Бярозаўка

Бяро́заўка — места ў Беларусі, на левым беразе ракі Нёмана (за 1,5 км ад яе). Уваходзіць у склад Лідзкага раёну Гарадзенскай вобласьці. Насельніцтва на 2018 год — 10 311 чалавек^[1]. Знаходзіцца за 27 км на паўднёвы ўсход ад Ліды, за 7 км ад чыгуначнай станцыі Нёман, на аўтамабільнай дарозе Ліда — Наваградак.

Гэтая назва мае некалькі сэнсаў. Калі вас цікавяць іншыя сэнсы, глядзіце таксама Бярозаўка (неадназначнасьць).

Бярозаўка лац. Biarozaŭka
Герб Бярозаўкі Сьцяг Бярозаўкі
Першыя згадкі:	19 стагодзьдзе
Горад з:	1990
Краіна:	Беларусь
Вобласьць:	Гарадзенская
Раён:	Лідзкі
Вышыня:	126 м н. у. м.
Насельніцтва:	10 311 чал. (2018)[1]
Часавы пас:	UTC+3
Тэлефонны код:	+375 1561
Паштовы індэкс:	231306
СААТА:	4236506000
Нумарны знак:	4
Геаграфічныя каардынаты:	53°43′0″ пн. ш. 25°30′0″ у. д.
Бярозаўка на мапе Беларусі ± Бярозаўка Бярозаўка
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы

Гісторыя

Бярозаўка ўзьнікла ў канцы XIX стагодзьдзя на месцы некалькіх гутаў, першая зь якіх ўтварылася ў 1875 годзе. У 1883 годзе мясцовы шляхціч Зянон Ленскі зьвярнуўся да ўладаў з просьбай адчыніць гуту. У канцы 1884 году зямяніну выдалі дазвол на будаваньне ў ягоным маёнтку Заенчыцах (дзялянку вылучылі ў лесе каля хутару Старой Гуты, пры ўтоку ў Нёман рэчкі Чорнай). Першую прадукцыю завод вырабіў у 1885 годзе. У 1891 годзе арандатарамі гуты сталі Вільгельм Краеўскі і Юліюс Столе — дасьведчаныя тэхнолягі і арганізатыры шкляной вытворчасьці. Ужо ў 1892 годзе яны правялі першыя ўдалыя варкі крыштальнага шкла. У 1894 годзе В. Краеўскі і Ю. Столе пачалі будаваць уласны завод за 4 км ад арэндаванага, у 1896 годзе атрымалі тут першую прадукцыю. З таго часу завод Ленскага пачалі называць «Нёман-А» ці «Старая гута», а новы — «Нёман-Б» ці «Новая гута». На кожным з заводаў у 1897 годзе працавала больш за 100 чалавек. У 1898 годзе за 3 км ад ракі Нёман ва ўрочышчы Бярозаўцы А. Квяцінскі збудаваў яшчэ адзін завод, які неўзабаве ў 1900 годзе перайшоў да Краеўскага і Столе. У 1902 годзе апошнія закрылі «Старую гуту», а яе назву «Нёман-А» прысвоілі заводу ў Бярозаўцы, які стаў галоўным. У наш час на месцы «Старой гуты» захавалася толькі вялікая колькасьць шклобою і вогнетрывалага лому ад збураных печаў ды асобныя кусты бэзу, парэчак і агрэсту. А вакол дзейнага заводу вырасла места Бярозаўка.

У Першую сусьветную вайну Бярозаўку занялі нямецкія войскі. 25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Бярозаўка абвяшчалася часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП (б) Беларусі яна ўвайшла ў склад Беларускай ССР^[2]. Згодна з Рыскай мірнай дамовай 1921 году вёска апынулася ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, у Лідзкім павеце Наваградзкага ваяводзтва.

У 1939 годзе Бярозаўка ўвайшла ў БССР, з 15 студзеня 1940 году ў Наваградзкім раёне. 12 кастрычніка 1940 году яна стала цэнтрам сельсавету. У Другую сусьветную вайну з чэрвеня 1941 да 9 ліпеня 1944 году вёска знаходзілася пад нямецкай акупацыяй.

