Зоран Джынджыч

Зо́ран Джы́нджыч (сербск.: Зоран Ђинђић; 1 жніўня 1952, Босанскі-Шамац, Боснія і Герцагавіна, СФРЮ — 12 сакавіка 2003, Бялград) — сербскі палітык, мэр Бялграда ў 1997 годзе, прэм’ер-міністр Сербіі ў 2001—2003 гадах. Па адукацыі — філосаф.

Зоран Джынджыч
сербск.: Зоран Ђинђић
6-ы прэм’ер-міністр Сербіі 25 студзеня 2001 — 12 сакавіка 2003
Папярэднік	Milomir Minić[d]
Пераемнік	Nebojša Čović[d]
67-ы мэр Бялграда[d] 21 лютага 1997 — 30 верасня 1997
Папярэднік	Nebojša Čović[d]
Пераемнік	Vojislav Mihailović[d]
Нараджэнне	1 жніўня 1952(1952-08-01)[1][2][…] Шамац[d], Сацыялістычная Рэспубліка Боснія і Герцагавіна, СФРЮ
Смерць	12 сакавіка 2003(2003-03-12)[1][2][…] (50 гадоў) Бялград, акруга Бялград[d], Рэспубліка Сербія[d], Сербія і Чарнагорыя
Месца пахавання	Новыя могілкі[d]
Жонка	Ružica Đinđić[d][3]
Веравызнанне	Сербская праваслаўная царква
Партыя	Дэмакратычная партыя[d]
Адукацыя	Ninth Belgrade Gymnasium[d] філасофскі факультэт Бялградскага ўніверсітэта[d] (1974) Канстанцкі ўніверсітэт (1979)
Навуковая ступень	доктар філасофіі
Месца працы	Нові-Садскі ўніверсітэт
Аўтограф
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Забіты ў выніку спланаванага замаху.

Раннія гады

Джынджыч нарадзіўся 1 жніўня 1952 года ў невялікім гарадку Босанскі-Шамац на поўначы Босніі і Герцагавіны ў сям’і ваеннага. Дзесяць гадоў яго дзяцінства прайшлі ў горадзе Траўнік^[4].

У 1974 годзе скончыў філасофскі факультэт Бялградскага ўніверсітэта. У 1970-х за спробы стварэння антыкамуністычных^[5] студэнцкіх арганізацый у Заграбе і Любляне Джынджыч быў прысуджаны да года турмы^[6].

У 1970—1980-х вучыўся ў Германіі, працягнуўшы вывучаць філасофію пад кіраўніцтвам прадстаўніка Франкфурцкай школы Юргена Хабермаса.

У 1979 годзе ў Канстанцкім універсітэце атрымаў навуковую ступень па філасофіі, стаўшы доктарам філасофіі. Выкладаў філасофію ва ўніверсітэце горада Нові-Сад (Ваяводзіна)^[5].

Палітычная кар’ера

У 1989 годзе 37-гадовы Джынджыч вярнуўся ў Югаславію, як ён сам казаў, з адзінай мэтай: змагацца за адхіленне ад улады Слабадана Мілошавіча^[5]. У снежні таго ж года разам з сербскім інтэлігентам і прадэмакратычным актывістам Воіславам Каштуніцам стварыў Дэмакратычную партыю.

У 1996 годзе перамог на выбарах на пасаду мэра Бялграда. Аднак, асцерагаючыся праследавання з боку югаслаўскіх уладаў, схаваўся ў Чарнагорыі.

Пасля паражэння Бялграда ў выніку вайны з НАТА, летам 1999 года Джынджыч ізноў арганізаваў кампанію вулічных акцый пратэсту. Так, у чэрвені ў горадзе Кралева 8000 чалавек на чале з Джынджычам не толькі выступалі за адстаўку прэзідэнта Югаславіі Слабадана Мілошавіча, але і патрабавалі аддаць яго суда. Асноўнае абвінавачванне — па віне Мілошавіча сербы павінны былі спачатку пакінуць Боснію, а цяпер і Косава^[7]. Пратэстоўцы патрабавалі правядзення датэрміновых выбараў у Сербіі. Аднак гэтым разам не ўсе слаі апазіцыі былі згодны з патрабаваннямі, высунутымі рэжыму Мілошавіча. Неўзабаве было абвешчана пра правядзенне выбараў прэзідэнта ў верасні 2000 года.

У чэрвені 2000 года Джынджыч стаў адным з каардынатараў вядучага апазіцыйнага аб’яднання Сербіі — Саюза перамен.

Джынджыч, які ніколі не карыстаўся вялікай папулярнасцю сярод сербскіх палітыкаў, працягваў заставацца ў цені, аднак арганізаваў паспяховую выбарную кампанію аднаго з кандыдатаў Воіслава Каштуніцы. Каштуніца атрымаў перамогу, аднак, паводле сцвярджэнняў улад, ён не набраў абсалютнай большасці галасоў. Слабадан Мілошавіч запатрабаваў правядзення ў адпаведнасці з законам другога тура галасавання. У выніку вулічных дэманстрацый пры падтрымцы заходніх краін і ЗША ў кастрычніку 2000 года адбылася «Бульдозерная рэвалюцыя», Слабадан Мілошавіч быў адхілены ад улады.

