Təhlükədə olan ümumdünya irsi obyektlərinin siyahısı

Təhlükədə olan Dünya İrsinin siyahısı (ing. List of World Heritage Sites in danger) — 1972-ci ildə Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Elm, Təhsil və Mədəniyyət üzrə ixtisaslaşmış qurumu (YUNESKO) tərəfindən yayımlanan Ümumdünya İrs Konvensiyasının 11.4-cü maddəsinə uyğun olaraq Dünya İrsi Komitəsi tərəfindən tərtib edilmişdir. Siyahının məqsədi beynəlxalq məlumatlılığı artırmaq və təhdidlərə qarşı tədbirlər görməkdir.^[1]

Ölkələrə görə Təhlükədə olan Dünya İrsinin siyahısı. Rəngi ilə göstərilən ərazilərin sayı:

  Altı və ya daha çox

  Beş ərazi

  Dörd ərazi

  Üç ərazi

  İki ərazi

  Bir ərazi

Siyahıya əsasən ümumdünya mədəni və təbii irsin qorunması haqqında Konvensiya çərçivəsində maliyyə yardımının ayrılması ilə Dünya İrs obyektlərinin qorunub saxlanılması üzrə əhəmiyyətli işlərin görülməsi deməkdir.^[2]

Obyektin Təhlükədə olan Dünya İrsi Siyahısına daxil edilməzdən əvvəl onun vəziyyətinin qiymətləndirilməsi aparılır və iştirak edən iştirakçı dövlətlə əməkdaşlıqda düzəliş tədbirləri üçün potensial proqram hazırlanır. Yazı haqqında yekun qərar Komitə tərəfindən qəbul edilir. Siyahıdakı əmlaklar üçün komitə tərəfindən Dünya İrsi Fondundan maliyyə dəstəyi ayrıla bilər.^[3][4] Mühafizə vəziyyəti hər il nəzərdən keçirilir,^[5] komitə sonradan da əlavə tədbirlər tələb edə bilər, obyekt şərtləri ödəmədiyi təqdirdə ya Təhlükədə olan Dünya İrsi Siyahısından və ya Ümumdünya İrsi Siyahısından çıxarılması imkanı nəzərdən keçirilir.^[6]

2019-cu ilin iyul ayından etibarən nəsli kəsilmək təhlükəsi altında olan Dünya İrsi siyahısında 53 obyekt (17 təbii, 36 Mədəni) var. YUNESKO-nun məlumatına görə, sadalanan obyektlərin 21-i ərəb dövlətlərində (onlardan 6-sı Suriyada və 5-i Liviyada), 16-sı Afrikada (bunlardan 5-i Konqo Demokratik Respublikasında), 6-sı Latın Amerikası və Karib hövzəsində, 6-sı Asiya və Sakit Okeanda, 4-ü isə Avropa və Şimali Amerikada yerləşir. Nəsli kəsilmək təhlükəsi altında olan təbii obyektlərin əksəriyyəti (12) Afrikada yerləşir.^[7][8]

