Сабор Уваскрасеньня Хрыстова (Барысаў)

Царква́ сабо́рная Ўваскрасе́ньня Хрысто́ва — помнік гісторыі другой паловы XIX стагодзьдзя (мураўёўка) у Барысаве. Знаходзіцца ў Старым Месьце, на гістарычным Рынку^[a]. Дзее, катэдральны сабор Барысаўскай япархіі. Твор архітэктуры расейскай эклектыкі. Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гістарычна-культурных каштоўнасьцяў Беларусі.

Помнік гісторыі
Сабор Уваскрасеньня Хрыстова
Уваскрасенскі сабор
Краіна	Беларусь
Места	Барысаў
Каардынаты	54°14′42″ пн. ш. 28°30′14″ у. д.
Канфэсія	праваслаўе і Беларускі экзархат
Эпархія	Барысаўская япархія[d]
Архітэктурны стыль	псэўдарускі стыль[d]
Аўтар праекту	Пётр Пятровіч Мяркулаў[d] і Віктар Іванавіч Струеў[d]
Дата заснаваньня	1874
Статус	Дзяржаўны сьпіс гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь
Сайт	borisov-spas.com
Сабор Уваскрасеньня Хрыстова на мапе Беларусі Сабор Уваскрасеньня Хрыстова
Сабор Уваскрасеньня Хрыстова на Вікісховішчы

Гісторыя

Мураваную саборную царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі (Маскоўскай царквы) у Барысаве збудавалі на месцы драўлянай царквы Ўваскрасеньня Хрыстова (Сьвяты Пасад), якая згарэла ў 1865^[1] або 1867 годзе^[2]. Праект саборнай царквы распрацаваў расейскі архітэктар П. Мяркулаў пры ўдзеле рэктара Акадэміі мастацтваў у Пецярбургу Л. Бенуа. Гэты праект зацьвердзілі з асабістага хадайніцтва менскага япіскапа Аляксандра (Дабрыніна). У верасьні 1871 году на Рынку адбылася закладка сьвятыні^[3]. 20 кастрычніка 1874 году япіскап Аляксандар асьвяціў новазбудаваны сабор.

Паводле зьвестак за 1901 год, у прыходзе налічвалася 2954 мужчыны і 2966 жанчын месьцічаў, а таксама жыхары 9 навакольных вёсак. У 1907 годзе перад саборам паводле праекту расейскага архітэктара В. Струева збудавалі мураваную званіцу.

У 1937 годзе савецкія ўлады зачынілі сабор. У Другую сусьветную вайну ён зноў пачаў дзеяць. У 1945 годзе савецкія ўлады перадалі сабор Маскоўскаму патрыярхату^[4] (пры гэтым зачынілі тутэйшы касьцёл).

Архітэктура

Царква

Яскравы прыклад Маскоўска-Яраслаўскага кірунку^[1] эклектычнай царкоўнай архітэктуры Расейскай імпэрыі, у якім адзначаюцца прыкметы стылізацыі формаў маскоўскага царкоўнага дойлідзтва XVII стагодзьдзя^[2]. Гэта крыжова-купальны храм з амаль квадратным у пляне цэнтральным аб'ёмам. Даўжыня будынка складае 27 мэтраў, шырыня — 23 мэтры, вышыня — 12 мэтраў. Кубападобны асноўны аб'ём завяршаецца 5-купальлем на 4-схільным даху, які мае ў цэнтры цыліндрычны сьветлавы барабан і вялікі купал-цыбуліну, а з кутоў — цыліндрычныя барабаны зь меншымі купаламі-цыбулінамі. Такія ж купалы месьцяцца над апсыдай і бакавымі прыбудовамі. Урачыстасьць вобразу будынка надае калярыстычны кантраст чырвоных цагляных муроў і белых элемэнтаў архітэктурнай плястыкі. Сярод дэкаратыўных элемэнтаў фасада — какошнікі, ліштвы з паўкруглымі і трыкутнымі франтонамі, прафіляваныя карнізы, кутнія руставаныя пілястры і філёнгі. Каб падкрэсьліць галоўны аркавы ўваход выкарыстоўваецца вялікі партал, які мае выгляд прафіляванай аркі на чатырох бочкападобных слупах.

