Azərbaycanlı milli mədəni fəal, vicdan məhbusu. From Wikipedia, the free encyclopedia
Abbas Lisani (az.-əski. عباس لسانی; 18 fevral 1967, Ərdəbil ostanı) — azərbaycanlı milli mədəni fəal, vicdan məhbusu, şair, yazıçı.
| Abbas Lisani | |
|---|---|
 Lisani 2018-ci ildə | |
| Doğum tarixi | 18 fevral 1967 (57 yaş) |
| Doğum yeri | |
| Həyat yoldaşı | Rüqəyya Əlizadə |
| Uşaqları |
Atilla Lisani Oqtay Lisani |
| Milliyyəti | Azərbaycanlı |
| Fəaliyyəti | 1997-ci ildən |
| Tanınır | Milli-mədəni fəal |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Göstərdiyi milli mədəni fəaliyyətə görə 1997-ci ildən etibarən dəfələrlə həbs olunub. Təkcə 2006-cı ildə 6 ay ərzində 4 dəfə mühakimə edilib, 30 ay həbs, 50 zərbə şallaq və 3 il sürgünə məhkum olunub. Buna səbəb 2005-ci ildə Babək Qalası Qurultayında, Məşrutə inqilabının ildönümündə, Təbrizdə Bağır Xanın məzarı üstündə keçirilən mərasimlərdə və 2006-cı ilin may ayında Milli Qiyam Günündə iştirak etməsi olub.
Sonrakı illərdə də dəfələrlə həbs olunub, təzyiqlərə məruz qalıb və sürgün edilib. Həbsinə qarşı müxtəlif beynəlxalq təşkilatlar, partiyalar və fəallar bəyanatlar veriblər. 2007-ci ildən etibarən Beynəlxalq Amnistiya Təşkilatı tərəfindən vicdan məhbusu elan edilib. Həbsdən azad olunması üçün bir sıra təşkilatlar və fəallar onlarla imzatoplama və etiraz aksiyaları keçiriblər. Öz haqlarını o cümlədən də digər məhbusların haqlarını qorumaq üçün dəfələrlə aclıq aksiyaları edib.
2023-cü il fevral ayında Ərdəbil həbsxanasından azad edilərək Yəzd şəhərinə sürgün edilib. Lakin o, günahsız olduğunu deyib və sürgün hökmünə tabe olmayaraq Ərdəbil şəhərinə qayıdıb.
Abbas Əsəd oğlu Lisani 1968-ci ildə Ərdəbildə anadan olub[1].
1997-ci ildən etibarən göstərdiyi milli mədəni fəaliyyətə görə dəfələrlə həbs olunub. 2003-cü il avqustun 25-də Babək Qalası Qurultayında iştirak etdiyinə görə həbs olunub[2]. 2003-cü il sentyabrın 18-də 50 milyon rial pulun girov qoyulması müqabilində azadlığa buraxılıb[3].
2004-cü ilin iyun ayında Ermənistanın dövlət nümayəndələri iqtisadi əməkdaşlıq və sərmayə qoyuluşu məqsədilə Ərdəbilə gəliblər[4]. Ermənistandan gələn heyətin tərkibində Azərbaycan Respublikasının işğal edilmiş Qarabağ ərazilərdən gələn nümayəndələrin olması aşkar edildikdən sonra yerli əhali buna etiraz edib[4]. Daha sonra onlar Ərdəbilin Sərçeşmə məscidində oturaq aksiyası elan ediblər[4]. Abbas Lisani 2004-cü il iyunun 22-də Ərdəbilin Sərçeşmə məscidində baş tutmuş oturaq aksiyada iştirak etdiyinə görə həbs edilib[5][6][7]. Məscidə hücum edən təhlükəsizlik qüvvələri Abbas Lisanini döyərək, huşunu itirənə qədər ağız və burnunu adyalla örtüblər[3][8]. Bu döyülmə nəticəsində onun bir neçə qabırğası və burnu sınıb, sol ağ ciyəri və sol böyrəyi zədələnib[3][8]. Daha sonra 2 gün naməlum yerdə tək nəfərlik kamerada saxlanılıb. Ərdəbil İnqilab Məhkəməsinin 7-ci şöbəsinə aparıldıqdan sonra daha 1 ay saxlanılması haqqında qərar verilir. Bundan sonra Lisani Ərdəbil həbsxanasında tək nəfərlik kamerada saxlanılır. Burada dəfələrlə tibbi yardım üçün müraciət etsə də, bunun üçün aclıq aksiyası etsə də onun istəyi təmin edilməyib. 2004-cü il iyulun 22-də 200 milyon rial pulun girov qoyulması müqabilində azadlığa buraxılıb. Sonradan 800 min rial dəyərində cərimə olunub və "ictimai asayişi pozduğuna görə" 15 şallaq cəzasına məhkum edilib[3][8].
2005-ci ildə Məşrutə İnqilabının ildönümü münasibətilə Təbrizdə Bağır Xanın məzarı üstündə keçirilən mərasimdə iştirak etdiyinə görə həbs edilib[5]. Avqustun 6-da Ərdəbil İnqilab Məhkəməsinin 1-ci şöbəsi Abbas Lisaninin 1 illik Xuzistana sürgün edilməsi haqqında qərar verib. Onu, pantürkçülükdə, milli təhlükəsizliyə qarşı fəaliyyət göstərməkdə, sistemə qarşı təbliğat aparmaqda və türk dilində təqvim nəşr etməkdə ittiham ediblər[9]. Abbas Lisani bu qərara qarşı apelyasiya məhkəməsinə müraciət edib. Onun işi əvvəlcə Tehrandakı ali məhkəməyə, daha sonra isə oradan Kəleybərə təkrar məhkəmə üçün göndərilib. Burada məhkəmə Abbas Lisaninin 1 illik sürgün edilməsi ilə bağlı qərarını ləğv edib onu 1 illik həbs cəzasına məhkum edir[3].