Hal-hazırda siyahıda olan yerlər

Ad	Şəkil	Yer	Meyarlar	Area	İl	Təhlükə altında	Səbəb	İstinad
Əbu Mina		EgyAbusir,  Misir 30°50′30″ şm. e. 29°39′50″ ş. u.HGYO	Mədəni: (iv)	182 (450)	1979	2001–	Gildən hazırlanan heykəllər suya məruz qaldıqda dağılması	[9][10] [11]
Air və Tenere milli təbiət qoruğu		Niger1Arlit Departmenti,  Niger 18°17′ şm. e. 8°00′ ş. u.HGYO	Təbii: (vii), (ix), (x)	7,736,000 (19,120,000)	1991	1992–	Bölgədəki hərbi münaqişə və vətəndaş qarışıqlıqları, həmçinin vəhşi heyvanların və bitki örtüyünün azalması	[12][13]
Hələb		Hələb mühafəzəsi,  Suriya 36°14′ şm. e. 37°10′ ş. u.HGYO	Mədəni: (iii)(iv)	350 (860)	1986	2013–	Suriyadakı vətəndaş müharibəsi zamanı bölgədəki bir çox tarixi abidələr talan edildi və məhv edildi.	[14]
Bosra		Dəra mühafəzəsi,  Suriya 32°31′05″ şm. e. 36°28′54″ ş. u.HGYO	Mədəni: (i)(iii)(vi)	—	1980	2013–	Suriyadakı vətəndaş müharibəsi zamanı bölgədəki bir çox tarixi abidələr məhv edildi.	[15]
Dəməşq		Şam,  Suriya 33°30′41″ şm. e. 36°18′23″ ş. u.HGYO	Mədəni: (i)(ii)(iii)(iv)(vi)	86 (210)	1979	2013–	Suriyadakı vətəndaş müharibəsi, qiyamçıların atışları və əsasən də minaların atılması binaların bünövrəsini təhlükə altına qoydu.	[16]
Şimali Suriyanın qədim kəndləri		Suriya 36°20′03″ şm. e. 36°50′39″ ş. u.HGYO	Mədəni: (iii)(iv)(v)	12,290 (30,400)	2011	2013–	Suriya vətəndaş müharibəsi, bəzi üsyançılar tərəfindən tutuldu. İslamçı qruplar tərəfindən isə talan edildi və söküldü.	[17]
Kirena		LibJebel Akdar,  Liviya 32°49′30″ şm. e. 21°51′30″ ş. u.HGYO	Mədəni: (ii), (iii), (vi)	&-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1.000000—	1982	2016–	Liviyada vətəndaş müharibəsi zamanı regionda bir çox tarixi abidələr talan edilmiş və məhv edilmişdir.	[18][19]
Leptis-Maqna		LibƏl-Xums,  Liviya 32°38′18″ şm. e. 14°17′35″ ş. u.HGYO	Mədəni: (i), (ii), (iii)	&-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1.000000—	1982	2016–	Liviyada vətəndaş müharibəsi zamanı bir çox tarixi abidələr məhv edilmişdir.	[19][20]
Sabrata		LibSabrata,  Liviya 32°48′19″ şm. e. 12°29′06″ ş. u.HGYO	Mədəni: (iii)	&-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1.000000—	1982	2016–	Liviya vətəndaş müharibəsi (2011)	[19][21]
Aşşur		IraqSəlahəddin mühafəzəsi,  İraq 35°27′24″ şm. e. 43°15′45″ ş. u.HGYO	Mədəni: (iii), (iv)	70 (170)	2003	2003–	İraqdakı müharibədən sonra bu sahəni qismən su basması, planlaşdırılmış su anbarının tikilməsinin isə yeni administrasiya tərəfindən dayandırılması., lazımi qorunmanın olmaması.	[22][23]
Çan-Çan		PerLa Libertad (region),  Peru 8°06′40″ c. e. 79°04′30″ q. u.HGYO	Mədəni: (i), (iii)	600 (1,500)	1986	1986–	Təbii eroziya	[24][25]
Potosi		Boliviya 19°35′01″ c. e. 65°45′11″ q. u.HGYO	Mədəni: (ii), (iv), (vi)	11,810 (29,200)	1987	2014–	Faydalı qazıntılar çıxarılması.	[26]
Koro		VenFalkon,  Venesuela 11°25′ şm. e. 69°40′ q. u.HGYO	Mədəni: (iv), (v)	107 (260)	1993	2005–	2004-cü ilin noyabrından 2005-ci ilin fevral ayına qədər yağan güclü yağış səbəbindən çox sayda quruluşa ziyan dəydi, həmçinin sahənin dəyərinə əhəmiyyətli dərəcədə təsir göstərə biləcək çimərlik yolu və şəhərə giriş qapısı inşa edildi.	[27][28]
Krak de Şevalye		Hüms mühafəzəsi və Əl-Laziqiyyə mühafəzəsi Governorates,  Suriya 34°46′54″ şm. e. 36°15′47″ ş. u.HGYO	Mədəni: (ii)(iv)	9 (22)	2006	2013–	İslamçı qruplar tərəfindən keçirilən Suriya Vətəndaş Müharibəsi, Suriya Ərəb Ordusu və Hizbullah döyüşçüləri tərəfindən geri alındı.	[29]
Bamiyan Budda heykəlləri		AfgBamyan vilayəti,  Əfqanıstan 34°49′55″ şm. e. 67°49′36″ ş. u.HGYO	Mədəni: (i), (ii), (iii), (iv), (vi)	159 (390)	2003	2003–	Budda heykəllərinin dağılması təhlükəsi, ərazilərin talan edilməsi və qanunsuz qazıntılar kimi təhlükələr.	[30][31]
Şərqi Rennel		Solomon IslandRennell və Bellona,  Solomon adaları 11°40′59″ c. e. 160°10′59″ ş. u.HGYO	Təbii: (ix)	37,000 (91,000)	1998	2013–	Torpaq sahələrinin zədələnməsi və yerli ekosistemə təsiri	[32]
Everqleyds Milli Parkı		United StatesFlorida,  ABŞ 25°19′ şm. e. 80°56′ q. u.HGYO	Təbii: (viii), (ix), (x)	592,920 (1,465,100)	1979	1993–2007, 2010–	Endro qasırğasının vurduğu zərər, kənd təsərrüfatı və şəhər inkişafı nəticəsində suyun axması	[33][34] [35]
Panamanın Karib sahilindəki istehkamlar		PanKolon (əyalət),  Panama 9°33′14″ şm. e. 79°39′21″ q. u.HGYO	Mədəni: (i), (iv)	&-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1.000000—	1980	2012–	Ekoloji amillər, texniki xidmətin olmaması və şəhərsalma.	[36][37]
[[Qaramba Milli Parkı]		DemOrientale (əyalət),  Konqo Demokratik Respublikası 4°00′ şm. e. 29°15′ ş. u.HGYO	Təbii: (vii), (x)	500,000 (1,200,000)	1980	1984–1992, 1996–	Şimali Ağ Rinokeros əhalisinin azalması (1984)	[38][39] [40]
Hatra		IrqNeynəvə mühafəzəsi,  İraq 35°35′17″ şm. e. 42°43′06″ ş. u.HGYO	Mədəni: (ii), (iii), (iv), (vi)	324 (800)	1985	2015–	Silahlı qruplar hücumu	[41]
Əl Xəlil		Pal  Fələstin 31°31′27″ şm. e. 35°06′32″ ş. u.HGYO	Mədəni: (ii), (iv), (vi)	20.6 (51)	2017	2017–		[42]
Şehrisabz		UzbQaşqadərya vilayəti,  Özbəkistan 39°03′ şm. e. 66°50′ ş. u.HGYO	Mədəni: (iii), (iv)	240 (590)	2000	2016–	Orta əsr məhəllələrdə binaların dağıdılması və davamlı şəhər inkişafı.	[43][44]
Vyana		Aut Vyana,  Avstriya 48°12′ şm. e. 16°22′ ş. u.HGYO	Mədəni: (ii)(iv)(vi)	371 (920)	2001	2017–	Yeni yüksək mərtəbəli layihələr	[45]
Zəbid		YemEl Hudeyde,  Yəmən 14°12′ şm. e. 43°19′ ş. u.HGYO	Mədəni: (ii), (iv), (vi)	&-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1.000000—	1993	2000–	Dövlətin tələbi ilə tarixi binaların vəziyyətinin pisləşməsi.	[46][47]
Kaliforniya körfəzi		MexicoNayarit,  Meksika 27°38′ şm. e. 112°33′ q. u.HGYO	Təbii: (vii), (ix), (x)	688,558 (1,701,460)	2005	2019–	Körfəzdə endemik dəniz dalğası	[48][49]
Kahuzi-Byeqa Milli Parkı		DemCənubi Kivu  Konqo Demokratik Respublikası 2°30′ c. e. 28°45′ ş. u.HGYO	Təbii: (x)	600,000 (1,500,000)	1980	1997–	Meşələrdə ağacların kəsilməsi, ov, həmçinin müharibələr və mülki çəkişmələr	[50][51]
Turkana Gölü Milli Parkları		Ken Keniya 3°03′08″ şm. e. 36°30′13″ ş. u.HGYO	Təbii: (viii)(x)	161,485 (399,040)	1997	2018–	Çay daşqınları	[52][53]