15 траўня 1959 году Бярозаўка атрымала афіцыйны статус працоўнага пасёлку Наваградзкага, з 1962 году — Лідзкага раёну. 24 чэрвеня 1968 году паселішча атрымала афіцыйны статус гарадзкога пасёлку. У 1990 годзе Бярозаўка атрымала статус места.

• Бярозаўка на старых здымках
• 
  Касьцёл, 1930-я гг.
• 
  Касьцёл, 1935 г.
• 
  Помнік у касьцельным дворыку, 1934 г.
• 
  Сядзіба Новы Дворык, 1937 г.

• 
  Сядзіба Белы Дворык, 1937 г.
• 
  Сядзіба Белы Дворык, 1937 г.
• 
  Парк, 1930-я гг.
• 
  Парк, 1930-я гг.

Насельніцтва

Дэмаграфія

• XX стагодзьдзе: 1969 год — 5,1 тыс. чал.; 1991 год — 11,8 тыс. чал.^[3]; 1996 год — 12,8 тыс. чал.^[4]; 1999 год — 12 156 чал.
• XXI стагодзьдзе: 2004 год — 12 тыс. чал.; 2006 год — 11,8 тыс. чал.^[5]; 2009 год — 10 835 чал.^[6] (перапіс); 2015 год — 10 533 чал.^[7]; 2016 год — 10 478 чал.^[8]; 2017 год — 10 393 чал.^[9]; 2018 год — 10 311 чал.^[1]

Інфраструктура

У Бярозаўцы працуюць дашкольныя ўстановы, сярэднія школы, лякарня, бібліятэка, дом культуры. У 1990—2000-я гады ў месьце збудавалі Касьцёл Спасланьня Сьвятога Духа.

Эканоміка

Найбуйнейшае прадпрыемства — завод «Нёман». Гута выпускае посуд, вазы, дэкаратыўна-мастацкія вырабы. Частка вырабаў экспартуецца за мяжу. Таксама працуюць хлебазавод, прадпрыемствы сацыяльна-побытавага абслугоўваньня.

Турыстычная інфармацыя

Інфраструктура

Дзейнічае музэй Бярозаўскай гуты, дзе турысты могуць пабачыць разнастайную прадукцыю прадпрыемства, а таксама музэі гісторыі Бярозаўкі і «Сялянская хатка» ў 3-й школе. Спыніцца можна ў гатэлі шклозаводу.

Славутасьці

• Заводзкі будынак гуты (1925)
• Сядзібна-паркавы комплекс Стольлеў «Новы Дворык» (пач. XX стагодзьдзя)

Страчаная спадчына

• Касьцёл (1924—1932; зьнішчаны савецкімі ўладамі ў 1954 годзе)
• Сядзібна-паркавы комплекс Стольлеў «Белы Дворык» (1930-я)

Галерэя

• Краявіды Бярозаўкі
• 
  Гута «Нёман»
• 
  Палац культуры
• 
  Краявід
• 
  Нёман

Асобы

• Зьміцер Вайцюшкевіч (нар. 1971) — беларускі сьпявак і музыка
• Яраслаў Кардаш (нар. 1991) — беларускі барэц грэцка-рымскага стылю
• Чэслаў Міхневіч (нар. 1970) — польскі футбаліст і трэнэр

Крыніцы

1. Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
2. 150 пытанняў і адказаў з гісторыі Беларусі / Уклад. Іван Саверчанка, Зьміцер Санько. — Вільня: Наша Будучыня, 2002. — 238 с. ISBN 9986-9229-6-1.
3. Несцярэнка А. Бярозаўка // ЭГБ. — Мн.: 1994 Т. 2. С. 171.
4. БЭ. — Мн.: 1996 Т. 3. С. 410.
5. Туристская энциклопедия Беларуси. — Мн., 2007.
6. Перепись населения — 2009. Гродненская область (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
7. Статистический бюллетень «Численность населения на 1 января 2015 г. и среднегодовая численность населения за 2014 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа»
8. Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
9. Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь

Літаратура

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 1996. — Т. 3: Беларусы — Варанец. — 511 с. — ISBN 985-11-0068-4
• Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1994. — Т. 2: Беліцк — Гімн. — 537 с. — ISBN 5-85700-142-0

Вонкавыя спасылкі

Бярозаўка — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

• Бярозаўка , Radzima.org
• Geschichte der Glaswerke Julius Stolle, Njoman, Weißrussland, 1883—1998 (анг.) (ням.)