2006-cı il mayın 27-i Milli Qiyam günü çərçivəsində Ərdəbildə on minlərlə insanın qatıldığı aksiyada iştirak edib[10]. Burada polis qüvvələri ilə etirazçılar arasında toqquşma başlayır və etirazçılara atəş açılır. Çox sayda insan ağır yaralanır və ən azı 150 nəfər həbs edilir. Polislər burada Abbas Lisanini də həbs etmək istəsələr də etirazçılar onlara müqavimət göstərib Abbas Lisaninin həbsinə mane olurlar[11]. Sonradan isə onu 2006-cı il iyunun 3-də, Milli Qiyam günündə iştirak etdiyinə görə həbs edirlər[12][13]. 30 mülki geyimli şəxs həbs üçün order təqdim etmədən onun evinə soxularaq övladlarının və həyat yoldaşının qarşısında Abbas Lisanini döyərək həbs ediblər[3]. Bundan başqa onlar evdə olan kitabları, mobil telefonları, bir kompüteri və müxtəlif video diskləri də özləri ilə aparıblar[3][14]. İyunun ayının 7-ə qədər onun harada saxlanılması haqqında heç kimə xəbər verilməyib[3]. Ancaq iyunun 7-də ailəsi ilə telefon zənginə icazə verildikdən sonra o, Ərdəbil həbsxanasında tək nəfərlik kamerada saxlanıldığını və aclıq aksiyasına başladığını bildirib[3][15]. 58 gün aclıqdan sonra ailəsi ilə görüşə icazə verildiyi üçün iyulun 30-da aclıq aksiyasını dayandırıb[3][16].
2006-cı il sentyabrında Ərdəbil məhkəməsinin qarşısında siyasi məhbusların azad olunması tələbi ilə aksiya keçirilib. Aksiyada bir neçə nəfər o cümlədən də Fəzail Əziziyan həbs olunub. Həyat yoldaşını həbsxanada görmək üçün ora gedən Kübra Qurbanzadə də aksiyada iştirak etdiyi üçün tutulub. Kübra Qurbanzadənin 3 aylıq hamilə olduğu halda saxlanılması, eləcə də haqsız yerə tutulmasına etiraz olaraq Fəzail Əziziyan aclıq aksiyasına başlayıb. Onlara dəstək məqsədilə digər məhbuslar da bu aksiyaya qoşulublar. Həbsdən çıxmasına 4 gün qaldığına baxmayaraq Abbas Lisani də sentyabrın 22-də aclıq aksiyasına başlayıb. Kübra Qurbanzadə azadlığa buraxıldıqdan sonra aksiyaçılar aclığı dayandırıblar[3].
Həbsdən çıxmağından bir gün sonra 2006-cı il sentyabrın 27-də Milli Qiyam Günündə iştirak etdiyinə görə Ərdəbil məhkəməsi onu 16 ay həbsə və 50 qamçı zərbəsinə məhkum edib[17][18][19]. Məhkəmənin bu qərarına qarşı 2006-cı il oktyabrın 26-da Abbas Lisani appelyasiya şikayəti verib[3]. 2006-cı il oktyabrın 31-də Abbas Lisani yenidən həbs edilib[20][21]. 2007-ci ilin yanvarın ayının 1-də İran rəsmilərinin onun ailəsinə olan təzyiqlərinə, eləcə də İranda bütün məhbuslara verilən qısa müddətli tərxis hüququnun ona verilməməsinə qarşı etiraz edərək aclıq aksiyasına başlayıb[16]. Yanvarın 18-dən etibarən ona təzyiq etmək üçün onu qış fəslində təkadamlıq, qızdırılmayan kamerada saxlayıblar[16]. Buna baxmayaraq o aclıq aksiyasına davam edib[16].
2007-ci ilin mart ayında Abbas Lisanini və milli fəal Behruz Əlizadəni sıxışdırmaq üçün silah və narkotik qaçaqmalçılarının saxlanıldığı 7-ci korpusa köçürüblər[22][23].
Həbsdə olduğu müddət ərzində təqiblərə məruz qalıb. Saxlanıldığı həbsxana otaqlarına gizli kameralar quraşdırılıb[24], hər hərəkəti izlənilib, Abbas Lisani ilə söhbət edən, əlaqədə olan məhbuslara hər kəsi ondan təcrid etmək məqsədilə ağır cəzalar verilib[24]. 2007-ci ilin may ayında Abbas Lisani həbsxanadan göndərdiyi müraciətdə Milli Qiyam Gününün ildönümü ilə bağlı hüquq pozuntularına və repressiyalara qarşı birgə mübarizənin vacibliyini vurğulayaraq insanları aksiyalara qatılmağa səsləyib[25]. 2008-ci il mart ayının 4-də Ərdəbil həbsxanasından Yəzd həbsxanasına köçürülüb[26]. 2008-ci il sentyabrın 10-da axşam saatlarında Tehranda Səyyad Məhəmmədianın evində təşkil edilmiş iftar mərasimində iştirak edib[27]. İranın xüsusi xidmət orqanlarının əməkdaşları tərəfindən bu qonaqlığa edilmiş basqında 17 nəfər həbs olunub[28]. Tutulanlar arasında Abbas Lisaninin həyat yoldaşı və 3 uşağı da olub[28][29]. 2008-ci il oktyabrın 29-da azadlığa buraxılıb. 2009-cu ilin dekabr ayında Çingiz Bəxtavərin dəfn mərasimində iştirak edib[30]. Dəfn mərasiminin sonunda 50–60 nəfər qara paltarlı İran təhlükəsizlik orqanlarının əməkdaşları mərasimdə iştirak edən insanlara hücum edib onları döyüblər[31]. Döyülənlər arasında Abbas Lisani də olub[32][33]. 20 nəfəri isə həbs ediblər[30][34]. Dəfndən əvvəl bir neçə azərbaycanlı milli fəala ETTELAAT məmurları zəng edərək onların dəfndə iştirak etməmələrini istəyiblər[34]. Bundan başqa dəfndən sonra Abbas Lisaniyə zəng olunub və ona deyilib ki Təbrizi tərk etməsə Ərdəbilə onun cənazəsini göndərəcəklər[33][34].