Liverpul Limanı		United KingdomLiverpul England,  Böyük Britaniya 53°24′24″ şm. e. 2°50′40″ q. u.HGYO	Mədəni: (ii), (iii), (iv)	136 (340)	2004	2012–	Liverpul Suları adı altında tarixi quraqlıq ərazilərinin yenidən qurulması təklif olunur.	[54][55]
Manova Qounda Sent-Floris Milli Parkı		CenBamingui-Bangoran,  Mərkəzi Afrika Respublikası 9°00′ şm. e. 21°30′ ş. u.HGYO	Təbii: (ix), (x)	1,740,000 (4,300,000)	1988	1997–	Mal-qaranın və brakonyerlikin qanunsuz otarılması	[56][57]
Cam minarəsi		AfgQövr vilayəti,  Əfqanıstan 34°23′48″ şm. e. 64°30′58″ ş. u.HGYO	Mədəni: (ii), (iii), (iv)	70 (170)	2002	2002–	Qanuni müdafiənin olmaması, mühafizə tədbirinin və ya idarəetmə planının olmaması	[58][59]
Kosovadakı orta əsr abidələri		Kosovo 42°39′40″ şm. e. 20°15′56″ ş. u.HGYO	Mədəni: (ii), (iii), (iv)	2.88 (7.1)	2004	2006–	Hüquqi müdafiənin və idarəetmənin olmaması, siyasi qeyri-sabitlik və təhlükəsizlik	[60][61]
Nimba dağı Təbiət Qoruğu		Cot  Qvineya* 7°36′ şm. e. 8°23′ q. u.HGYO	Təbii: (ix), (x)	18,000 (44,000)	1981	1992–	Dünya İrsi Saytının bir hissəsində dəmir filizi qazandırması və saytın Qvineya hissəsinə çox sayda qaçqın axını	[62][63]
Nan-Madol		Micronesia  Mikroneziya 6°50′23″ şm. e. 158°19′51″ ş. u.HGYO	Mədəni: (i), (iii), (iv), (vi)	76.7 (190)	2016	2016–	Mövcud quruluşların aşılmasına və sökülməsinə kömək edən su yollarının çöküntüsünün davam etməsi.	[64][65]
Niokolo-Koba Milli Parkı		Sen Seneqal 13°00′ şm. e. 12°40′ q. u.HGYO	Təbii: (x)	913,000 (2,260,000)	1981	2007–	Mülkiyyətin deqradasiyası, məməlilərin aşağı sayı, idarəetmə problemləri və təklif olunan bəndin Qambiya çayına təsiri	[66][67]
Okapi Vəhşi Təbiət Qoruğu		Dem Şərq əyalətləri,  Konqo Demokratik Respublikası 2°00′ şm. e. 28°30′ ş. u.HGYO	Təbii: (x)	1,372,625 (3,391,830)	1996	1997–	Ərazidə silahlı qarşıdurma nəticəsində park obyektlərinin talan edilməsi və fillərin öldürülməsi	[68][69]
Qədim şəhər (Qüds)		JerYerusəlim dairəsi (no nation named by UNESCO)[qeyd 1] 31°46′36″ şm. e. 35°14′03″ ş. u.HGYO	Mədəni: (ii), (iii), (vi)	&-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1.000000—	1981	1982–	İdarə olunmayan şəhər inkişafı, turizm səbəbindən qorunma vəziyyətinin ümumi pisləşməsi və texniki xidmətin olmaması.	[70][71][72]
Sana		YemSanaa Qubernatorluğu,  Yəmən 15°21′20″ şm. e. 44°12′29″ ş. u.HGYO	Mədəni: (iv), (v), (vi)	&-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1.000000—	1986	2015–	Yəmən Vətəndaş Müharibəsi	[73]
Qədamis		LibQədamis,  Liviya 30°08′00″ şm. e. 9°30′00″ ş. u.HGYO	Mədəni: (v)	&-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1.000000—	1986	2016–	Liviya vətəndaş müharibəsi (2011) və silahlı qrupların olması talanı	[19][74]
Djenne		MalDjenne,  Mali 13°54′23″ şm. e. 4°33′18″ q. u.HGYO	Mədəni: (iii), (iv)	&-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1.000000—	1988	2016–	Regionda təhlükəsizliyin olmaması, tarixi şəhərin yox olması, urbanizasiya və eroziya.	[75][76]
Battir		Pal Battir,  Fələstin 31°43′11″ şm. e. 35°07′50″ ş. u.HGYO	Mədəni: (iv)(v)	349 (860)	2014	2014–	İsrailin Qərb Sahili maneəsi	[77][78]
Şibam		YemHadramaut mühafəzəsi,  Yəmən 15°55′37″ şm. e. 48°37′36″ ş. u.HGYO	Mədəni: (iii), (iv), (v)	&-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1.000000—	1982	2015–	Silahlı qarşıdurmanın potensial təhlükəsi, mühafizə və idarəetmə problemlərini çətinləşdirir	[73]
Atsinananın yağışlı meşələri		MadEastern Madagascar,  Madaqaskar 14°28′ c. e. 49°42′ ş. u.HGYO	Təbii: (ix), (x)	479,660 (1,185,300)	2007	2010–	Qanunsuz giriş və nəsli kəsilməkdə olan lemurların ovlanması	[79][80]
Rio-Platano		HonLa Mosquitia,  Honduras 15°44′40″ şm. e. 84°40′30″ q. u.HGYO	Təbii: (vii), (viii), (ix), (x)	&-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1.000000—	1982	1996–2007, 2011–	Balıqçılıq və torpaq işğalı, əsasən qanunun pisləşməsi və narkotik alverçilərinin olması ilə əlaqədardır	[81][82]
Akakus dağları		LibFəzzan,  Liviya 24°50′ şm. e. 10°20′ ş. u.HGYO	Mədəni: (iii)	&-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1.000000—	1985	2016–	Liviya Vətəndaş Müharibəsi, silahlı qrupların talanı	[19][83]
Salonqa Milli Parkı		DemBandundu vilayəti,  Konqo Demokratik Respublikası 2° c. e. 21° ş. u.HGYO	Təbii: (vii), (ix)	3,600,000 (8,900,000)	1984	1999–	Mülki qaydanın pozulması	[84][85] [86]
Samərra		IraqSəlahəddin mühafəzəsi,  İraq 34°12′ şm. e. 43°52′ ş. u.HGYO	Mədəni: (ii), (iii), (iv)	15,058 (37,210)	2007	2007–	İraq müharibəsindən sonra təhlükəsizlik vəziyyəti və ya dövlət nəzarətinin olmaması	[87][88]
Selous Ehtiyat Qoruğu		Tanzania Tanzaniya, 9°00′ c. e. 37°24′ ş. u.HGYO	Təbii: (ix), (x)	5,120,000 (12,700,000)	1982	2014–	Faydalı qazıntıların kəşfiyyatı və hasilatı, böyük infrastruktur layihələri	[89]
Palmira		Hüms mühafəzəsi,  Suriya 34°33′15″ şm. e. 38°16′00″ ş. u.HGYO	Mədəni: (i)(ii)(iv)	0.36 (0.89)	1980	2013–	Suriya vətəndaş müharibəsi, İslam Dövləti terror təşkilatı (İŞİD) tərəfindən ələ keçirildi.	[90]
Timbuktu		MaliTimbuktu,  Mali 16°46′24″ şm. e. 2°59′58″ q. u.HGYO	Mədəni: (ii), (iv), (v)	&-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1.000000—	1988	2012–	İslamçı qrupları tərəfindən talan edildi.	[91][92]
Askia türbəsi		MaliQao,  Mali 16°17′23″ şm. e. 0°02′40″ q. u.HGYO	Mədəni: (ii), (iii), (iv)	4.24 (10.5)	2004	2012–	İslamçı qrupları tərəfindən zərər gördü.	[92][93]
Kasubidə Buqanda Krallarının məzarları		UgandaKampala,  Uqanda 0°19′45″ şm. e. 32°33′12″ ş. u.HGYO	Mədəni: (i), (iii), (iv), (vi)	27 (67)	2001	2010–	2010-cu ilin martında yanğın nəticəsində məhv olması	[94][95]
[Sumatra tropik yağış meşəsi irsi]]		IndonesiaSumatra,  İndoneziya 02°30′ c. e. 101°30′ ş. u.HGYO	Təbii: (vii), (ix), (x)	2,595,124 (6,412,690)	2004	2011–	Qanunsuz meşəqırma və bu vasitə ilə yol tikintisi planları.	[96][97]
Virunqa Milli Parkı		DemŞimali Kivu and Şərq əyalətləri,  Konqo Demokratik Respublikası 0°55′ şm. e. 29°10′ ş. u.HGYO	Təbii: (vii), (viii), (x)	800,000 (2,000,000)	1979	1994–	Ruanda vətəndaş müharibəsi səbəbindən qaçqın axını nəticəsində meşələrin qırılması.	[98][99]