Унутраная прастора асьвятляецца двума радамі аконных праёмаў і падзяляецца чатырма магутнымі слупамі на тры нэфы, перакрытыя крыжовымі скляпеньнямі. Тыя ж чатыры слупы пры дапамозе ветразяў падтрымліваюць сьветлавы барабан з купалам над сяродкрыжжам. Сьцены падзяляюцца пры дапамозе профіляў і лапатак. У апсыдзе знаходзіцца фрэскавая выява Бога Саваофа, на крыжовых скляпеньнях на падпружных арках — арнамэнтальная размалёўка. Над уваходам знаходзяцца хоры, адкрытыя аркавым праёмам. На хоры вядуць сходы з тамбура. Галоўны прастол у імя Уваскрасеньня Хрыстова разьмяшчаецца ў апсыдзе, зь левага боку ад яго знаходзіцца прастол у імя князя Ўладзімера, з правага — прастол у імя Аляксандра Неўскага. У інтэр'ер тры дубовыя нефарбаваныя іканастасы. Галоўны мае чатыры ярусы з 24 абразамі, іканастасы з абодвух прыдзелаў — 1-ярусныя з 10 абразамі кожны. Іх упрыгожваюць пазалочаныя калёны, разьба, рамы і карнізы.

Званіца

Перад саборам на адной восі з ім знаходзіцца мураваная званіца, збудаваная ў тым жа стылі. Гэта вежападобны 3-ярусны (васьмярык на двух чацьверыках) будынак, завершаны шатром з купалам-цыбулінай. Першы ярус займае брама.

Галерэя

Гістарычная графіка

• Старая графіка
• 
  А. Мяркулаў, 1868 г.
• 
  1877 г.
• 
  1918 г.

Гістарычныя здымкі

• Старыя здымкі
• 
  каля 1900 г.
• 
  1905 г.
• 
  1910 г.
• 
  І. Сербаў, 1911 г.

• 
  да 1918 г.
• 
  да 1918 г.
• 
  1918 г.
• 
  1918 г.

• 
  1918 г.
• 
  1918 г.
• 
  1918 г.
• 
  жнівень 1919 г.

• 
  1920-я гг.
• 
  1941 г.
• 
  1941 г.
• 
  1941 г.

• 
  1941 г.
• 
  1941 г.
• 
  1941 г.
• 
  1941 г.

• 
  1941 г.
• 
  1941 г.
• 
  1941 г.
• 
  1941 г.

• 
  1941 г.
• 
  1941 г.
• 
  ліпень 1941 г.
• 
  жнівень 1941 г.

• 
  19 жніўня 1941 г.
• 
  верасень 1941 г.
• 
  1941—1944 гг.
• 
  1941—1944 гг.

• 
  1941—1944 гг.
• 
  1941—1944 гг.
• 
  1941—1944 гг.
• 
  1941—1944 гг.

• 
  1941—1944 гг.
• 
  1941—1944 гг.
• 
  1941—1944 гг.
• 
  1941—1944 гг.

• 
  1941—1944 гг.
• 
  1941—1944 гг.
• 
  1941—1944 гг.
• 
  1943 г.

Сучасныя здымкі

• Сучасны стан
• 
  Агульны выгляд
• 
  З боку апсыды
• 
  Званіца
• 
  Купалы-цыбуліны

Заўвагі

1. Цяперашні афіцыйны адрас — вуліца Лапаціна, 34

Крыніцы

1. Чарнатаў У. Барысаўскі Васкрасенскі сабор // Архітэктура Беларусі. Энцыкл. — Менск, 1993. С. 70.
2. Кулагін А. Праваслаўныя храмы Беларусі: Энцыкл. даведнік. — Менск: Беларуская Энцыкляпэдыя, 2007. С. 40.
3. Кулагін А. Праваслаўныя храмы Беларусі: Энцыкл. даведнік. — Менск: Беларуская Энцыкляпэдыя, 2007. С. 39—40.
4. Чарнатаў У. Барысаўскі Васкрасенскі сабор // Архітэктура Беларусі. Энцыкл. — Менск, 1993. С. 71.

Літаратура

• Архітэктура Беларусі: Энцыклапедычны даведнік. — Менск: Беларус. энцыкл., 1993. — 620 с.: іл. ISBN 5-85700-078-5.
• Кулагін А. Праваслаўныя храмы Беларусі: Энцыкл. даведнік. — Менск: Беларуская Энцыкляпэдыя, 2007.— 653 с.: іл. ISBN 978-985-11-0389-4.

Вонкавыя спасылкі

Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь, шыфр  612Г000004

• Сабор Уваскрасеньня Хрыстова ў Барысаве, Radzima.org