Кратонэ

Крато́нэ (па-італьянску: Crotone) — горад у Італіі, які месьціцца ў рэгіёне Калябрыя, адміністрацыйны цэнтар аднайменнай правінцыі.

Кратонэ
Дата заснаваньня:	710 да н. э.
Краіна:	Італія
Плошча:	182 км² (9 кастрычніка 2011)[1]
Вышыня:	8 м н. у. м.
Насельніцтва:	▼58 445 чал. (1 студзеня 2023)[2]
Тэлефонны код:	0962
Паштовы індэкс:	88900
Нумарны знак:	KR
Геаграфічныя каардынаты:	39°5′0″ пн. ш. 17°7′0″ у. д.
Кратонэ на мапе Італіі Кратонэ
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы
http://www.comune.crotone.it

Гісторыя

Грэцкая эра

Рэгіён Кратонэ быў заселены яшчэ ў бронзавым і раньнім жалезным веку^[3]. Заснавальнікам (ойкістам) Кротану, як тады па-грэцку звалася места, быў Міскел з гораду Рыпэс на поўначы Пэляпанэсу. Не зважаючы на тое, што грэцкае заснаваньне Кротану, як лічыцца, адбылося ў 710 годзе да н. э., цалкам верагодна, што Міскел зьдзейсьніў тры экспэдыцыі да места^[4], да таго як было закладзенае сталае паселішча.

Манэты Кротану блізу 480—460 гадоў да н. э.

Неўзабаве места сталася адным з самых квітнеючых гарадоў Вялікай Грэцыі з насельніцтвам ад 50 тысячаў да 80 тысячаў чалавек блізу 500 году да н. э.^[5] Падчас сваёй раньняй гісторыі Кротан пашырыў свой уплыў на племя брутыяў, верагодна заснаваўшы, паселішча Каўлёнію ў другой палове VII стагодзьдзя да н. э. Перамога Лёкры і Рэгіюму над Кротанам у бітве пры Сагры ў сярэдзіне VI стагодзьдзя да н. э.^[6] перапыніла экспансію места^[7].

Пачынаючы з 588 году да н. э., Кротан стаўся местам пераможцаў Алімпійскіх і іншых Усегрэцкіх гульняў, самым вядомым зь якіх быў Мілён з Кротану^[8]. Кротанскія лекары таксама зважаліся найвыдатнейшымі сярод грэкаў. Самым вядомым прадстаўнікоў гэтай прафэсіі быў Дэмакед, сын Каліфонта, які жыў у VI стагодзьдзі да н. э. Ён падарожнічаў па Грэцыі, а таксама працаваў у судзе Палікрата, тырана Самаса. Пасьля таго, як тыран быў забіты, Дэмакед быў схоплены пэрсамі і прыведзены да цара Дарыюса, дзеля таго, каб адхадзіць яго ад зьвіху костачкі. Вядомасьць Дэмакеда была, паводле Герадота, асновай прэстыжу лекараў Кротану. Кротан склаз зьвяз з Сыбарысам супраць Сырысу. У выніку, па вайне, якая пачалася пасьля 550 году да н. э., Сырыс быў зьнішчаны. Пітагор заснаваў сваю школу ў Кротане блізу 530 году да н. э. Сярод ягоных вучняў былі раньні мэдычны тэарэтык Алькмеон з Кротону і філёзаф, матэматык і астраном Філёляас. Пітагарэйцы набылі значны ўплыў на гарадзкую раду места, якая кіравала горадам^[8].

Замак Карла V.

З часам дачыненьні з Сыбарысам пачалі пагаршацца прыкладна да 510 году да н. э. Сыбарыс быў узрушаны рознымі палітычнымі падзеямі, якія прывялі да кіраваньня тырана Тэліса. Ратуючыся, многія арыстакраты былі вымушаныя ўцячы ў Кротан. Калі ж Тэліс папрасіў іх выдаць, кротынцы адмовіліся, і Сыбарыс пачаў вайну. Кротан накіраваў армію з 100 тысячаў чалавек пад камандаваньнем Мілёна, зьнішчыўшы ворагаў. Аднак, неўзабаве пасьля гэтага крывавае паўстаньне пад кіраўніцтвам сайлёнскага алігарха, падчас якога шмат пітагарэйцаў было забіта, а самому Пітагору прыйшлося бегчы ў Мэтапонт, прывяло да выгнаньня пітагарэйцаў і ўсталяваньня дэмакратыі^[8]. Падобная гісторыя адбылася ў іншых італьянскіх полюсах, часам з масавымі забойствамі і перасьледам пітагарэйцаў.

