Гуга Калантай
From Wikipedia, the free encyclopedia
From Wikipedia, the free encyclopedia
Гуга Калантай (па-польску: Hugo Kołłątaj; 1 верасьня 1750, Вялікія Дэдэркалы на Валыні — 28 лютага 1812) — палітычны дзяяч Рэчы Паспалітай, філёзаф, пэдагог, публіцыст. Рэфэрэндар вялікі літоўскі (з 1787), падканцлер каронны (з 1791). Доктар філязофіі (1768) і тэалёгіі (1774).
.jpg) Гуга Калантай | |
 Герб «Котвіца» | |
| Асабістыя зьвесткі | |
|---|---|
| Нарадзіўся | 1 верасьня 1750 Вялікія Дэдэркалы |
| Памёр | 28 лютага 1812 Варшава |
| Пахаваны | |
| Род | Калантаі |
| Бацькі | Антоні Андрэй Калантай[d] Марыяна з Мяжынскіх[d] |
| Дзейнасьць | палітык, пісьменьнік, філёзаф, гісторык, прафэсар унівэрсытэту, каталіцкі сьвятар, географ, антраполяг |
| Подпіс | 
|
Гуга Калантай — актыўны дзяяч Адукацыйнай камісіі. Распрацаваў плян разьвіцьця адукацыі ў Рэчы Паспалітай, які зрабіўся асновай «Статуту» камісіі.
Прадстаўнік шляхецкага роду Калантаяў гербу «Котвіца», што паходзіў зь Вялікага Княства Літоўскага[2].
Навучаўся ў Кракаўскім ўнівэрсытэце, у Італіі (1772—1774). Па вяртаньні ў Рэч Паспалітую зрабіўся канонікам кракаўскім (1774).
У 1782—1786 рэктар Кракаўскага ўнівэрсытэту, прыклаў шмат намаганьняў да яго рэфармаваньня на аснове ідэяў Асьветніцтва. Пазьней пераехаў у Варшаву, дзе актыўна заняўся палітычнай дзейнасьцю, згуртаваў кола сваіх прыхільнікаў, г. зв. «Кузьня Калантая».
Лідэр рэфарматарскай плыні ў час працы Чатырохгадовага сойму (1788—1792). Адзін з аўтараў Канстытуцыі 3 траўня (1791).
Прыхільнік ідэі вызваленьня сялянаў ад прыгону, забесьпячэньня правоў мяшчанаў і абмежаваньня ўлады духавенства. Падтрымліваў ідэю цэнтралізацыі Рэчы Паспалітай праз больш цеснае аб’яднаньне Вялікага Княства з Каронай. Галоўны арганізатар «Згуртаваньня сяброў урадавай канстытуцыі», якое плянавала працгнуць справу рэфармаваньня дзяржавы. Па перамозе антырэфарматарскай прарасейскай Таргавіцкай канфэдэрацыі ў эміграцыі.
Адзін зь вядучых ідэолягаў, потым кіраўнік «левага» («якабінскага») крыла ў паўстаньні Т. Касьцюшкі, арыентаваўся на цесныя зьвязкі з рэвалюцыйнай Францыяй. Разам з І. Патоцкім ініцыятар місіі Т. Касьцюшкі ў Парыж (пачатак 1793). Удзельнічаў у складаньні Кракаўскага акту паўстаньня, Паланецкага ўнівэрсалу, пастановы пра надзяленьне зямлёй сялянаў, якія браді ўдзел у паўстаньні. Узначальваў аддзел скарбу (фінансаў) у Найвышэйшай нацыянальнай радзе. Канфлікт на пачатку паўстаньня паміж Т. Касьцюшкам і Найвышэйшай Літоўскай радай імкнуўся задагодзіць шляхам уніфікацыі Віленскага акту з Кракаўскім.
Па паразе паўстаньня быў у аўстрыйскім зьняволеньні (сьнежань 1794 — лістапад 1802). У 1802—1806 жыў на Валыні, адзін з заснавальнікаў Крамянецкага ліцэя. Намагаўся ўдзельнічаць у працы Віленскага ўнівэрсытэту, аднак з палітычных меркаваньняў Адам Чартарыйскі і рэктар унівэрсытэту Г. Страйноўскі не дазволілі гэтага. У студзені 1807 — траўні 1808 на загад Аляксандра I знаходзіўся ў Маскве пад наглядам.
Пакінуў багатую філязофскую і публіцыстычную спадчыну: «Да Станіслава Малахоўскага… некалькі лістоў Ананіма» (1788—1889), «Палітычнае права польскага народу» (1790), «Пра ўзьнікненьне і заняпад Канстытуцыі 3 траўня» (1793, разам з І. Патоцкім і Ф. Дмахоўскім), «Стан асьветы ў Польшчы ў апошнія гады панаваньня Аўгуста III» (1841), «Крытычны агляд асноваў гісторыі пра пачаткі чалавечага роду» (1842) і інш.
Ягоныя працы засноўваліся на прагрэсіўных на той час ідэях Асьветніцтва, вучэньні францускіх фізіякратаў, эвалюцыйнай канцэпцыі разьвіцьця грамадзтва[2].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
