстрат у Галіі захоўваўся даволі доўга. Нават праз стагоддзі пасля заваявання рымлянамі галы складалі пераважную большасць сельскага насельніцтва ў цэнтры і на поўначы краіны. Толькі ў буйных гарадах і на паўднёвым узбярэжжы жыло шмат патомных рымлян. Атрымалі распаўсюджанне і змяшаныя сем'і (рымляне, кельты, грэкі і інш.). Але і ў канцы III стагоддзя ў наваколлях Ліёна захоўваліся кельцкія паселішчы, дзе немагчыма было мець зносіны без перакладчыка.
Пасля эдыкта імператара Каракалы 212 года рымскае грамадзянства атрымалі ўсе жыхары імперыі, у тым ліку і Галіі незалежна ад нацыянальнасці. Гэта паскорыла працэс пераходу на лацінскую мову, якая да таго ж, у адрозненне ад кельцкіх моў, мела добра развітую пісьменнасць. З часам нашчадкі галаў не толькі сталі называць сябе рымлянамі, але згубілі сваю мову і цалкам перайшлі на вульгарную латынь.
Да канца рымскага перыяду ў Галіі пражывала па розных ацэнках ад 10 да 12 млн жыхароў, большасць з якіх склалі гала-рымляне, якія вызнавалі хрысціянства і размаўлялі на лацінскай мове.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
