From Wikipedia, the free encyclopedia
Ислам ғаилә хоҡуғы (ғәр. әл-мөнәҡәһәт үә-л-фәрә'ид; рус. Исламское семейное право) — ислам фиҡһында ғаилә-никах мөнәсәбәттәрен көйләү системаһының бер өлөшө.
| Иман шарттары |
| Исламдың биш нигеҙе |
| Шәхестәр |
Мосолман ғаилә хоҡуҡтарының төп үҙенсәлектәре: дини идеология һәм әхлаҡ менән тығыҙ бәйләнеш; ғаиләгә ярҙам итеүгә айырым иғтибар; ир менән ҡатын араһында тигеҙлек төшөнсәһенә дифференциацияланған ҡараш[1].
Ғаилә хоҡуҡтарының тәғәйен һәм аныҡ нормалары, никах-ғаилә мөнәсәбәттәрен, ҡатын-ҡыҙҙарҙың хәлен, айырылышыуҙы регламентлау
, мираҫ һәм башҡа шәхси статус хоҡуҡтары Ҡөрьән һәм Мөхәммәт Пәйғәмбәрҙең сөннәте менән билдәләнгән[2].
XIX быуаттан башлап ҡайһы бер мосолман илдәрендә Көнбайыш Европа өлгөләренә ярашлы реформалар үткәрелә. Атап әйткәндә, был реформалар полигамия, ҡатын инициативаһы буйынса айырылышыу мәсьәләләренә ҡағыла һ. б. Мосолман илдәре властары ҡабул иткән колониаль властарҙың йоғонтоһон кисергән ғаилә кодекстары ислам активистары яғынан «Ҡөрьәнгә ҡаршы килә» тигән тәнҡит объекты булып тора[3].
Исламда никах изге эш һанала һәм был һәр бәлиғ булған мосолманға рөхсәт ителә. Мосолмандарға ир менән ҡатын бер-береһенә йәше һәм йәмәғәт хәле буйынса тап килеүенә иғтибар итергә кәңәш ителә. Килешеү төҙөгәндә атаһының йәки кәләштең опекунының ризалығы етә. Мосолман ҡатын-ҡыҙҙарына мосолман булмағандарға (кафырҙарға) кейәүгә сығыу тыйыла [4]. Мосолман ирҙәргә христиандарға йәки йәһүдтәргә өйләнергә рөхсәт ителә. Исламда ҡатын менән никахһыҙ йәшәү тыйыла (харам), ул зина ҡылыу тип иҫәпләнә (зина)[5].
Кейәүгә сығыр алдынан тол йәки айырылышҡан ҡатын ғиҙҙәт мөҙҙәте үтеүен көтөргә тейеш, ул мәҙһәбкә бәйле 4-20 аҙна тәшкил итә[5].
Шәриғәт өйләнер алдынан әйттерергә теләгән ҡатын-ҡыҙға күҙ һалырға ҡуша. Был шулай уҡ ҡатын-ҡыҙға ла ире булырға тейеш кеше менән танышыу өсөн кәрәк[6]. Кәләш һайлағанда ир-егеттәргә уның дин, холҡона, матурлығына, бала табыу һәләтенә һәм сығышына иғтибар итергә кәңәш ителә. Иң мөһиме-яҡын туғанына түгел, ә алыҫ туғанына өйләнеү[6].
Никахлашыу бер нисә этаптан тора:
Не женитесь на женщинах, на которых были женаты ваши отцы, если только это не произошло прежде. Воистину, это является мерзким и ненавистным поступком и скверным путём. 
Вам запретны ваши матери, ваши дочери, ваши сестры, ваши тетки со стороны отца, ваши тетки со стороны матери, дочери брата, дочери сестры, ваши матери, вскормившие вас молоком, ваши молочные сестры, матери ваших жен, ваши падчерицы, находящиеся под вашим покровительством, с матерями которых вы имели близость, ведь если вы не имели близости с ними, то на вас не будет греха; а также жены ваших сыновей, которые произошли из ваших поясниц. Вам запретно жениться одновременно на двух сестрах, если только это не произошло прежде. Воистину, Аллах – Прощающий, Милосердный.
