Альфонса X Кастыльскі

Альфонса (Альфонс) X Кастыльскі (ісп.: Alfonso X de Castilla) ці Альфонса X Мудры (ісп.: Alfonso X el Sabio) (23 лістапада 1221, Таледа — 4 красавіка 1284, Севілья) — кароль Кастыліі і Леона з 1252 па 1284 гг. Старэйшы сын Фердынанда III Кастыльскага і Елізаветы Гогенштаўфен, дочкі Філіпа Швабскага. Караля таксама звалі Альфонс Адукаваны або Альфонс Астраном.

Альфонса X Кастыльскі
ісп.: Alfonso X de Castilla
кароль Кастыліі і Леона 30 мая 1252 — 4 красавіка 1284
Папярэднік	Фердынанд III Кастыльскі
Пераемнік	Санча IV Кастыльскі
кароль Германіі 1257 — 1273
Папярэднік	Вільгельм
Пераемнік	Рудольф I
Нараджэнне	23 лістапада 1221[1] Таледа, Іспанія
Смерць	4 красавіка 1284[1] (62 гады) Севілья, Каралеўства Севілья[d], Каралеўства Кастылія і Леон
Месца пахавання	Севільскі кафедральны сабор
Род	Бургундская дынастыя[d]
Бацька	Фердынанд III Кастыльскі[2]
Маці	Лізавета Гогенштаўфен[d][2]
Жонка	Віяланта Арагонская[d][2][3]
Дзеці	Беатрыса Кастыльская[d][2], Фернанда дэ ла Серда[d], Санча IV Кастыльскі, Педра Кастыльскі[d][4], Хуан Кастыльскі[d][4], Віаланта Кастыльская[d][4], Хайме Кастыльскі[d][4], Беатрыс Кастыльская, Альфонса Фернандэз дэ Кастылья[d][4], Леанор дэ Кастылія і Арагон[d][4], Канстанцыя дэ Кастылія і Арагон[d][4], Martin Alfonso de Castilla[d][4], Urraca Alfonso de Castilla[d][4][5], Isabel de Castilla[d][4] і Берэнгела Кастыльская[d][4]
Веравызнанне	каталіцтва
Дзейнасць	астраномія і гісторыя
Узнагароды	Galician Literature Day[d] (1980)
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Біяграфія

Пры Альфонсе X быў выдадзены зборнік законаў і складзены астранамічныя табліцы, якія атрымалі назву «Альфонсавых». Ініцыяваў складанне збору законаў — «Сем частак права», а таксама гісторыі Іспаніі, першых падобных прац, напісаных на іспанскай мове (кастыльяна), а апроч іх — пераклады навуковых тэкстаў з арабскага на іспанскі.

Альфонса Мудры і яго двор.

Альфонс X з’яўляецца складальнікам і выдаўцом зборніка Las Cantigas de Santa Maria і некаторыя з песень, напрыклад «Quen a omagen da Virgen» прыпісваюцца яму. Пісаў вершы, галоўным чынам хвалы Дзеве Марыі.

Альфонс патраціў амаль 20 гадоў на тое, каб стаць імператарам Свяшчэннай Рымскай імперыі, супрацьдзейнічаючы англійскаму прэтэндэнту — Рычарду, графу Карнуольскаму; пакуль той не памёр у 1272 годзе і Папа Рыгор X не пераканаў Альфонса пакінуць свае дамаганні.

Альфонсу не атрымалася завяршыць крыжовы паход, пачаты яго бацькам Фердынандам III супраць маўраў у Паўднёвай Іспаніі.

Спробы ўстанавіць прававую аднолькавасць і павялічыць падаткі нараўне з канфліктам з-за пераходу ў спадчыну прастола заахвоцілі сына Альфонса Санча IV падняць паўстанне ў 1282 годзе і ізаляваць Альфонса ў Севільі, дзе ён і памёр.

У яго гонар быў названы кратар Альфонс на Месяцы.

Шлюбы і дзеці

Статуя Альфонса X у Мадрыдзе (1892).

• Жонка: (з 26 снежня 1246 года) Віяланта Арагонская (1236—1301), дачка Хаймэ I Заваёўніка, караля Арагона, і Іяланды Венгерскай. З прычыны юнага ўзросту жонкі шлюб на працягу некалькіх гадоў не быў ажыццёўлены, але потым яны нарадзілі на свет 12 дзяцей.
  • Фернанда (? — памёр у маленстве)
  • Берэнгарыя (кастрычнік або лістапад 1253—1284)
  • Беатрыса (лістапад або снежань 1254—1280)
  • Фердынанд дэ ла Серда (23 кастрычніка 1255 — 25 ліпеня 1275), муж Бланкі, дачкі Людовіка Святога, караля Францыі
  • Леанора (1257—1275)
  • Санча IV (12 мая 1258 — 25 красавіка 1295), пераемнік Альфонса X на каралеўскім троне Кастыліі і Леона
  • Канстанцыя (1258 — 22 жніўня 1280)
  • Педра (чэрвень 1260 — 10 кастрычніка 1283)
  • Хуан (сакавік або красавік 1262 — 25 чэрвеня 1319)
  • Ізабела (? — памерла ў маленстве)
  • Віяланта (1265—1296), жонка Дыега Лопеса дэ Хара
  • Хаймэ (жнівень 1266 — 9 жніўня 1284)
• Акрамя таго Альфонс X меў некалькіх пазашлюбных дзяцей.
  • Беатрыса жонка Афонсу III, караля Партугаліі
  • Марцін
  • Урака

Зноскі

1. Deutsche Nationalbibliothek Record #11864811X // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 16 кастрычніка 2015.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q27302'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q36578'></a>
2. Kindred Britain

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q75653886'></a>
3. (unspecified title) Праверана 7 жніўня 2020.
4. Lundy D. R. The Peerage

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q67129259'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q21401824'></a>
5. Pas L. v. Genealogics — 2003.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q19847329'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q19847326'></a>

Літаратура

• Альтамира-и-Кревеа Рафаэль. История Средневековой Испании / Перевод с испанского Е. А. Вадковской и О. М. Гармсен. — СПб.: «Евразия», 2003. — 608 с. — 1 500 экз. — ISBN 5-8071-0128-6
• Корсунский А. Р. История Испании IX—XIII веков (Социально-экономические отношения и политический строй Астуро-Леонского и Леоно-Кастильского королевства). Учебное пособие. — М.: Высшая школа, 1976. — 139 с.

Спасылкі

• KINGS of CASTILE & LEÓN 1217-1369 (англ.). Foundation for Medieval Genealogy. Праверана 2 кастрычніка 2010.
• Alfonso X King of Castilla & León, at Cancioneros Musicales Españoles.