Пітагор

Пітаго́р Само́скі (па-старажытнагрэцку: Πυθαγόρας ὁ Σάμιος, па-лацінску: Pythagoras;, 576 да н. э., востраў Самас — 496 да н. э., Мэтапонт) — старажытнагрэцкі філёзаф, заснавальнік пітагарэізму.

Пітагор
Πυθαγόρα
Бюст Пітагора ў Капіталійскім музэі ў Рыме
Імя пры нараджэньні	па-старажытнагрэцку: Πυθαγόρας[1]
Дата нараджэньня	не раней за 586 да н. э. і не пазьней за 569 да н. э.[2]
Месца нараджэньня	Самас, Паўночныя Эгейскія астравы, Грэцыя
Дата сьмерці	490-я да н. э.[3]
Месца сьмерці	Метапонт[d], Бернальда[d], правінцыя Матэра[d], Базыліката, Італія[3]
Занятак	матэматык, філёзаф, палітык, пісьменьнік, музыказнаўца, тэарэтык музыкі
Навуковая сфэра	геамэтрыя, матэматыка, этыка, палітыка, філязофія, астраномія, музыка і мэтафізыка
Папярэднік	Талес зь Мілету, Анаксымандар
Наступнік	Філалай, Алкмеон Кратонскі, Пармэнід, Плятон, Эўклід, Эмпэдокл, Гіпас, Ёган Кеплер
Школа/традыцыя	Пітагарэйская школа
Пэрыяд	Старажытнагрэцкая філязофія
Кірунак	Заходняя філязофія
Асноўныя зацікаўленасьці	філязофія, матэматыка, музычная гармонія, этыка, палітыка
Значныя ідэі	Музыка сфэраў, Пітагарэйскі лад, Тэарэма Пітагора
Вучні	Філяляюс[d] і Эмпэдокль[d][4]
Бацька	Мнесарх[d]
Дзеці	Mnesarchus[d], Myia[d], Damo[d], Telauges[d] і Arignote[d]
Пітагор у Вікісховішчы

Зьвесткі пра жыцьцё й дзейнасьць маюць пераважна легендарны характар. На 5-ы год праўленьня Палікрата ён пераехаў у Кратон, дзе стварыў рэлігійнае брацтва, у якім навучаў пра правілы маральнай чысьціні, містыку лікаў, гармонію сфэраў і адраджэньне пасьля сьмерці. Яго навучаньні й палітычная дзейнасьць выклікалі процідзеяньне, і ён быў вымушаны, ужо ў сталым узросьце, перасяліцца ў Мэтапонт. Вучэньне Пітагора заставалася папулярным да позьняй антычнасьці.

Пітагору прыпісваецца доказ тэарэмы аб суадносінах бакоў простакутнага трыкутніка. Зь яго імем зьвязваюць вучэньні пра цотныя й няцотныя, простыя й складаныя лікі, пра арытметычныя, геамэтрычныя й гарманічныя прапорцыі й сярэднія.

Існуе шмат скульптурных і іншых выяваў Пітагора, але верагоднай не прызнаецца аніводная, бо ўсе выявы, прыдатныя для іканаграфічнага дасьледаваньня, былі створаныя не раней за сяр. 5 ст. да н. э.. Мяркуецца, што ён быў прыгожы, меў звычку насіць доўгую бараду, а на галаве залатую дыядэму, і апранацца на ўсходні лад.

Крыніцы

1. Record #162237897, Record #209894863, Record #225158790508938850686, Record #102862543, Record #13151352051052602454, Record #318159474331827662926, Record #83073140, Record #84036666, Record #498168048974538410002, Record #264085599, Record #375157342860710100009, Record #250958546 // Virtual International Authority File (мн.) — [Dublin, Ohio]: OCLC, 2003.
2. Pythagoras (анг.) // Encyclopædia Britannica: a dictionary of arts, sciences, literature and general information / H. Chisholm — 11 — New York, Cambridge, England: University Press, 1911.
3. Pythagoras // Encyclopædia Britannica (анг.)
4. Любкер Ф. Empedocles (рас.) // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга, Ф. Гельбке, П. В. Никитин, В. А. Канский, пер. А. Д. Вейсман, Ф. Гельбке, Л. А. Георгиевский, А. И. Давиденков, В. А. Канский, П. В. Никитин, И. А. Смирнов, Э. А. Верт, О. Ю. Клеменчич, Н. В. Рубинский — СПб: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 468.