Harold Vilson

Ceyms Harold Vilson (ing. James Harold Wilson; 11 mart 1916^[1][2][…], Haddersfild^[3] – 24 may 1995^[1][2][…], London) — Britaniya dövlət və siyasi xadimi, 1964–1970-ci və 1974–1976-cı illərdə Böyük Britaniyanın 67-ci və 69-cu Baş naziri.

Harold Vilson
ing. James Harold Wilson
Böyük Britaniya və Şimali İrlandiya Birləşmiş Krallığının 67-ci və 69-cu baş naziri
16 oktyabr 1964 – 19 iyun 1970
Monarx	II Elizabet
Əvvəlki	Aleksandr Duqlas-Hyum
Sonrakı	Edvard Hit
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi	11 mart 1916(1916-03-11)[1][2][…]
Doğum yeri	Haddersfild, Birləşmiş Krallıq[3]
Vəfat tarixi	24 may 1995(1995-05-24)[1][2][…] (79 yaşında)
Vəfat yeri	London, Böyük London, İngiltərə, Birləşmiş Krallıq
Vəfat səbəbi	kolorektal xərçəng, Altsheymer xəstəliyi
Dəfn yeri	Kornuoll[d]
Partiya	Leyboristlər partiyası
Fəaliyyəti	siyasətçi, esperantoçu, statistik
Dini	konqreqasionalizm
Elmi fəaliyyəti
Elm sahəsi	siyasət[4]
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həyatı

Oksford Universitetini bitirmişdir (1937-ci ildə İsa Məsih Kolleci). Burada yeni və ən yeni tarixi, sonra isə fəlsəfə, siyasi elmlər və iqtisadiyyatı öyrənmişdir. Həmin ildən o, alma materdə iqtisadi tarixi tədris etmişdir: əvvəlcə Nyu kollecdə, sonra isə (1938–1945) universitet kollecində.

İkinci Dünya müharibəsinin başlanğıcından etibarən, könüllü orduya qoşulmaq üçün çalışsa da, kömür sənayesində statistik və iqtisadçı kimi işləməyə göndərildi. 1943–44-cü illərdə Yanacaq və Energetika Nazirliyinin iqtisadiyyat və statistika şöbəsinə rəhbərlik edir; buradakı fəaliyyətinə görə Britaniya İmperiyası ordeni ilə təltif olunur.

Vilson 1964-cü ildə

1945-ci il seçkilərində Ormskirk bölgəsindən İcmalar Palatasına seçildi (1950-ci ildən 1983-cü ilə qədər Huyton rayonundan seçildi). 1947-ci ildən Klement Ettlinin ofisində ticarət naziri vəzifəsində çalışmışdır. 1951-ci ilin aprelində, Leyborist Hökuməti Koreya müharibəsi səbəbindən müdafiə xərclərini pulsuz səhiyyə xidmətinə xələl gətirdikdən sonra Vilson Enyurin Biven və Con Friman ilə birlikdə hökumətdən ayrıldı.

50-ci illərin ortalarına qədər partiya içərisindəki sol qanad nümayəndəsi Vilson, partiyanın sağ qanadının lideri Hyu Geytskellə qatıldı. 1955–61-ci illərdə Vilson 1961–63-cü illərdə xəzinə kansleri idi. 1963-cü il yanvarın 18-də Hyu Gateskell öldü və Vilson yeni partiya lideri seçildi. Partiya lideri vəzifəsi ilə Vilson da müxalifət lideri oldu.

1964-cü ilin oktyabr ayında keçirilmiş parlament seçkilərində, leyborist lider Vilson ötən seçkilərdən daha 59 yerə çatıb, 630 yerlik İcmalarda yalnız 317 mandata malikdir. Yeni baş nazir olmuş olan Vilson, ehtiyatlı bir siyasət apardı və 1966-cı ildə erkən seçkilərə çağırmaq üçün, partiyanın artıq 630-dan 364 yerini aldı.

Baş nazir olaraq, Vilson bir sıra yeni vergilər tətbiq etdi və 1967-ci ildə iqtisadi vəziyyətin canlanması üçün hökumət funt sterlinqin devalvasiyanı aradan qaldırdı.

1965-ci ildə İcmalar palatası ölüm cəzasının ömürlük həbslə əvəz olunmasını təsdiqlədi, Ancaq ölüm cəzası hələ də xəyanət, casusluq, piratlıq, yandırma və bir neçə növ müharibə cinayətləri halında istifadə edilə bilər. 1967-ci ildən etibarən homoseksualizm artıq qanuni olaraq cinayət məsuliyyəti hesab olundu; Abortlar qanuniləşdirildi. Vilson dövründə İngiltərəyə immiqrasiyaya məhdudiyyətlər qoyuldu. Təhsil islahatı aparıldı.

Harold Vilson 1986-cı ildə

1970-ci il seçkilərindən qısa bir müddət əvvəl, iqtisadi statistika açıqlandı: bu Leyborist Partiyasının reytinqinə mənfi təsir etdi və partiya məğlubiyyətinin səbəblərindən birinə çevrildi.

Vilson Kral Statistika Cəmiyyətinin prezidenti (1972–1973) olmuşdur.