2011-ci ildə Azərbaycan türklərinin yaşadıqları şəhərlərdə Urmiya gölünün qurumasına qarşı bir neçə etiraz aksiyası baş tutub[35][36]. Aksiyalardan sonra Ərdəbil şəhərində onlarla milli fəal həbs olunub[37][38][39]. Abbas Lisani Urmiya gölünün ekoloji vəziyyəti ilə bağlı sentyabrın 3-də Ərdəbildə keçirilən etiraz aksiyalarında iştirak etdikdən sonra sentyabrın 9-da[40] iş yerində saxlanılıb.[41][42] Mənzilində axtarış aparılıb, kompüteri, kitabları, bir sıra əlyazmaları və öz əşyaları müsadirə edilib[43]. Saxlanıldıqdan sonra yaxınlarla günlərlə onun vəziyyəti haqqında bir xəbər ala bilməyiblər[44]. Saxlanılmasının qanunsuz olduğunu deyərək Abbas Lisani aclıq aksiyasına başlayıb[45][46]. Daha sonra son aksiyada iştirak etdiklərinə görə həbs edilmiş digər milli mədəni fəallar da aclıq aksiyasına başlayıblar[45]. Abbas Lisaninin həyat yoldaşı Rüqəyya Əlizadə 2 həftə boyunca ona vəkil tutmağa çalışsa da buna imkan verməyiblər[43]. Abbas Lisaniyə vəkil tutmaq üçün Ərdəbil İnqilab Məhkəməsinə müraciət edən Rüqəyya xanım məsulların kobud rəftarı ilə üzləşib. Daha sonra isə Ettelaat məmurları onu bir daha idarənin qapısına gələcəyi təqdirdə həbs etməklə hədələyiblər[43]. Bundan başqa ona xəbərdarlıq edilib ki, Abbas Lisaninin vəziyyəti haqda heç bir yerli və xarici mediaya məlumat verməsin[43]. Abbas Lisani 16 gün sonra aclıq aksiyasını dayandırıb[45]. Öz həyat yoldaşına zəng edib və bildirib ki başına bir iş gəlsə bu aclıq aksiyasına görə deyil[45]. İki ay qanunsuz olaraq təkadamlıq kamerada saxlanılıb. Ərdəbildə keçirilmiş Urmu gölü aksiyaları zamanı həbs edilmiş gənclərin ailələri "Ettelaat"a çağırılıb. Onların bəziləri Abbas Lisaninin əleyhinə şikayət ərizəsi yazmağa məcbur ediliblər[43]. Abbas Lisani 2011-ci il noyabrın 7-də Ərdəbil İnqilab Məhkəməsinin qərarı ilə 100 min ABŞ dolları qarşılığında zaminə buraxılıb[47][48].
2014-cü il fevralın 20-də Cənubi Azərbaycanın müxtəlif şəhərlərində yaşayan milli fəallar, Əhərdə Əkbər Abulzadənin evində Beynəlxalq Ana Dili Günü münasibətilə keçirilən tədbirə toplaşıblar[49]. Mərasim başa çatmamışdan qabaq İran təhlükəsizlik orqanlarının əməkdaşları evə girərək ev sahibini aparmaq istəyiblər[49]. Lakin məhkəmə əmri göstərmədikləri üçün məmurlar və milli fəallar arasında münaqişə yaranıb[49]. Bundan sonra 20 polis maşını ilə hadisə yerinə gəlib və sayı 100-dən artıq olan iştirakçıların hamısını saxlayıblar[50][51]. Tutulanların bəziləri bir neçə saat sonra sərbəst buraxılsalar da bəziləri daha uzun müddət saxlanılıb döyülüb təhqir olunublar[52][53][54]. Həbs olunanların arasında Abbas Lisani[55], Saleh Molla Abbasi, İbrahim Savalan[55], İbrahim Nuri, Behzad Əbdi, Əkbər Abulzadə və Abbas Nəzəri ETTELAAT həbsxanasına aparılıblar[56]. Burada Abbas Lisani ilə birlikdə bir neçə nəfər işgəncələrə məruz qalıblar[57][58]. Daha sonra onlar bununla bağlı Əhər Ədliyyəsinin prokuroruna məktub ünvanlayıblar[59][60].
2015-ci ilin aprel ayında Ərdəbil İnqilab Məhkəməsi Abbas Lisanini "xaricdə yaşayan separatçı qruplar və Günaz TV" ilə mütəmadi şəkildə əməkdaşlıq etməkdə, yazdığı bir məqaləsində sekulyar rejimin zəruri olduğundan bəhs etdiyi üçün "rejimə qarşı təbliğat" aparmaqda günahlandırılaraq bir il həbs cəzasına məhkum edilib[61][62][63].
2015-ci ilin iyul ayında cənubi azərbaycanlı 300 türk fəal uyğurlara dəstək bəyanatı imzalayıblar[64]. Abbas Lisan, Həsən Dəmirçi, Həsən Raşidi, Əkbər Azad və Əbdüləziz Əzimi Qədimin də imzaladığı bəyanatda Azərbaycan Respublikası Türkiyə və İran hüquqşünaslarına müraciət edilib. Onlardan uyğurların problemlərinin beynəlxalq məhkəmələrə çıxarılması istənilib[64][65].
2015-ci il iyulun 22-də Abbas Lisani evindən iş yerinə gedərkən saxlanılıb[66][67]. Tutulduqdan sonra ona təzyiq vasitəsi kimi onu narkotik alüdəçiliyi və cinayət ittihamları ilə həbs edilən məhbusların saxlanıldığı Ərdəbil həbsxanasının 7-ci şöbəsinə salıblar.[68] Abbas Lisani 7-ci şöbəyə köçürüldükdən sonra məhbuslara hava almaq üçün ayrılmış yeri bağlanıb, şöbədəki telefon aparatları işləməyib və məhbuslara ailələri ilə görüşmək qadağan edilib. İyulun 25-də Abbas Lisani məhbus hüquqlarının pozulduğuna görə və Ərdəbil vilayətinin ərazisi olan Heyran gədiyinin Gilan ostanına verilməsinə etiraz olaraq aclıq aksiyasına başlayıb. İyulun 26-da xüsusi təyinatlı qüvvələr Ərdəbil həbsxanasının 7-ci şöbəsində Abbas Lisaniyə hədə-qorxu və fiziki təzyiq göstəriblər. Daha sonra onlar Lisaniyə kömək edən və onu müdafiə edən 2 bəluc əsilli məhbusu da döyüblər[69]. Həbsdə olduğu dövrdə Abbas Lisani sürgün olunacağı ilə bağlı təhdid olunub[70]. 2015-ci il sentyabr ayında ailəsi ilə görüşə icazə verilmədiyi üçün aclıq aksiyasına başlayıb.[71] Aksiyanı sonlandırmayacağı təqdirdə həbsxana rəhbərliyi tərəfindən ucqar həbsxanaya göndəriləcəyi ilə bağlı hədələnib.[71]
2015-ci ildə İranın dövlət telekanalında yayımlanan "Fitilə" verilişində azərbaycanlıları təhqir edən uşaq verilişindən sonra[72][73] 9 noyabr 2015-ci il tarixindən İranın müxtəlif şəhərlərində Azərbaycan türkləri etiraz aksiyalarına başlayıblar[74]. Etirazlara dəstək məqsədilə Abbas Lisani də həbsdə aclıq aksiyasına başlayıb[5][75]. Bundan sonra onu Ərdəbil həbsxanasından Şirazdakı Adilabad həbsxanasına sürgün ediblər[76]. Sürgün edilməyinə baxmayaraq o burada da aclıq aksiyasına davam edib[77].