Daha əvvəl sadalanan yerlər

Daha əvvəl təhlükə altında olan kimi siyahıya alınmış bir sıra tikililər və yerlər var ki, daha sonradan təbiətin idarə edilməsi və mühafizəsi qənaət etdikdən sonra siyahıdan çıxarılmışdır. Everqleyds Milli Parkı 1993-2007-ci illərdə və 2010-cu ildən bəri yenidən siyahıya alındı.

  Ümumdünya İrsi Syahısında yer verildi

  Ümumdünya İrsi Siyahısından çıxarıldı

Ad	Şəkil	Yer	Meyarlar	Area	İl	Təhlükə altında	Səbəb	İstinad
Anqkor		Kamboca 13°26′ şm. e. 103°50′ ş. u.HGYO	Mədəni: (i), (ii), (iii), (iv)	&-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1.000000 —	1992	1992–2004	Kitabə yazıldığı zaman, Kamboca 1980-ci illərdə vətəndaş müharibəsindən sonra BMT-nin nəzarəti altında idi.	[100][101] [102]
Baqrati məbədi və Gelati monastırı		Georİmereti,  Gürcüstan 42°15′44″ şm. e. 42°42′59″ ş. u.HGYO	Mədəni: (iv)	7.87 (19.4)	1994	2010–2017	Geri dönməz müdaxilələrə səbəb olacaq böyük yenidənqurma layihəsi. Ərazinin sərhədləri 2017-ci ildə dəyişdirildi. Baqrati məbədi yenidən qurulandan sonra Dünya İrsi Yerləri siyahısından çıxarıldı, lakin Gelati monastırı siyahıda qaldı.	[103][104][105]
Bahla Qalası		Oman 22°58′ şm. e. 57°18′ ş. u.HGYO	Mədəni: (iv)	&-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1.000000 —	1987	1988–2004	Torpaq strukturlarının deqradasiyası	[106][107] [108][109]
Ərqebəm qalası		IranKirman ostanı,  İran 29°07′01″ şm. e. 58°22′07″ ş. u.HGYO	Mədəni: (ii), (iii), (iv), (v)	&-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1.000000—	2004	2004–2013	2003-cü il Bam zəlzələsi nəticəsində dəyən ziyandan	[110][111][112]
Beliz Bariyer Qoruğ Sistemi		Bel Beliz 17°19′ şm. e. 87°32′ q. u.HGYO	Təbii: (vii), (ix), (x)	96,300 (238,000)	1996	2009–2018	Manqrov ağaclarının kəsilməsi və həddindən artıq inkişaf	[113][114][115]
Doğuş Kilisəsi		Pal Betlehəm,  Fələstin 31°42′16″ şm. e. 35°12′27″ ş. u.HGYO	Mədəni: (iv), (vi)	2.98 (7.4)	2012	2012–2019	Su sızması nəticəsində ziyan	[116][117][118]
Butrinti		Albaniya 39°45′ şm. e. 20°01′ ş. u.HGYO	Mədəni: (iii)	3,980 (9,800)	1992	1997–2005	İdarəetmə və konservasiya nəticəsində yaranan ziyanlar	[119][120] [121]
Köln kafedralı		Şimali Reyn-Vestfaliya,  Almaniya 50°56′29″ şm. e. 6°57′29″ ş. u.HGYO	Mədəni: (i), (ii), (iv)	&-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1.000000 —	1996	2004–2006	Hündürmərtəbəli bina planı	[122][123] [124]
Komoye Milli Parkı		CotŞablon:Flaqifikasiya/Kot d'İvuar 9°10′ şm. e. 3°40′ q. u.HGYO	Təbii: (ix), (x)	1,150,000 (2,800,000)	1983	2003–2017	Vətəndaş iğtişaşları və effektiv idarəetmə mexanizmlərinin olmaması	[125][126]
Cuc milli parkı		Seneqal 16°30′ şm. e. 16°10′ q. u.HGYO	Təbii: (vii), (x)	16,000 (40,000)	1981	1984–1988, 2000–2006	Aşağı axın bəndinin tikinti planı ilə uzunmüddətli təhlükə (1984)	[39][127] [128][129] [130][131]
Drezden Elbe Vadisi		Saksoniya,  Almaniya 51°03′ şm. e. 13°49′ ş. u.HGYO	Mədəni: (ii), (iii), (iv), (v)	1,930 (4,800)	2004	2006–2009	Mədəni mənzərənin əsas ərazisindəki Valdşlyosxen körpüsünün inşaat planları. Körpü 2007-ci ilin sonunda tikinti başlandıqdan sonra 2009-cu ildə Dünya İrsi Yerləri siyahısından çıxarıldı	[132][133]
Dubrovnik		Xorvatiya 42°38′25″ şm. e. 18°06′30″ ş. u.HGYO	Mədəni: (i), (iii), (iv)	97 (240)	1979	1991–1998	Xorvatiya müharibəsi	[134][135] [136]
Lahorda Şalimar bağları		PakPəncab (Pakistan),  Pakistan 31°35′25″ şm. e. 74°18′35″ ş. u.HGYO	Mədəni: (i), (ii), (iii)	&-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1.000000—	1981	2000–2012	Pakistan hökumətinin tələbi ilə bir yol lahiyəsi	[137][138]
Qalapaqos adaları		Ekvador 0°40′ c. e. 90°30′ q. u.HGYO	Təbii: (vii), (viii), (ix), (x)	14,066,514 (34,759,110)	1978	2007–2010	Müxtəlif təhlükələr, yad növlərin gətirilməsi imkanlarının kifayət qədər qarşısının alınması, mühafizə orqanlarının və parkın idarə edilməsi üçün kifayət qədər vəsait ayrılmaması, çox sayda qanunsuz immiqrantın olması, turizmin sürətli nəzarətsiz böyüməsi	[139][140] [141][142]
Hampi		Hindistan 15°20′06″ şm. e. 76°27′43″ ş. u.HGYO	Mədəni: (i), (iii), (iv)	&-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1.000000 —	1986	1999–2006	Hampinin qorunan arxeoloji ərazilərində iki kabel asma körpünün qismən qurulması, ərazinin bütövlüyünə və orijinallığına təhlükə yaradır	[143][144] [145]
Msxeta		Geor Gürcüstan 41°50′32″ şm. e. 44°43′16″ ş. u.HGYO	Mədəni: (iii), (iv)	&-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1.000000—	1994	2009–2016	İdarəetmənin və şəhərsalmanın pisləşməsi	[146][147]
Hamberston və Santa-Laura Mədəni		Chil Çili 20°12′30″ c. e. 69°47′40″ q. u.HGYO	Mədəni: (ii), (iii), (iv)	&-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1.000000—	2005	2005–2019	40 ildir təmirə ehtiyac olmadığı üçün strukturların artıq kövrək olması	[148][149][150]
