Асабістая унія

Асабі́стая у́нія — палітычнае аб’яднанне двух і болей самастойных дзяржаў пад кіраўніцтвам аднаго галавы, то-бок, калі адна асоба становіцца галавой кожнай з дзяржаў-членаў саюза.

Паўнамоцтвы

Галава саюза надзяляецца толькі тымі паўнамоцтвамі, якія адпавядаюць (за рэдкімі выключэннямі) паўнамоцтвам галоў асобных дзяржаў. Такі тып саюза не федэрацыя, якая на міжнародным узроўні выступае адзінай дзяржавай.

Краіны, якія ўваходзяць у асабістую унію, фармальна цалкам незалежныя адна ад адной; тэарэтычна адна дзяржава уніі можа абвясціць вайну іншай, калі адпаведныя паўнамоцтвы мае непадкантрольны галаве орган (напрыклад, парламент).

Персанальныя уніі могуць узнікаць з розных прычын, ад амаль выпадковых, калі, напрыклад, прынцэса ў шлюбе з манархам адной дзяржавы, становіцца ўладарнай каралевай іншай дзяржавы, а іх агульнае дзіця спадкуе сталец абедзвюх дзяржаў, да фактычнага далучэння дзяржаў, напрыклад, калі персанальныя уніі ствараліся каб прадухіліць мяцяжы. Такія саюзы могуць быць абгрунтаваны відавочным зацвярджэннем аб’яднання дзвюх дзяржаў у канстытуцыях, або не мець законных падстаў, і тады могуць лёгка распадацца з прычыны розных правіл атрымання пераходу месца галавы дзяржавы.

Як галовы дзяржаў-рэспублік абіраюцца ўсеагульным грамадзянскім галасаваннем, або парламентам, асабістыя уніі практычна цалкам феномен манархій. Найбольш яскравы прыклад шматлікіх асабістых уній у XXI ст. — Брытанская Садружнасць нацый, але і ў гэтым выпадку саюзы маюць хутчэй сімвалічнае і намінальнае значэнне.

Прыклады асабістых уній

Сучасныя

• Каралеўствы Садружнасці. Глава дзяржавы — манарх Вялікабрытаніі.
  • Злучанае Каралеўства Вялікабрытаніі і Паўночнай Ірландыі
  • Ірландская Свабодная дзяржава (1931—1937); Ірландыя (1937—1949)
  • Канада (з 1931 года)
  •  ПАС (1931—1961)
  • Аўстралійскі Саюз (з 1942 года)
  • Індыйскі Саюз (1947—1950)
  • Каралеўства Новай Зеландыі (з 1947 года)
  • Пакістан (1947—1956)
  • Цэйлон (1948—1972)
  • Гана (1957—1960 гады)
  • Нігерыя (1960—1963)
  • Сьера-Леонэ (1961—1971)
  • Танганьіка (1961—1962)
  • Трынідад і Табага (1962—1976)
  • Уганда (1962—1963)
  • Ямайка (з 1962 года)
  • Кенія (1963—1964)
  • Малаві (1964—1966)
  • Мальта (1964—1974)
  • Гамбія (1965—1970)
  • Барбадас (з 1966 года)
  • Гаяна (1966—1970)
  • Маўрыкій (1968—1992)
  • Фіджы (1970—1987)
  • Садружнасць Багамскіх Астравоў (з 1973 года)
  • Грэнада (з 1974 года)
  • Папуа — Новая Гвінея (з 1975 года)
  • Саламонавы Астравы (з 1978 года)
  • Тувалу (з 1978 года)
  • Сент-Вінсент і Грэнадзіны (з 1979 года)
  • Сент-Люсія (з 1979 года)
  • Антыгуа і Барбуда (з 1981 года)
  • Беліз (з 1981 года)
  • Сент-Кітс і Невіс (з 1983 года)

Колішнія

• Венгерска-Харвацкая унія пад уладай венгерскіх каралёў у (1102—1527):
  • Каралеўства Венгрыя
  • Каралеўства Харватыя
• Іерусалімска-Кіпрская унія пад уладай Лузіньянаў (1197—1205) і (1267—1291).
  • Іерусалімскае каралеўства
  • Кіпрскае каралеўства
• Польска-Венгерска-Харвацкая унія пад уладай Людовіка I Вялікага (1370—1382) і Уладзіслава III Варненчыка (1440—1444).
  • Каралеўства Венгрыя
  • Каралеўства Польскае
  • Каралеўства Харватыя
• Кальмарская унія — пад уладай дацкіх каралёў (1397—1523).
  • Каралеўства Данія
  • Каралеўства Нарвегія
  • Каралеўства Швецыя
• Дацка-Нарвежская унія пад уладай дацкіх каралёў (1536—1814).
  • Каралеўства Данія
  • Каралеўства Нарвегія
• Дзяржавы, якія былі ў асабістай уніі пад уладай Напалеона I:
  • Французская імперыя (1804—1814)
  • Каралеўства Італія (1805—1814)
  • Вялікае Герцагства Берг (1808—1809)
• Руска-Фінская унія пад уладай расійскіх імператараў (1809—1917) унія не была замацавана юрыдычна, але Фінляндыя карысталася шырокай аўтаноміяй):^[1][2]
  • Расійская імперыя
  • Вялікае Княства Фінляндскае
• Шведска-Нарвежская унія уладай шведскіх каралёў (1814—1905):
  • Каралеўства Нарвегія
  • Каралеўства Швецыя
• Руска-Польская унія пад уладай расійскіх імператараў (1815—1831):
  • Царства Польскае
  • Расійская імперыя
• Бельгійска-Кангалезская унія пад уладай Леапольда II (1885—1905):
  • Каралеўства Бельгія
  • Свабодная дзяржава Конга
• Дацка-Ісландская унія пад уладай Крысціяна X (1918—1944 фактычна да красавіка-мая 1940 года, калі пасля акупацыі Даніі нямецкімі войскамі і Ісландыі брытанскімі войскамі сувязі паміж краінамі былі парушаны):
  • Каралеўства Данія
  • Каралеўства Ісландыя
• Італа-Албанская унія пад уладай Віктара Эмануіла III (1939—1943):
  • Албанскае каралеўства
  • Каралеўства Італія
• Саюз Каралеўства Польскага і Вялікага Княства Літоўскага ў (1386—1401, 1447—1492 і 1501—1569 гадах. (у 1569 годзе быў заключаны пастаянны саюз — Рэч Паспалітая, якая праіснавала да 1795 года, а манархія стала выбарнай).
• Іберыйская унія — дынастычная унія карон Іспаніі і Партугаліі (1580—1640).
• Унія Рэчы Паспалітай і Швецыі пад уладай Жыгімонта III (1592—1595).
• Асабістая унія Вялікабрытаніі і курфюрства (з 1814 года каралеўства) Гановер (1714—1837).
• Асабістая унія Нідэрландаў і Люксембурга (1815—1890).
• Аўстра-Венгрыя, 1867—1918 гады.

Зноскі

1. Александр Владимирович Пыжиков. Административно-территориальное устройство России. История и современность. — Olma Media Group, 2003. — 317 с. — ISBN 9785224043866.
2. http://www.allpravo.ru/library/doc101p/instrum105/item802.html Архівавана 7 красавіка 2014. Таганцев Н. С. Уголовное право (Общая часть). Часть 1. По изданию 1902 года. Allpravo.ru. — 2003.