2015-ci ilin dekabr ayında İranda və Güney Azərbaycanda yaşayan 1046 türk fəalı Suriya türkmanlarının qırğınına qarşı çıxaraq onlara dəstək bəyanatı imzalayıblar. Bəyanatı imzalayanlar arasında Abbas Lisani də olub[78].
2016-cı ildə Təbriz həbsxanasında saxlanılan Yürüş Mehrəlibəyli, Hüseyn Əli Məhəmmədi, Murtaza Muradpur, Rəsul Rəzəvi və Şiraz həbsxanasına sürgün edilmiş Abbas Lisani Beynəlxalq Ana Dili Günü münasibətilə fevralın 19-dan 21-ə qədər aclıq aksiyası keçiriblər[79]. Onlar bu aclıq aksiyasını İranda Azərbaycan türkcəsində təhsilin olmamasına etiraz olaraq keçiriblər[80].
2016-cı ilin may ayının 18-də Abbas Lisaninin həbs müddəti bitsə də onu azadlığa buraxmayıblar[81]. Buna etiraz olaraq may ayının 19-da Abbas Lisani aclıq aksiyasına başlayıb. Daha sonra elə həmin gün Təbriz Mərkəzi Zindanı, Ərdəbil Zindanı və Kərəcin Rəcayi-şərh zindanında[81] saxlanılan Yürüş Mehrəlibəyli, Rəsul Rəzəvi, Hüseyn Əliməhəmmədi, Murtaza Muradpur, Lətif Həsəni və bir neçə milli mədəni fəal da aclıq aksiyasına başlayaraq Lisaniyə dəstək verdiklərini elan ediblər[82][83][84]. 2016-cı il mayın 25-də zəmanət qarşılığında müvəqqəti azadlığa buraxılıb[85].
Abbas Lisani 2016-cı il noyabrın 7-də yenidən məhkəmədə həbs edilərək Xiyav şəhərinin mərkəzi zindanına köçürülüb[86]. Həbsinə səbəb onun milli fəal Aydın Zakirinin toyunda etdiyi çıxış olub[87][88]. Meşkin İnqilab Məhkəməsi onu bu çıxışda pantürkizmdə və "rejimə qarşı təbliğat" aparmaqda günahlandırıb[89][90]. Sonradan bu həbsinin əsassız olduğunu deyən Abbas Lisani apelyasiya məhkəməsinə müraciət edib. 2017-ci ildə Ərdəbil apellayasiya məhkəməsi ilkin məhkəmənin hökmünü ləğv edərək tanınmış fəal Abbas Lisaninin bəraətinə hökm verib[91].
2017-ci il avqust ayında 40 türk haqları fəalı Əhər məhkəməsinə çağırılıb[92]. Abbas Lisaninin də aralarında olduğu fəallar kütləvi şəkildə mühakimə ediliblər[93]. 2017-ci ilin oktyabr ayında Abbas Lisani yenidən məhkəməyə çağırılıb[94].
2018-ci ilin iyul ayının 2-də Abbas Lisani hər il keçirilən Babək Qalası Qurultayından qabaq qurultayda iştirakının qarşısını almaq məqsədilə həbs edilib.[95][96] Həbs olunmasına etiraz olaraq aclıq aksiyasına başlayıb.[97] İyulun 14-də 500 milyon riallıq mülki vəsiqə qarşılığında Təbrizin Mərkəzi Zindanından sərbəst buraxılıb[98]. 2018-ci ilin sentyabr ayının 16-da Təbriz İnqilab Məhkəməsinə çağırılıb.[99] Lakin çağırış rəsmi peçatlı kağızla yox, SMS vasitəsilə olduğuna görə o, bu çağırışı rədd edib və məhkəməyə getməyib.[100][101] Daha sonra 2018-ci il dekabrın 31-də Abbas Lisaniyə Ərdəbil İnqilab Məhkəməsi tərəfindən SMS göndərilib. SMS-də bildirilib ki o, 10 ay həbs cəzasına məhkum edilib.[102][103]
2019-cu ilin yanvar ayında yaşadığı Ərdəbil şəhərində təhlükəsizlik qüvvələri tərəfindən həbs edilərək Təbriz həbsxanasına göndərilib.[98][104] Həbs olunma səbəbini Abbas Lisani belə göstərib:[105]
 |
İki ittiham var. Milli fəal, bizim böyüyümüz olan Həsən ağa Dəmirçinin dəfnində orda idim. ETTELAAT tapşırıq vermişdi ki, dəfndə danışma, amma camaat çıxış etməyimi istədi. Mən də çıxıb 10-12 dəqiqə danışdım. Çıxışımda nizamın, quruluşun əleyhinə heç nə yox idi. Orda sadəcə Həsən ağa Dəmirçi haqda, Azərbaycan haqqında danışdım. Burda nizam əleyhinə nə ola bilərdi? Amma elə hesab edirlərsə, elə olsun. Mən danışacam. İkinci ittiham keçən il Babək qalasına edilən yürüşlə bağlıdır. Orda çıxışımda demişdim ki, biz güclü olmalıyıq, millətlə təmasda olmalıyıq, millətlə təmasda olacağımız belə yerlərdən biri də Babək qalasıdır, burda bir araya gəlməyimizdir. Bu dediklərimi də çağırış saydılar. Mən də daxil olmaqla təxminən yüz nəfər saxlanmışdı o zaman. Buna baxmayaraq Babək qalasında toplantı davam etdi. Yəni həm Babək qalasında, həm də Dəmirçinin dəfnindəki çıxışlarımda çağırış etməkdə ittiham olunuram. Bunlar saxta ittihamlardır. Hüquqa sığmır. Hər il Babək qalasına yürüş olub, olacaq. Bunun qarşısını almaq mümkün olmayacaq. Konstitusiyada da yazılıb ki, hər bir vətəndaşın yığıncaq qurmaq, toplaşmaq haqqı var[105]. |  |