İşkyol Milli Parkı		Bizerta,  Tunis 37°10′ şm. e. 9°40′ ş. u.HGYO	Təbii: (x)	12,600 (31,000)	1980	1996–2006	Əraziyə şirin su axını məhdudlaşdıran və gölün, bataqlığın artmasına səbəb olan bəndlərin inşası, köçən quşların sayının azalması	[151][152] [153]
İquasu National Parkı		Parana ştatı,  Braziliya 25°41′ c. e. 54°26′ q. u.HGYO	Təbii: (vii), (x)	170,086 (420,290)	1986	1999–2001	Qanunsuz açılan yol İquasu çayı üzərindəki bəndlər.	[86][154] [155]
Kathmandu Valley		Kathmandu Valley,  Nepal 27°42′14″ şm. e. 85°18′31″ ş. u.HGYO	Mədəni: (iii), (iv), (vi)	167 (410)	1979	2003–2007	Partial or substantial loss of the traditional elements of six out of seven monument zones and resulting general loss of authenticity and integrity of the whole property.	[156][157] [158]
Los Katíos National Park		Antioquia and Chocó,  Kolumbiya 7°40′ şm. e. 77°00′ q. u.HGYO	Təbii: (ix), (x)	72,000 (180,000)	1994	2009–2015	Deforestation, illegal fishing and hunting. Removed following significant improvements to Park management	[159]
Manas Vəhşitəbiət Parkı		Assam,  Hindistan 26°30′ şm. e. 91°51′ ş. u.HGYO	Təbii: (vii), (ix), (x)	39,100 (97,000)	1985	1992–2011	Brakonyerlik, parkın infrastrukturuna ziyan vururdu və 1992-ci ildə Bodo qəbiləsinin hücumundan sonra Hindistan kərgadanı bəzi növlərin sayının azalması.	[160][161] [162]
Kotorun təbii, mədəni və tarixi rayonu		Kotor körfəzi, Kotor  Monteneqro 42°29′ şm. e. 18°42′ ş. u.HGYO	Mədəni: (i), (ii), (iii), (iv)	&-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1.000000 —	1979	1979–2003	15 aprel 1979-cu ildəki zəlzələdən sonra ziyan	[163][164] [165]
Nqoronqoro Qoruma Sahəsi		Tanzaniya 3°11′ c. e. 35°32′ ş. u.HGYO	Təbii: (iv), (vii), (viii), (ix), (x)	&-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1.000000 —	1978	1984–1989	Mühafizə statusunun azalması	[166][167] [168]
Plitviçka Gölləri Milli Parkı		Xorvatiya 44°53′ şm. e. 15°37′ ş. u.HGYO	Təbii: (vii), (viii), (ix)	19,200 (47,000)	1979	1992–1997	Xorvatiya İstiqlal Müharibəsi səbəbi	[169][170] [171]
Filippin Kordillerasındakı düyü terrasları		Phi  Filippin 16°55′ şm. e. 121°03′ ş. u.HGYO	Mədəni: (iii), (iv), (v)	500,000 (1,200,000)	1995	2001–2012	Sistemli monitorinq proqramının və ya hərtərəfli idarəetmə planının olmaması	[172][173]
Abomey Kral sarayları		Zu departamenti,  Benin 7°11′26″ şm. e. 1°59′36″ ş. u.HGYO	Mədəni: (iii), (iv)	48 (120)	1985	1985–2007	Uyğun olmayan bərpa səbəbindən ümumi pisləşmə vəziyyəti	[174][175] [176][177]
Kilva Kisivani		Tan Tanzaniya 8°57′28″ c. e. 39°31′22″ ş. u.HGYO	Mədəni: (iii)	&-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1.000000—	1981	2004–2014	Eroziya və ya bitki kimi müxtəlif amillər səbəbiylə ərazidə vəziyyətin davamlı pisləşməsi	[178][179]
Ruvenzori dağları Milli Parkı		Uqanda 0°13′ şm. e. 29°55′ ş. u.HGYO	Təbii: (vii), (ix)	99,600 (246,000)	1994	1999–2004	Təhlükəsizlik vəziyyəti və parkın əksər hissəsinə nəzarətin olmaması	[86][180] [181]
Sanqay Milli Parkı		Ekvador 1°50′ c. e. 78°20′ q. u.HGYO	Təbii: (vii), (viii), (ix), (x)	271,925 (671,940)	1983	1992–2005	Böyük brakonyerlik, qanunsuz mal-qaranın otarılması, yolların tikintisi layihəsi	[182][183] [184]
Simien Milli Parkı		EthAmhara regionu,  Efiopiya 13°11′ şm. e. 38°04′ ş. u.HGYO	Təbii: (vii), (x)	22,000 (54,000)	1978	1996–2017		[185][186]
Srebırna (təbiət qoruğu)		Srebarna, Silistra vilayəti,  Bolqarıstan 44°06′50″ şm. e. 27°04′40″ ş. u.HGYO	Təbii: (x)	638 (1,580)	1983	1992–2003	Mövsümi daşqının və kənd təsərrüfatının istifadəsinin qarşısının alınmaması	[187][188] [189]
Timbuktu		Mali 16°46′24″ şm. e. 2°59′58″ q. u.HGYO	Mədəni: (ii), (iv), (v)	&-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1.000000 —	1988	1990–2005	Qum təhlükəsi	[190][191] [192]
Tipasa		Tipaza vilayəti,  Əlcəzair 36°35′39″ şm. e. 2°26′36″ ş. u.HGYO	Mədəni: (iii), (iv)	52 (130)	1982	2002–2006	Ərazinin və onun bufer zonasının bütövlüyünə təsir edən qeyri-kafi təmir	[193][194] [195]
İçərişəhər ilə Şirvanşahlar sarayı və Qız qalası (Bakı)		Bakı,  Azərbaycan 40°21′59″ şm. e. 49°50′07″ ş. u.HGYO	Mədəni: (iv)	&-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1.000000 —	2000	2003–2009	2000-ci il Bakı zəlzələsi zamanı dəymiş zərər, şəhər inkişafı və təbiətin qorunması üçün qeyri-adekvat səylər	[196]
Duz mədəni (Veliçka)		Veliçka, Polşa 49°58′45″ şm. e. 20°03′50″ ş. u.HGYO	Mədəni: (iv)	969 (2,390)	1978	1989–1998	Rütubət problemi	[168][197] [198]
Yellouston Milli Parkı		Vayominq, Montana, və Aydaho,  ABŞ 44°30′ şm. e. 110°50′ q. u.HGYO	Təbii: (vii), (viii), (ix), (x)	898,349 (2,219,870)	1978	1995–2003	Parkın hissələrində kanalizasiya suları və tullantıların çirklənməsi ilə əlaqəli təhlükələr müəyyən edilmişdir	[199][200] [201]