Затым Кротан перажываў час заняпаду. Прыкладна ў гэты час была заснаваная Італіёцкая ліга, каб абараніцца ад экспансіянісцкіх захадаў Сыракузаў і ад нападаў люканцаў. Места было гегемонам гэтай лігі. Заняпад суправаджаўся агульнай анархіяй ня толькі ў Кротану, але і ў іншых гарадах. У 379 годзе да н. э. Дыянісіюс, тыран Сыракузаў, імкнучыся да гегемоніі ў Вялікай Грэцыі, захапіў Кротан у 379 годзе да н. э. і ўтрымліваў яго пад сваёй уладай цягам дванаццаці гадоў. У 295 годзе да н. э. Кротан перайшоў да іншага сыракузскага тырана, Агатокла. Калі Пір уварваўся ў Італію ў 280—278 і 275 да н. э., Кротан усё яшчэ быў значны горад, але пасьля Піравай вайны палова гораду запусьцела.

Рымскі час і наступныя эры

Як ужо нязначнае паселішча Кротан у 277 годзе да н. э. падпарадкаваўся Рыму. Ганібал зрабіў места сваёй зімовай рэзыдэнцыяй цягам трох гадоў^[8]. Горад быў адбіты толькі ў 205 або 204 гадах да н. э. пасьля бітваў пры Кротане. У 194 годзе да н. э. ён стаў месцам рымскай калёніі. Прыблізна ў 550 годзе горад быў няўдала абложаны каралём остготаў Татылам. Пазьней горад увайшоў у склад Бізантыйскай імпэрыі. Блізу 841 году Вэнэцыянская рэспубліка накіравала флёт з 60 галераў (кожная па 200 чалавек), каб дапамагчы бізантыйцам выгнаць арабаў з Кратонэ, але яны не далі рады ў гэтай справе. Каля 870 году места было разрабаванае сарацынамі, якія забілі біскупа і многіх людзей, якія схаваліся ў катэдры. Аднак, нападнікі ня здолелі заняць горад. Больш чым праз сто гадоў імпэратар Сьвятой Рымскай імпэрыі Атон II распачаў ваенную кампанію ў паўднёвай Італіі, каб паменшыць уладу Бізантыі. Пазьней Кратонэ быў заваяваны нарманамі.

У 1806 годзе быў акупаваны і разрабаваны ангельцамі, а потым французамі. Пасьля гэтага ён падзяліў лёс Нэапалітанскага каралеўства, у тым ліку правёўшы час пад гішпанскім панаваньнем. Пасьля места ўваходзіла ў склад каралеўства Абедзьвюх Сыцыліяў і аб’яднанай Італіі ў 1861 годзе. У 1930-я гады ягонае насельніцтва падвоілася.

Крыніцы

1. Superficie di Comuni Province e Regioni italiane al 9 ottobre 2011 — ISTAT.
2. https://demo.istat.it/?l=it
3. Placco, Francesco (22.04.2018). «La leggenda di Melise». Briganteggiando.
4. «Lorenzo Braccesi — Miscello e le tre spedizioni a Crotone (1998)». Gruppo Archeologico Krotoniate.
5. Jarde, A. (2013). «The Formation of the Greek People». Routledge. — С. 217. — ISBN 978-1-136-19586-0.
6. Wonder, John W. (2012). «The Italiote League: South Italian Alliances of the Fifth and Fourth Centuries BC». Classical Antiquity. 31 (1). — С. 139. — doi:10.1525/CA.2012.31.1.128.
7. Vattuone, Riccardo (2002). «Storici greci d’Occidente». Il mulino. — ISBN 978-88-15-09098-0.
8. Chisholm, Hugh, ed. (1911). «Crotona». Encyclopædia Britannica. Vol. 7 (11th ed.). Cambridge University Press. — С. 510—511.

Вонкавыя спасылкі

• Афіцыйны сайт. (італ.)