Abbas Lisani yanvarın 5-də Təbriz həbsxanasına göndərildikdən sonra rəsmi çağırış göndərilmədən qiyabi olaraq mühakimə edilməsinin qanunsuz olduğunu bildirərək buna etiraz edib. Təbriz Məhkəməsi Abbas Lisaninin etirazını qəbul edərək, hökmün icrasını müvəqqəti olaraq dayandırıb.[106] Hakim Əhrabi Lisaninin 100 milyon tümənlik mülki zəmanət qarşılığında müvəqqəti olaraq sərbəst buraxılmasına və məhkəmənin yanvarın 15-də yenidən keçirilməsinə dair hökm imzalayıb.[107] Yanvarın 15-də Təbriz İnqilab Məhkəməsinə gələn Lisani iclasın tamamlanmasından sonra təhlükəsizlik qüvvələri tərəfindən həbs edilib.[108] Bir neçə gün sonra isə ona yaxın olan 5 digər fəal Ərdəbil İnqilab Məhkəməsində mühakimə ediliblər. Rəhim Qulami, Əsgər Əkbərzadə, Əli Vasiqi, Mehdi Huşmənd və Səid Sadıqifər "ölkənin təhlükəsizliyini pozmaq məqsədilə qanunsuz dəstə təşkil etmək"də günahlandırılıblar.[109] Daha sonra Ərdəbil həbsxanasına köçürülən Lisani həbsinə etiraz olaraq aclıq aksiyasına başlayıb.[110][111][112]
2019-cu il fevralın 21-də Dünya Ana Dili Günü münasibətilə Ərdəbil həbsxanasında cəzasını çəkən Abbas Lisani, Kərəc həbsxanasında cəzasını çəkən Lətif Həsəni, Evin həbsxanasında cəzasını çəkən Siyamək Mirzayi və İbrahim Nuri, Təbriz həbsxanasında cəzasını çəkən Əmir Səttari ilə birlikdə 5 günlük aclıq aksiyasına başlayıb.[113] Onlar bu aclıq aksiyasını İranda Azərbaycan türkcəsində təhsilin olmamasına etiraz olaraq keçiriblər.[113]
2019-cu il mart ayının 10-da Ərdəbildə məhkəməyə çıxarılıb.[114] Abbas Lisani həbsxanadan məhkəməyə aparılarkən həbsxana formasını geyinməyi rədd edib və bunun onun insani ləyaqətinə hörmətsizlik olduğunu ifadə edib. Buna görə məmurlar onu əl-ayağı qandallı vəziyyətdə məhkəməyə gətiriblər.[114] Abbas Lisani məhkəmədən müdafiəsinin Azərbaycan türkcəsində aparılmasını tələb edərək[115] özünü ana dilində müdafiə edib.[114]
2019-cu il aprelin 13-də Şərqi Azərbaycan Apellyasiya Məhkəməsi Abbas Lisaninin Təbriz İnqilab Məhkəməsinin fevral ayında çıxardığı 10 aylıq həbs hökmünə qarşı şikayətinə baxıb[116]. Abbas Lisaniyə məhkəmədə iştirak etməyə icazə verilməyib[117]. Daha sonra apellyasiya Məhkəməsinin 26-cı şöbəsi siyasi fəala qarşı çıxarılan həbs hökmünün "şəriət və qanun qaydalarına uyğun" olduğuna dair qərar qəbul edib[117].
2019-cu il iyulun 8-də Ərdəbil İnqilab Məhkəməsi Abbas Lisanini "Qərbi Azərbaycan əhalisini silahlanmağa təhrik etmək", "qanunsuz qrup yaratmaq" və "sistem əleyhinə təbliğat aparmaq" ittihamları ilə 8 il azadlıqdan məhrum etməklə yanaşı[118], 2 il ailəsi ilə birgə Yəzdə sürgün cəzasına məhkum edib[119][120][121][122]. Abbas Lisani bu qərarla razı olmadığı üçün apelyasiya şikayəti verib. 2019-cu ilin sentyabr ayının 13-də Abbas Lisani apelyasiya məkəməsinə çağırılıb[123]. Ərdəbil vilayətinin Apelyasiya Məkəməsi sentyabrın 16-da Abbas Lisaninin şikayətinə baxıb[124]. Abbas Lisani Azərbaycan türkcəsində hazırladığı "müdafiə bəyanatını" məhkəmə iclasında oxuyub[124][125]. O deyib:
|
Ədalət və sadaqət (dürüstlük) varınızdırsa, özünüzü verdiyiniz ittihamlarda və tutduğunuz tutumlarda (mövqelərdə) haqlı bilirsinizsə, qapıları açın! Məhkəməni ələni (açıq) qurun ki, millət və bütün dünya özü qərar versin![124] | |
İlk qərarda ittiham olunduğu 2 maddə üzrə bəraət qazansa da sonradan həmin iki ittiham yenidən onun işinə əlavə edilib və həbs müddəti 8 ildən 15 ilə artırılıb[126][127][128][129][130]. Bəzilərinə görə Lisani məhkəmədə öz müdafiəsini ana dilində etdiyi üçün onu daha ağır cəzaya məhkum ediblər[131]. Həbs müddəti artırıldıqdan sonra Abbas Lisani məhkəmənin qərarı ilə bağlı İranın Ali Məhkəməsinə müraciət edib[132]. Ali məhkəmə isə Ərdəbil məhkəməsinin kəsdiyi 15 illik həbs cəzasını dəyişməyib[132]. Oktyabrın 20-də Abbas Lisaninin vəkili Məhəmmədrza Fəqihi həbs olunub[133][134]. Fəqihi səhər Abbas Lisani ilə görüşdükdən sonra Ərdəbil prokurorluğunda saxlanılıb[135]. Məhəmmədrza Fəqihi Ərdəbil Məhkəməsinin 102-ci şöbəsi tərəfindən "gizli məhkəmə sənədlərini ifşa etməkdə" günahlandırılaraq 6 ay həbs cəzasına məhkum edilib[136]. 2020-ci ilin mart ayında Məhəmmədrza Fəqihi bəraət alıb[136]. 2020-ci ilin iyul ayında İran Ali Məhkəməsi Abbas Lisaninin kasassiya şikayətini rədd edərək, Ərdəbil məhkəməsinin 15 il həbs hökmünü qüvvədə saxlayıb[137][138][139]. COVID-19 pandemiyası dövründə virusun yayılma riskinə görə bir çox məhbusların müvəqqəti azadlığa buraxılmaqlarına baxmayaraq Abbas Lisaniyə bu icazə verilməyib[140][141]. Hətta qardaşı vəfat edəndə belə dəfndə və yas mərasimində iştirak etmək üçün bir neçə gün məzuniyyət haqqı olsa belə ona bu icazə verilməyib[142].