У снежні прайшлі парламенцкія выбары, на якіх перамогу атрымала дэмакратычная кааліцыя. Джынджыч стаў прэм’ер-міністрам Сербіі.

Па ініцыятыве Джынджыча ў чэрвені 2001 года Міжнароднаму трыбуналу па ваенных злачынствах у былой Югаславіі быў тайна перададзены зрынуты прэзідэнт Слабадан Мілошавіч у абмен на заходнюю фінансавую дапамогу^[8], што выклікала абурэнне значнай часткі сербскага грамадства і прэзідэнта Югаславіі Воіслава Каштуніцы^[6].

Забойства

Асноўны артыкул: Забойства Зорана Джынджыча

12 сакавіка 2003 года ў 12:45 па мясцовым часе невядомы снайпер стрэліў у прэм’ер-міністра ў холе дома ўрада Сербіі. Джынджыч атрымаў смяротныя раненні ў жывот і ў спіну, і праз некаторы час памёр у бальніцы, не прыходзячы ў свядомасць.

Следства ўсталявала, што ў прэм’ера страляў намеснік камандзіра атрада спецпрызна МУС Сербіі Звяздан Яванавіч. Адразу пасля арышту ён заявіў, што такім чынам спадзяваўся спыніць «выдачу сербскіх патрыётаў Гаагскаму трыбуналу». На пасяджэнні Яванавіч заявіў суддзі, што прызнаўся ў забойстве пад ціскам і, паколькі не верыць у бесстароннасць правасуддзя, ні на адно пытанне адказваць не збіраецца.

За арганізацыю і выкананне забойства ў Сербіі былі асуджаны сем галоўных арганізатараў і выканаўцаў гэтага злачынства. Акрамя таго, у чэрвені 2010 года ў прыгарадзе сталіцы Харватыі Заграба быў арыштаваны яшчэ адзін абвінавачваны ў датычнасці да забойства. Яшчэ чатыры члены Земунскай злачыннай групоўкі застаюцца на ўцёках^[9]

Меркаванне пісьменніка і ваеннага гісторыка Мілавана Дрэцуна^[10]:

«Да забойства Джынджыч зрабіў некалькі важных палітычных заяў. Адна з іх тычыцца Косава. Ён сказаў, што калі Косава пойдзе па шляху незалежнасці, то мы можам падумаць пра асобыя адносіны паміж Сербіяй і Рэспублікай Сербскай у Босніі і Герцагавіне. Гэта быў добры палітычны ход. І другая яго заява пра тое, што ніхто з-за мяжы не павінен вырашаць, што рабіць сербам у самой Сербіі. Гэта было пасланне тагачаснаму паслу ЗША у Бялградзе Уільяму Мантгомеры, які практычна быў прэм'ерам Сербіі. У гэтых кірунках і варта шукаць матывы гэтага забойства. Але я думаю, што будзе вельмі цяжка дакапацца да сапраўднай ісціны».

Зноскі

1. Zoran Djindjić // Brockhaus Enzyklopädie Праверана 9 кастрычніка 2017.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q237227'></a>
2. Brozović D., Ladan T. Zoran Đinđić // Hrvatska enciklopedija — LZMK, 1999. — 9272 с.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q1264934'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q429032'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q18446'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q1789619'></a>
3. http://www.zorandjindjic.org/en/timeline
4. A converstaion with Zoran Djindjic, Prime Minister, Serbia Архівавана 25 лістапада 2011., 23 верасня 2002
5. В Сербии убит премьер-министр страны Зоран Джинджич // РИА Новости, 12.03.2003
6. Приговор по делу Джинджича лишает Запад важного козыря, Правда. Ру, 23.05.2007
7. У Югаславіі апазіцыя праводзіць усе больш масавыя мітынгі з патрабаваннем адстаўкі Прэзідэнта Мілошавіча, Першы канал, 17 ліпеня 1999
8. Чиркин С. Убит Зоран Джинджич // Российская газета — Федеральный выпуск № 3160 (0), 12.03.2003
9. Арыштаваны яшчэ адзін падазраваны ў забойстве Зорана Джынджыча Архівавана 15 чэрвеня 2010., Радыё Свабода, 9 чэрвеня 2010
10. Нераскрытая тайна убийства Зорана Джинджича Архівавана 3 студзеня 2011., Российские вести, № 10 (1765), 23 — 30 марта 2005

Літаратура

• Андрей Шарый, Айя Куге. Молитва за Сербию (Прага: Human Rights Publishers, 2005)

Спасылкі

• Фонд «Др Зоран Ђинђић» Архівавана 2 красавіка 2015.
• Др. Зоран Ђинђић
• Джинджич: оппозиционер, изменивший Сербию, BBC Русская служба, 12 марта 2003