Seçkilərdə məğlubiyyətə baxmayaraq, Vilson partiyanın lideri olaraq qaldı və 1974-cü ilin oktyabr ayının erkən seçkilərində 1974-cü ilin fevral ayında keçirilən seçkilərdə 635 yerdən 301 və 635-dən 319-a çıxdı.

Vilson neft böhranının təsirləri səbəbindən çətin olmasına baxmayaraq, iqtisadiyyatdakı vəziyyəti qismən sabitləşdirməyə nail oldu. O, həmçinin Şimali İrlandiyadakı vəziyyəti həll etmək üçün səy göstərdi, lakin 16 mart 1976-cı ildə Vilson gözlənilmədən istefa etdi (5 aprel təsdiq edildi). Növbəti partiya lideri və Baş nazir Ceyms Kallaqan oldu.

1995-ci ildə altsheymer xəstəliyindən əziyyət çəkən Vilson Londonda vəfat etdi.

Biblioqrafiya

• Wilson, Harold. A Personal Record: The Labour Government, 1964–1970 (1971).
• Wilson, Harold. The Labour Government 1964–1970: A Personal Record (1979)

Ədəbiyyat

Əsas

• Farr, Martin. "Wilson, (James) Harold, 1st Baron Wilson 1916–1995." in David Loades, ed., Reader's Guide to British History London: Routledge, 2003. online at Credo Reference; historiography
• Jenkins, Roy. "Wilson, (James) Harold, Baron Wilson of Rievaulx (1916–1995)," Oxford Dictionary of National Biography, Oxford University Press, 2004; online edn, January 2009 accessed 15 October 2012; a short scholarly biography.
• Pimlott, Ben. Harold Wilson. Harper Collins. 1992. ISBN 978-0-00-215189-4.; 830pp; a standard scholarly biography.
• Routledge, Paul. Wilson. Series: The 20 British Prime Ministers of the 20th Century. Haus Publishing. 2006. ISBN 978-1-904950-68-4.
• Ziegler, Philip. Wilson: The authorised life of Lord Wilson of Rievaulx. Weidenfeld and Nicolson. 1993. ISBN 978-0-297-81276-0., the authorized biography

Əlavə

• Blick, Andrew. "Harold Wilson, Labour and the machinery of government." Contemporary British History 20#3 (2006): 343–362.
• Butler, David, and Anthony King. The British General Election of 1964 (1965)
• Butler, David and M. Pinto-Duschinsky. The British General Election of 1970 (1971).
• Butler, Butler and David Kavanagh. The British General Election of 1974 (1974).
• Campbell, John. Nye Bevan and the Mirage of British Socialism. London: Weidenfeld & Nicolson. 1987. ISBN 978-0-297-78998-7.
• Childs, David. Britain since 1945: A Political History (7th ed. 2012), pp. 117–61, 179–96. excerpt
• Coopey, Richard, and Steven Fielding. The Wilson Governments, 1964–1970 (1993).
• Davies, Andrew. To build a new Jerusalem: the British Labour movement from the 1880s to the 1990s (1992), pp. 209–31.
• Dell, Edmund. The Chancellors: A History of the Chancellors of the Exchequer, 1945–90 (HarperCollins, 1997) (covers economic policy under the Attlee and Wilson governments)
• Donoughue, Bernard. Prime Minister: the conduct of policy under Harold Wilson and James Callaghan (1987), highly favourable report by insider.
• Dorey, Pete. "‘Well, Harold Insists on Having It!’—The Political Struggle to Establish The Open University, 1965–67." Contemporary British History 29#2 (2015): 241–272.
• Fielding, Steven, ed. The Labour governments, 1964–70, volume 1: Labour and cultural change (Manchester UP, 2003).
• Holmes, Martin. The labour government, 1974–79: political aims and economic reality (Macmillan, 1985).
• King, Anthony. The British General Election of 1966 (1966).
• Lapping, Brian. The Labour Government, 1964–70 (Penguin books, 1970).
• Morgan, Kenneth O. The People's Peace: British History 1945–1989 (1990), pp. 239–313.
• O'Hara, Glen. From dreams to disillusionment: economic and social planning in 1960s Britain (Palgrave Macmillan, 2007) online PhD version
• Ponting, Clive. Breach of promise: Labour in power, 1964–1970 (Penguin, 1989).
• Pugh, Martin. Speak for Britain!: A New History of the Labour Party (2010), pp. 319–52.
• Rogers, Chris. "From Social Contract to ‘Social Contrick’: The Depoliticisation of Economic Policy‐Making under Harold Wilson, 1974–751." British Journal of Politics & International Relations 11#4 (2009): 634–651. online
• Sked, Alan and Chris Cook. Post-War Britain: A Political History (4th ed. 1993), pp. 200–53, 292–311.

Xarici keçidlər

• Lord Wilson of Rievaulx Arxivləşdirilib 2019-06-01 at the Wayback Machine obituary in The Daily Telegraph  (ing.)
• Harold Wilson on the Downing Street website
• Roy Hattersley, The truth about Harold Wilson – after 30 years of scandalous rumours in The Daily Mail, 24 June 2007
• Harold Wilson article on MSN Encarta (Arxivləşdirilib 2009-11-01 at the Wayback Machine 31 October 2009)

İstinadlar

1. Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
2. James Harold Wilson // Brockhauz Ensiklopediyası (alm.).
3. Вильсон Гарольд // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохорова 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
4. Çex Milli Hakimiyyət Məlumat bazası.