وَلَا تَنْكِحُوا مَا نَكَحَ آبَاؤُكُمْ مِنَ النِّسَاءِ إِلَّا مَا قَدْ سَلَفَ ۚ إِنَّهُ كَانَ فَاحِشَةً وَمَقْتًا وَسَاءَ سَبِيلًا حُرِّمَتْ عَلَيْكُمْ أُمَّهَاتُكُمْ وَبَنَاتُكُمْ وَأَخَوَاتُكُمْ وَعَمَّاتُكُمْ وَخَالَاتُكُمْ وَبَنَاتُ الْأَخِ وَبَنَاتُ الْأُخْتِ وَأُمَّهَاتُكُمُ اللَّاتِي أَرْضَعْنَكُمْ وَأَخَوَاتُكُمْ مِنَ الرَّضَاعَةِ وَأُمَّهَاتُ نِسَائِكُمْ وَرَبَائِبُكُمُ اللَّاتِي فِي حُجُورِكُمْ مِنْ نِسَائِكُمُ اللَّاتِي دَخَلْتُمْ بِهِنَّ فَإِنْ لَمْ تَكُونُوا دَخَلْتُمْ بِهِنَّ فَلَا جُنَاحَ عَلَيْكُمْ وَحَلَائِلُ أَبْنَائِكُمُ الَّذِينَ مِنْ أَصْلَابِكُمْ وَأَنْ تَجْمَعُوا بَيْنَ الْأُخْتَيْنِ إِلَّا مَا قَدْ سَلَفَ ۗ إِنَّ اللَّهَ كَانَ غَفُورًا رَحِيمًا
Мәхрәм тип туғанлыҡ сәбәптәре буйынса ҡатын-ҡыҙҙың кейәүгә сығырға хоҡуғы булмаған яҡын туғаны атала, әммә уның менән яңғыҙ ҡалырға һәм сәйәхәткә юлланырға хоҡуғы бар. Ән-Ниса сүрәһенең 22 һәм 23 аяттарында ир-ат мәхрәм булған ҡатын-ҡыҙҙар категорияһы билдәләнгән . Уларға түбәндәгеләр инә:
Ҡатын-ҡыҙҙарҙың түбәндәге категориялары шулай уҡ мәхрамдар булып тора, әммә улар менән никахҡа инеү ҡатын менән айырылышыу йәки уның үлеме осрағында мөмкин була:
Бөтә фаҡиһтар ҙа бер үк ваҡытта ирҙең бер нисә, иң күбендә дүрт ҡатын алыуы ихтимал тигән фекерҙә. Был Ән-Ниса сүрәһенең 3-сө аятына нигеҙләнгән[9].
Айырылышыу тураһында ир (талаҡ) иғлан итә, йә шәриғәт судьяһы (ҡаҙый) ҡатынының үтенесе буйынса ҡарар ҡабул итә.
Законлы ҡатын-ҡыҙҙарҙан тыш, шәриғәт кәнизәктәр институтын да күҙ уңында тота[10]. Кәнизәктәр тип һәләк булған (үлтерелгән) дошмандың ҡатын-ҡыҙҙары күҙ уңында тотола[11].
Хужаһының улын тыуҙырған кәнизәк үмм әл-үәлад тип, ирекле ҡатын — үмм әл-ибн тип атала [7].
Исламда енси тәртип никах сиктәрендә йәки кәнизәк менәнрөхсәт ителә , башҡаһы зина ҡылыу булараҡ ҡарала һәм шәриғәт буйынса эҙәрлекләнә. Шулай уҡ аналь секс, күрем, бала тыуғандан һуң ҡан ағыуы, ауырыуҙар һәм ураҙа ваҡытында тыйыла.
Мираҫ мәсьәләһен өйрәнгән һәм вариҫтары өлөшөн иҫәпләү менән шөғөлләнгән ислам хоҡуғы (фиҡһ) дисциплинаһы ғилм әл-мүвариҫи (ғәр. علم الموارث) тип атала[12].
Мираҫлыҡ тураһындағы ҡағиҙәләрҙең төп сығанағы булып Аллаһтың Ҡөрьәндәге һүҙҙәре һәм Мөхәммәт Пәйғәмбәрҙең аңлатмалары (сөннәт) иҫәпләнә. Шулай уҡ ғөләмәләрҙең бер тауыштан сығарылған ҡарарҙары — Ижмә — мираҫ мәсьәләләрендә абруйлы һанала[12]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