2020-ci il sentyabrın 27-də İkinci Qarabağ müharibəsi başlayandan sonra Abbas Lisaniyə yaxınları ilə görüşmək və telefonla danışmaq qadağan edilib[143][144]. Daha sonra isə noyabr ayının 13-də bu qadağa yenidən qoyulub[145][146]. 2020-ci il noyabrın 20-də Ərdəbil həbsxanasının 7-ci bölməsində saxlanılan Abbas Lisani ona qoyulmuş qadağalara etiraz olaraq, həbsxananın gözətçi zabitinin ofisində 5 saat müddətində oturaq etiraz aksiyası keçirib[147][148]. Tətbiq edilən bu qadağaların Ərdəbil vilayətinin kəşfiyyat idarəsinin rəisi, vilayət ədliyyəsinin baş direktoru Nasir Ətəbati və Ərdəbil prokuroru Seyid Əbdullah Təbatəbayinin təşəbbüsü ilə həyata keçirildiyi bildirilir[149]. Aksiyadan sonra Abbas Lisaniyə qohumları tərəfindən ziyarət edilməsinə icazə veriblər. Lakin telefonla danışmaq qadağasını aradan götürməyiblər[147].
2021-ci il yanvarın 13-də həbsxanada saxlanılan milli mədəni fəal Yusif Kari aclıq aksiyasına başlayıb[150][151]. O bunu həbsxanaya nəzarət edən prokuror köməkçisinin pis davranışına və öz bölməsindən ayrılıb karantin bölməsinə köçürülməsinə etiraz olaraq etdiyini deyib[152]. Ona dəstək məqsədilə yanvarın 18-dən etibarən Ərdəbil həbsxanasında saxlanılan Abbas Lisani də aclıq aksiyasına başlayıb[153][154]. Sonradan Yusif Kariyə dəstək olmaq üçün Evin həbsxanasında saxlanılan Siyamək Mirzayi, Ərdəbil həbsxanasında saxlanılan Əli və Rza Vasiqi qardaşları da aclıq aksiyasına başlayıblar[155]. Abbas Lisani isə yanvarın ayının 20-dən quru aclığa başlayıb[156]. Yanvarın 17-dən quru aclıq aksiyasına başlayan Yusuf Kari yanvarın 20-i gecə saatlarında karantin bölməsindən öz bölməsinə qaytarıldığı üçün aclıq aksiyasını dayandırıb[157]. Bundan sonra ona dəstək olub aclıq aksiyası edən millli fəallar da aclıq aksiyalarını dayandırıblar[157].
2021-ci ilin may ayında həbsxanada olduğu müddətdə şiddətli bel və diz ağrıları başlayıb. Həbsxana həkimlərinin verdiyi dərmanlar və tətbiq etdikləri müalicələr işə yaramadığı üçün mayın 25-də xəstəxanaya köçürülüb[158]. Lakin elə həmin gün müayinə edildikdən sonra yenidən həbsxanaya qaytarılıb[159].
2021-ci il iyunun 12-də həbsxana rəsmiləri tərəfindən məhbuslara qarşı tətbiq edilən təzyiqlərə etiraz olaraq aclıq aksiyasına başlayıb[160][161]. İran qanunlarına görə, siyasi məhbusların saxlandığı hissələr digər məhbuslarla ayrı olmalıdır. Amma İranda məhkəmələr və həbsxanalar, siyasi və ictimai fəaliyyət göstərən vətəndaşları təhlükəsizlik məhbusu kateqoriyasına daxil etdiyi üçün bu qanuna əməl etmir. Nəticədə onlar milli mədəni fəalları təhlükəli və ağır cinayətlərdən məhkum olan şəxslərlə eyni kameraya köçürərək onlara psixoloji təzyiqi çoxaldırlar[162][163]. Daha sonra Abbas Lisaniyə dəstək üçün Yusif Kari də aclıq aksiyasına başlayıb[164]. 13 iyundan etibarən isə hər ikisi sudan imtina edərək quru aclığa başlayıblar[160][165]. İyunun 13-də isə Ərdəbil həbsxanasında saxlanılan Əli və Rza Vasiqi qardaşları və Mehrdad Şeyxi də aclıq aksiyasına başlayıblar[166]. Aclıq aksiyasına başlayan 5 milli fəal bu əməllərinə görə həbsxananın karantin bölməsinə köçürülüblər və onlara yaxınları ilə telefon əlaqəsi saxlamağa da qadağa qoyulub[166]. 14 iyun tarixində aclıq edən məhbuslara dəstək olmaq üçün Tehranda yerləşən Evin həbsxanasında cəza çəkən milli mədəni fəallar Siyamək Mirzayi, Kiyanuş Aslani və Behnam Şeyxi də aclıq aksiyasına başlayıblar[167]. Daha sonra isə Tehranda cəza çəkən Xalid Pirzadə, Hüseyn Haşimi və Məhəmməd Türkmani də aclıq aksiyasına qoşulublar[168][169]. 16 iyun tarixində Tehranın Evin Həbsxanasında saxlanılan və aclıq aksiyasına dəstək verən Siyamək Mirzayi, Kiyanuş Aslani və Tovhid Əmir Əmini həmin həbsxananın 209 saylı Kəşfiyyat Nazirliyinin istintaq təcridxanasına köçürülərək 3 saat müddətində dindiriliblər[170]. Sonradan həbsxana rəhbərliyi Abbas Lisaninin tələblərini yerinə yetirərək təhlükəli və ağır cinayətlərdən məhkum olan şəxsləri siyasi məhbusların cəza çəkdikləri 7-ci bölmədən çıxardı və milli mədəni fəallar öz aclıq aksiyalarına son verdilər[171][172]. Aclıq aksiyası etdiklərinə görə karantin bölməsinə köçürülmüş Əli və Rza Vasiqi qardaşları 24 iyun tarixində əvvəlki bölmələrinə qaytarılıblar[173].
2021-ci il avqustun 30-da 800 milyon tümənlik mülki zəmanət qarşılığında müalicə üçün dörd gün müddətinə məzuniyyətə buraxılıb[174][175]. 3 sentyabr 2021-ci ildə isə yenidən həbsxanaya qaytarılıb[176][177].