İstinadlar

1. "Convention concerning the protection of the World Cultural and Natural Heritage" (PDF). UNESCO. səh. 6. 2020-07-05 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 10 dekabr 2010.
2. "List of World Heritage in Danger". UNESCO. 2021-01-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 10 dekabr 2010.
3. Chape, Spalding və Jenkins, 2008. səh. 87
4. Timothy, Nyaupane, 2009. səh. 83
5. IUCN, 2009. səh. 2–3
6. "Operational Guidelines for the Implementation of the World Heritage Convention" (PDF). UNESCO. Yanvar 2008. 2022-09-01 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 10 dekabr 2010.
7. "List of World Heritage in Danger". UNESCO. 2015-09-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 10 iyul 2019.
8. "World Heritage List Statistics". UNESCO. 2008-06-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 10 iyul 2019.
9. "Abu Mena". UNESCO. 27 October 2005 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 may 2010.
10. "Abu Mena–Threats to the Site (2001)". UNESCO. 2007-10-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 avqust 2010.
11. 25th session, 2001. səh. 134
12. "Air and Ténéré Natural Reserves". UNESCO. 29 August 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 may 2010.
13. 16th session, 1992. səh. 29
14. "Ancient City of Aleppo". UNESCO. 2011-08-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 avqust 2011.
15. "Ancient City of Bosra". UNESCO. 2011-08-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 avqust 2011.
16. "Ancient City of Damascus". UNESCO. 2017-10-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 avqust 2011.
17. "Ancient Villages of Northern Syria". UNESCO. 2020-10-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 avqust 2011.
18. "Archaeological Site of Cyrene". UNESCO. 2022-08-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 iyul 2016.
19. "Libya's five World Heritage sites put on List of World Heritage in Danger". UNESCO. 13 iyul 2016. 2022-09-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 iyul 2016.
20. "Archaeological Site of Leptis Magna". UNESCO. 2022-08-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 iyul 2016.
21. "Archaeological Site of Sabratha". UNESCO. 2022-08-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 iyul 2016.
22. "Ashur (Qal'at Sherqat)". UNESCO. 15 June 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 may 2010.
23. 27th session, 2003. səh. 123–124
24. "Chan Chan Archaeological Zone". UNESCO. 23 September 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 may 2010.
25. "World Heritage Committee: Tenth session" (PDF). UNESCO. səh. 6. 2022-07-08 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 26 iyun 2011.
26. Centre, UNESCO World Heritage. "City of Potosí". whc.unesco.org (ingilis). 2021-06-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-03-30.
27. "Coro and its Port". UNESCO. 23 September 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 may 2010.
28. 29th session, 2005. səh. 102–103
29. "Crac des Chevaliers and Qal'at Salah El-Din". UNESCO. 2019-12-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 avqust 2011.
30. "Cultural Landscape and Archaeological Remains of the Bamiyan Valley". UNESCO. 28 January 2007 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 may 2010.
31. 27th session, 2003. səh. 122–123
32. World Heritage Committee. "World Heritage Committee inscribes East Rennell on the List of World Heritage in Danger". United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization. 12 January 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 August 2013.
33. "Everglades National Park". UNESCO. 24 February 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 may 2010.
34. "World Heritage Committee: Seventeenth session" (PDF). UNESCO. 20–21. 2011-09-06 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 26 iyun 2011.
35. 34th session, 2010. səh. 82–83
36. "Fortifications on the Caribbean Side of Panama: Portobelo-San Lorenzo". UNESCO. 2022-09-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 oktyabr 2012.
37. "Panamanian fortifications inscribed on List of World Heritage in Danger". UNESCO. 2022-08-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 oktyabr 2012.
38. "Garamba National Park". UNESCO. 1 September 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 May 2010.
39. 8th session, 1984. səh. 18
40. 20th session, 1996. səh. 32
41. World Heritage Committee. "The Iraqi site of Hatra added to the List of World Heritage in Danger". United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization. 2022-08-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 14 iyul 2015.
42. "World Heritage Committee inscribes new site and approves extension of existing site on UNESCO's World Heritage List". UNESCO. 2022-08-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 iyul 2017.
43. "Historic Centre of Shakhrisyabz". UNESCO. 2022-09-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 iyul 2016.
44. "Historic Centre of Shakhrisyabz, Uzbekistan, added to List of World Heritage in Danger". UNESCO. 13 iyul 2016. 2022-10-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 iyul 2016.
45. "Historic Centre of Vienna inscribed on List of World Heritage in Danger". UNESCO. 2017-07-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 iyul 2017.
46. "Historic Town of Zabid". UNESCO. 2021-01-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 dekabr 2010.
47. 24th session, 2000. səh. 26–27
48. "Islands and Protected Areas of the Gulf of California". UNESCO. 2005-10-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 iyul 2019.
49. "The Islands and Protected Areas of the Gulf of California (Mexico) inscribed on the List of World Heritage in Danger". UNESCO. 2020-08-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 iyul 2019.
50. "Kahuzi-Biega National Park". UNESCO. 25 April 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 may 2010.
51. 21st session, 1997. səh. 19–20
52. "Lake Turkana National Parks". UNESCO. 2005-11-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 iyun 2018.
53. "Lake Turkana National Parks (Kenya) inscribed on List of World Heritage in Danger". UNESCO. 2018-06-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 iyun 2018.
54. "Liverpool – Maritime Mercantile City". UNESCO. 2020-08-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 oktyabr 2012.
55. "World Heritage Committee places Liverpool on List of World Heritage in Danger". UNESCO. 2022-08-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 oktyabr 2012.
56. "Manovo-Gounda St Floris National Park". UNESCO. 1 September 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 may 2010.
57. 21st session, 1997. səh. 18–19
58. "Minaret and Archaeological Remains of Jam". UNESCO. 22 April 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 may 2010.
59. "World Heritage Committee: Twenty-sixth session" (PDF). UNESCO. səh. 55. 2015-02-28 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2020-05-24.
60. "Medieval Monuments in Kosovo". UNESCO. 2015-05-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 dekabr 2010.
61. 30th session, 2006. səh. 157–158