2021-ci il sentyabrın 22-də Əlirza Fərşi İran məhkəmələrində olan hakimlərin qəddar və ədalətsiz hökmlərinə və həmçinin məktəblərdə türklərin ana dilində təhsildən məhrum edilmələrinə etiraz olaraq 3 gün müddətinə aclıq aksiyası keçirəcəyini bildirib[178]. Sonradan siyasi məhbus Abbas Lisani və başqa 7 məhbus da Əlirza Fərşiyə dəstək olmaq məqsədilə həmin aksiyaya qatılıb[179][180].
Ürək-damar çatışmazlığı və yüksək qan təzyiqi kimi xəstəliklərdən əziyyət çəkən Abbas Lisani müayinə üçün 2021-ci ilin oktyabr ayında həbsxanadan kənarda yerləşən klinikaya aparılıb[181]. Sonradan noyabr ayının 4-də müayinə üçün Ərdəbil məhkəmə-tibbi ekspertizasına aparılıb[182]. Onun test nəticələrinin təqdimatı və bel diskinin təcili əməliyyat olunmasının zəruriliyinə görə müayinə olunduğu bildirilib[182]. 2022-ci il yanvarın 24-də yenidən ümayinə üçün Ərdəbil məhkəmə-tibbi ekspertizasına aparılıb[183]. Tibbi ekspert komissiyasının rəyində bel fəqərəarası disk yırtıqlarının müalicəsi üçün Lisaninin əməliyyat olunmasının zəruriliyi qeyd edilib[184]. Məhz buna görə də Abbas Lisani həbsxanadan kənar müalicə olunmaq üçün 2022-ci il fevralın 13-dən 6 aylıq məzuniyyətə buraxılıb[185]. Məzuniyyətə buraxıldıqdan sonra 15, 20, 25 fevral tarixlərində Təbriz, Urmiya, Ərdəbil, Parsabad, Xiyav kimi şəhərlərdən olan milli fəallar Abbas Lisanini evində ziyarət ediblər[186]. Abbas Lisani 2022-ci il aprelin 9-da Təbrizin Vəliəsr xəstəxanasında disk yırtığı əməliyyatı olunub[187]. İkinci dəfə isə eyni əməliyyat 24 may tarixində həyata keçirilib[188]. Ərdəbil prokuroru tibbi ekspertiza həkiminin tələbinə və rəyinə baxmayaraq Abbas Lisaninin tibbi məzuniyyətini uzatmayıb[189] və Abbas Lisani 27 avqustda Ərdəbil həbsxanasına geri qaytarılıb[190].
Azərbaycanlı milli fəal 2023-cü il fevralın 21-də ədliyyə sistemi "ümumi əfv sərəncamı" elan etdikdən sonra Ərdəbil həbsxanasından azad edilib və dərhal Yəzd şəhərinə sürgün edilib[191][192]. Lakin o, sürgün hökmünə tabe olmayıb və Ərdəbil şəhərinə qayıdıb[193]. Burada isə onu milli fəallar qarşılayıblar[194][195].
2006-cı il oktyabrın 31-də Abbas Lisani yenidən həbs edildikdən sonra həyat yoldaşı Rüqəyya Lisani bu hadisə ilə bağlı bir neçə xəbər saytlarına müsahibə verib. Həyat yoldaşının həbsi ilə bağlı məlumatı yaydığına görə, eləcə də bir neçə xarici saytlara bununla bağlı müsahibə verdiyinə görə Ruqəyya Lisaninin özünü də həbslə hədələyiblər[196][197].
2007-ci ilin may ayında Abbas Lisaninin bacısı oğlu Mehdi Məhəmmədpur həbs olunub[25].
2008-ci il sentyabrın 10-da axşam saatlarında Səyyad Məhəmmədianın evində təşkil edilmiş iftar mərasiminə İranın xüsusi xidmət orqanlarının əməkdaşları tərəfindən basqın olub[29]. Burada qonaq olan 20-dən çox insan, o cümlədən Abbas Lisaninin ailə üzvləri, həyat yoldaşı Rüqəyya Lisani və oğulları Atilla Lisani ilə Oqtay Lisani də saxlanılıblar. Abbas Lisaninin ailə üzvləri bir neçə saatlıq sorğu-sualdan sonra azad ediliblər[198].
2011-ci il sentyabrın 9-da Abbas Lisani həbs olunduqdan sonra sentyabrın 13-də onun bacısı oğlu Mehdi Məhəmmədpur da həbs olunub.[199]
2016-cı ilin fevral ayında Abbas Lisaninin həyat yoldaşı Rüqəyyə Əlizadə və iki oğlu Ərdəbil Məhkəməsinin ikinci şöbəsinə çağırılıb[2]. Ona göndərilən məhkəmə sənədinin surətində onun niyə məhkəməyə çağırıldığı qeyd edilməyib, ancaq məhbusun həyat yoldaşı 5 gün ərzində məhkəməyə müraciət etmədiyi təqdirdə nəzarət altına alınmaqda təhdid edilib[200]. 2016-cı il fevralın 23-də Abbas Lisaninin həyat yoldaşı və iki oğlu Ərdəbil Məhkəməsinin ikinci şöbəsində dindiriliblər. Onlar isə öz növbələrində məhkəmə tərəfindən verilən sualların yersiz olduğu üçün cavab vermək və məhkəmə kağızlarını imzalamaqdan imtina ediblər[201].
2020-ci il oktyabrın 8-də naməlum şəxslər tərəfindən Abbas Lisaninin ailəsinə məxsus avtomobil yandırılıb[202].
2020-ci il noyabr ayında Abbas Lisaninin oğlu Oqtay Lisani 9 noyabrda Şuşanın azad edilməsi münasibətilə şirniyyat payladığı üçün Ərdəbil İctimai İaşə Obyektlərinə Nəzarət İdarəsi tərəfindən "ictimai fikri narahat etməkdə" ittiham edilib və ona Ərdəbil bazarında işini davam etməsi qadağan olunub[203].
2007-ci ilin yanvar ayında Dünya Azərbaycanlılarının Haqları Müdafiə Komitəsi (DAHMK) Abbas Lisaninin azadlığa buraxılması tələbi ilə BMT-nin İnsan Haqları üzrə Ali Komissarlığına müraciət edib[204].