62. "Mount Nimba Strict Nature Reserve". UNESCO. 31 July 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 may 2010.
63. 16th session, 1992. səh. 26–28
64. "Nan Madol: Ceremonial Centre of Eastern Micronesia". UNESCO. 2018-08-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 18 iyul 2016.
65. "Four sites inscribed on UNESCO's World Heritage List". UNESCO. 15 iyul 2016. 2016-07-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 18 iyul 2016.
66. "Niokolo-Koba National Park". UNESCO. 1 September 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 may 2010.
67. 31st session, 2007. səh. 41–43
68. "Okapi Wildlife Reserve". UNESCO. 6 August 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 may 2010.
69. 21st session, 1997. səh. 19
70. "Old City of Jerusalem and its Walls". UNESCO. 4 August 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 May 2010.
71. "World Heritage Committee: Sixth session" (PDF). UNESCO. 10–12. 2022-07-21 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 26 iyun 2011.
72. "UNESCO replies to allegations". UNESCO. 15 iyul 2011. 2015-04-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 oktyabr 2011.
73. World Heritage Committee. "Yemen's Old City of Sana'a and Old Walled City of Shibam added to List of World Heritage in Danger". United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization. 2022-09-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 iyul 2015.
74. "Old Town of Ghadamès". UNESCO. 2021-05-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 iyul 2016.
75. "Old Towns of Djenné". UNESCO. 2022-05-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 iyul 2016.
76. "Mali's Old Towns of Djenné on List of World Heritage in Danger". UNESCO. 13 iyul 2016. 2022-09-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 iyul 2016.
77. "Palestine: Land of Olives and Vines – Cultural Landscape of Southern Jerusalem, Battir". UNESCO. 2022-09-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 fevral 2015.
78. "Palestine: Land of Olives and Vines - Cultural Landscape of Southern Jerusalem, Battir, inscribed on World Heritage List and on List of World Heritage in Danger". UNESCO. 2022-09-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 fevral 2015.
79. "Rainforests of the Atsinanana". UNESCO. 27 avqust 2011 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 may 2010.
80. 34th session, 2010. səh. 57–58
81. "Río Plátano Biosphere Reserve". UNESCO. 2017-01-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 iyun 2011.
82. 20th session, 1996. səh. 29
83. "Rock-Art Sites of Tadrart Acacus". UNESCO. 2022-08-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 iyul 2016.
84. "Salonga National Park". UNESCO. 1 September 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 may 2010.
85. 8th session, 1984. səh. 14
86. 23rd session, 1999. səh. 29
87. "Samarra Archaeological City". UNESCO. 19 February 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 may 2010.
88. 31st session, 2007. səh. 152–153
89. Centre, UNESCO World Heritage. "Selous Game Reserve". whc.unesco.org (ingilis). 2005-11-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-03-30.
90. "Site of Palmyra". UNESCO. 2019-12-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 avqust 2011.
91. "Timbuktu". UNESCO. 2005-12-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 oktyabr 2012.
92. "Heritage sites in northern Mali placed on List of World Heritage in Danger". UNESCO. 2022-08-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 oktyabr 2012.
93. "Tomb of Askia". UNESCO. 2022-09-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 oktyabr 2012.
94. "Tombs of Buganda Kings at Kasubi". UNESCO. 31 October 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 may 2010.
95. 34th session, 2010. səh. 103–105
96. "Tropical Rainforest Heritage of Sumatra". UNESCO. 2011-06-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 iyun 2011.
97. "Danger listing for Indonesia's Tropical Rainforest Heritage of Sumatra". UNESCO. 2011-07-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 iyul 2011.
98. "Virunga National Park". UNESCO. 30 January 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 May 2010.
99. "World Heritage Committee: Eighteenth session" (PDF). UNESCO. 21, 51. 2020-09-07 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 26 iyun 2011.
100. "Angkor". UNESCO. 29 September 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 May 2010.
101. 16th session, 1992. səh. 37–38, annex VI
102. 28th session, 2004. səh. 66–67
103. "Bagrati Cathedral and Gelati Monastery". UNESCO. 2005-08-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 dekabr 2010.
104. 34th session, 2010. səh. 130–133
105. "Gelati Monastery, Georgia, removed from UNESCO's List of World Heritage in Danger". UNESCO. 2017-07-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 iyul 2017.
106. "Bahla Fort". UNESCO. 2022-09-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 iyun 2010.
107. "World Heritage Committee: Twelfth session" (PDF). UNESCO. səh. 19. 18 June 2015 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 28 May 2010.
108. 28th session, 2004. səh. 64
109. "World Heritage Committee: Eleventh session" (PDF). UNESCO. səh. 7. 5 fevral 2012 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 iyun 2011.
110. "Bam and its Cultural Landscape". UNESCO. 2020-11-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 dekabr 2010.
111. 28th session, 2004. səh. 47–48
112. "World Heritage Committee removes the Iranian World Heritage site of Bam and its Cultural Landscape from danger listing". UNESCO. 2022-09-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 iyul 2013.
113. "Belize Barrier Reef Reserve System". UNESCO. 2 November 2005 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 may 2010.
114. 33rd session, 2009. səh. 81–82
115. "Belize Barrier Reef Reserve System removed from the List of World Heritage in Danger". UNESCO. 2018-06-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 iyun 2018.
116. "Birthplace of Jesus: Church of the Nativity and the Pilgrimage Route, Bethlehem". UNESCO. 2012-07-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 iyun 2012.
117. "Church of the Nativity and the Pilgrimage Route in Bethlehem, Palestine, inscribed on UNESCO World Heritage List along with sites from Israel, Palau, Indonesia and Morocco". UNESCO. 2012-07-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 iyun 2012.
118. "The site of the Birthplace of Jesus in Bethlehem (Palestine) removed from the List of World Heritage in Danger". UNESCO. 2019-07-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 iyul 2019.
119. "Butrint". UNESCO. 2015-05-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 iyun 2010.
120. 21st session, 1997. səh. 24–25
121. 29th session, 2005. səh. 31–32
122. "Cologne Cathedral". UNESCO. 2005-07-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 iyun 2011.
123. 28th session, 2004. səh. 116
124. 30th session, 2006. səh. 46
125. "Comoé National Park". UNESCO. 1 August 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 may 2010.
126. 27th session, 2003. səh. 30
127. "Djoudj National Bird Sanctuary". UNESCO. 2006-02-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 iyun 2011.
128. "World Heritage Committee: Twelfth session" (PDF). UNESCO. 7, 16. 2011-09-06 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 26 iyun 2011.
129. 24th session, 2000. səh. 109–110
130. 29th session, 2005. səh. 15–16
131. 30th session, 2006. səh. 23–24
132. "Dresden Elbe Valley". UNESCO. 2019-12-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 iyun 2011.
133. 30th session, 2006. səh. 112–113
134. "Dubrovnik". UNESCO. 2020-06-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 iyun 2011.
135. "World Heritage Committee: Fifteenth session" (PDF). UNESCO. səh. 31. 2011-06-30 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 26 iyun 2011.
136. "World Heritage Committee: Twenty-second session" (PDF). UNESCO. 12–13. 2020-06-23 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 26 iyun 2011.
137. "Fort and Shalamar Gardens in Lahore". UNESCO. 29 November 2005 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 may 2010.
138. 24th session, 2000. səh. 26
139. "Galápagos Islands". UNESCO. 2005-10-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 iyun 2011.
140. 30th session, 2006. səh. 70–71
141. 31st session, 2007. səh. 68–69
142. 34th session, 2010. səh. 34–35
143. "Group of Monuments at Hampi". UNESCO. 2005-11-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 iyun 2011.
144. 23rd session, 1999. səh. 32–33
145. 30th session, 2006. səh. 38–40
146. "Historical Monuments of Mtskheta". UNESCO. 2005-12-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 dekabr 2010.
147. 33rd session, 2009. səh. 139
148. "Humberstone and Santa Laura Saltpeter Works". UNESCO. 30 September 2005 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 May 2010.
149. 29th session, 2005. səh. 142–143
150. "The Humberstone and Santa Laura Saltpeter Works site (Chile), removed from the List of World Heritage in Danger". UNESCO. 2019-07-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 iyul 2019.
151. "Ichkeul National Park". UNESCO. 2005-11-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 iyun 2011.
152. 20th session, 1996. səh. 31–32
153. 30th session, 2006. səh. 25–26
154. "Iguaçu National Park". UNESCO. 2005-12-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 iyun 2011.
155. 25th session, 2001. səh. 15–16
156. "Kathmandu Valley". UNESCO. 2005-10-31 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 iyun 2011.
157. 27th session, 2003. səh. 64–65
158. 31st session, 2007. səh. 32
159. World Heritage Committee. "Colombia's Los Katíos National Park removed from List of Heritage in Danger". United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization. 2015-07-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 iyul 2015.
160. "Manas Wildlife Sanctuary". UNESCO. 13 February 2006 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 may 2010.
161. 16th session, 1992. səh. 28
162. "Successful preservation of India's Manas Wildlife Sanctuary enables withdrawal from the List of World Heritage in Danger". UNESCO. 28 June 2011 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 may 2010.
163. "Natural and Culturo-Historical Region of Kotor". UNESCO. 2005-07-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 iyun 2011.
164. "World Heritage Committee: Third session" (PDF). UNESCO. səh. 13. 2011-05-28 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 26 iyun 2011.
165. 27th session, 2003. səh. 27
166. "World Heritage Committee: Eighth session" (PDF). UNESCO. səh. 18. 2011-04-07 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 26 iyun 2011.
167. "Ngorongoro Conservation Area". UNESCO. 2014-06-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 iyun 2011.
168. "World Heritage Committee: Thirteenth session" (PDF). UNESCO. səh. 14. 2011-09-06 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 26 iyun 2011.
169. "Plitvice Lakes National Park". UNESCO. 2020-06-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 iyun 2011.
170. 16th session, 1992. səh. 24–25
171. 21st session, 1997. səh. 10–11
172. "Rice Terraces of the Philippine Cordilleras". UNESCO. 2005-10-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 iyun 2012.
173. 25th session, 2001. səh. 139–141
174. "Royal Palaces of Abomey". UNESCO. 2006-01-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 iyun 2011.
175. "Royal Palaces of Abomey: Advisory Body Evaluation" (PDF). UNESCO. 2011-09-06 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 26 iyun 2011.
176. "World Heritage Committee: Ninth session" (PDF). UNESCO. səh. 7. 20 sentyabr 2011 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 iyul 2011.
177. 31st session, 2007. səh. 21–22
178. "Ruins of Kilwa Kisiwani and Ruins of Songo Mnara". UNESCO. 27 October 2005 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 may 2010.
179. 28th session, 2004. səh. 96–97
180. "Rwenzori Mountains National Park". UNESCO. 2005-10-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 iyun 2011.
181. 28th session, 2004. səh. 55
182. "Sangay National Park". UNESCO. 2005-12-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 iyun 2011.
183. 16th session, 1992. səh. 25–26
184. 29th session, 2005. səh. 18–19
185. "Simien National Park". UNESCO. 2005-10-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 1 avqust 2010.
186. 20th session, 1996. səh. 28–29
187. "Srebarna Nature Reserve". UNESCO. 2005-12-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 iyun 2011.
188. 16th session, 1992. səh. 21–22
189. 27th session, 2003. səh. 15
190. "Timbuktu". UNESCO. 2005-12-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 iyun 2011.
191. "World Heritage Committee: Fourteenth session" (PDF). UNESCO. səh. 8. 2011-09-06 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 26 iyun 2011.
192. 29th session, 2005. səh. 20–21
193. "Tipasa". UNESCO. 2005-11-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 iyun 2011.
194. "World Heritage Committee: Twenty-sixth session" (PDF). UNESCO. 36–37. 2015-02-28 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 26 iyun 2011.
195. 30th session, 2006. səh. 32
196. "World Heritage Committee removes Baku from Danger List welcoming improvements in the ancient city's preservation". UNESCO. 25 iyun 2009. 2020-10-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 iyun 2016.
197. "Wieliczka Salt Mine". UNESCO. 2005-11-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 iyun 2011.
198. "World Heritage Committee: Twenty-second session" (PDF). UNESCO. səh. 13. 2020-06-23 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 26 iyun 2011.
199. "Yellowstone National Park". UNESCO. 2017-02-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 iyun 2011.
200. "World Heritage Committee: Nineteenth session" (PDF). UNESCO. 18–19. 2011-09-06 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 26 iyun 2011.
201. 16th session, 1992. səh. 16–17

Qeydlər

1. İordaniya tərəfindən iddia olunan ərazi. UNESCO bəyan edib ki, "BMT-nin müvafiq qətnamələrinə uyğun olaraq, Şərqi Qüds işğal edilmiş Fələstin ərazisinin bir hissəsi olaraq qalır və Qüdsün statusu İsrail və Fələstinlilər arasında daimi status danışıqlarında həll edilməlidir."