Abbas Lisani 2007-ci il fevralın 1-də Beynəlxalq Amnistiya Təşkilatı tərəfindən vicdan məhbusu elan edilib[3][205].
2007-ci il fevralın 1-də ABŞ Dövlət Departamentinin sözçüsü Şon Makkormak bildirib ki, Dövlət Departamenti İranda həbs olunmuş azərbaycanlı Abbas Lisaninin vəziyyətindən narahatdır həbsxanada Lisaniyə fiziki təzyiqlər göstərilir.[206] Daha sonra Dövlət Departamentinin bəyanatında bildirilir ki, İrandakı rejim məktəblərdə azərbaycan dilini qadağan edir, Azərbaycan fəallarını təqiblərə məruz qoyur və cənab Lisani kimi öz mədəni və dil hüquqlarını müdafiə edən şəxsləri ədalətsiz olaraq həbsə atır[207][208][209]. 2007-ci il fevral ayında İsveç parlamentinin xarici əlaqələr komissiyasının üzvü, Xristian-Demokrat Partiyasının deputatı Holger Qustafsson İran prezidenti Mahmud Əhmədinejada müraciət edərək, Abbas Lisaninin azadlığa buraxılmasını istəyib[210][211]. 2007-ci ilin fevral ayında Avropa Parlamentinin üzvü Karl Şliter Abbas Lisaninin azadlığa buraxılması üçün Ayətullah Seyid Əli Xamneyiyə müraciət edib. O öz müraciətində Lisaninin saxlanma şəraiti, səhhəti və ailəsinin də təzyiqlərə məruz qalması ilə bağlı problemlərə diqqət çəkib[212]. 2007-ci il martın 6-da Amerika Birləşmiş Ştatlarının Dövlət Departamenti insan haqlarının vəziyyətinə dair 2006-cı il üçün hesabat təqdim ediblər. Bu hesabatda İranda azərbaycanlıların ana dili hüququnun pozulması, siyasi həbslər və təqiblər haqqında o cümlədən Abbas Lisaninin həbsi haqqında da yazılıb[213].
2008-ci ilin mart ayında London şəıhərində BBC binasının qarşısında Cənubi Azərbaycanlılar Assosasiyası tərəfindən mitinq keçirilib. Mitinqin iştirakçıları Abbas Lisaninin azad olunmasını tələb ediblər. Onlar üzərində "30 milyon Azərbaycan türkləri İran rejiminin represiyasına məruz qalıb!", " Azərbaycan türkcəsi Cənubi Azərbaycanda rəsmi dil olmalıdır!", "Vicdan məhkumlarına qarşı işgəncələri dayandırın!" sözləri yazılmış plakatlar tutublar. 2 saat davam edən aksiyada iştirakçılar yoldan ötənlərə Abbas Lisaninin həbsi və cənubi azərbaycanlıların İrandakı vəziyyəti haqqında ingilis dilində vərəqələr paylayıblar[214].
2015-ci il avqustun 29-da Ərdəbildə Təxti stadionunda, Ərdəbilin "Şəhrdari" komandası ilə İsfahanın "Giti Pəsənd" klubu arasında futbol matçı keçirilib. Oyuna gələn ərdəbilli azarkeşlər "Ölkəmiz abad olsun – Lisani azad olsun" şüarını səsləndirərək Abbas Lisaninin azadlığını tələb ediblər[215]. 2015-ci il sentyabr ayının 10-da Mustafa Pərvin, Saleh Pıçqanlı, Tovhid Əmir Əmini[216], Murtaza Pərvin və Meysəm Colani Ərdəbilin Təxti Stadionunda futbol matçı zamanı İranın təhlükəsizlik qüvvələri tərəfindən həbs olunublar. Buna səbəb onların stadionda oyun vaxtı Abbas Lisani və digər siyasi məhbuslara dəstək bildirən ifadələr yazılmış plakatları qaldırmaq və milli şüarlar səsləndirmək olub[217]. Onların hər biri 3 ay həbs və 30 şallaq cəzasına məhkum olunublar[218]. Məhkəmənin qərarına əsasən 30 şallaq zərbəsi 3 aylıq həbs müddətinin bitdiyi gündə vurulmalı olmasına baxmyaraq, hökm fəalların zindana daxil olduğu ilk günlərdə icra edilib[219].
2019-cu ildə Abbas Lisanini dəstəkləyən bir qrup insan tərəfindən onun şerlərini, məqalələrini, məhkəmədəki çıxışlarını və müsahibələrini özündə cəmləyən[220] "Özgürlük harayı" adlı kitabı nəşr olunub[221][222].
2019-cu ildə həbsinə etiraz məqsədilə aclıq aksiyasına başlayan Abbas Lisaniyə mdəstək vermək üçün milli fəallar "Abbas Lisaniyə dəstək" kampaniyasına başlayıblar[223]. 2019-cu il fevralın 4-də Azərbaycan Demokratiya və Rifah (ADR) Hərəkatının sədri Qubad İbadoğlu Abbas Lisaninin azad olunmasını tələb edib və hər kəsi ona dəstək olmağa çağırıb[224]. Fevralın 5-də Müsavat partiyası Abbas Lisaninin və İran həbsxanalarında saxlanılan bütün milli fəalların qeyd-şərtsiz azadlığa buraxılmasını tələb edən bəyanat yayıb[225]. Partiyanın bəyanatı ilə yanaşı başqanı Arif Hacılı da İranda milli fəallara qarşı olan təqibləri pisləyib və Abbas Lisaniyə azadlıq tələb edib[225]. Fevralın 7-də Dünya Azərbaycanlıları Konqresinin həmsədri Sabir Rüstəmxanlı, Abbas Lisani və onunla birgə haqsız yerə həbs olunanların dərhal azadlığa buraxılmasını və İranda Azərbaycan türklərinin milli, siyasi və iqtisadi tələblərinin yerinə yetirilməsini tələb edib[226]. Fevral ayının 10-da "Abbas Lisaniyə dəstək" kampaniyasına dəstək verən hüquq müdafiəçiləri Murtaza Pərvin, Mehdi Dustdar və Rahim Novruzinin evlərində, Əli Vasiqi və Məzahir Məalinin isə iş yerlərində təhlükəsizlik qüvvələri tərəfindən axtarış aparılıb[227].
2019-cu il iyulun 10-da Milliyyətçi Gənclər Təşkilatı İranın Bakıdakı Səfirliyi qarşısında, həbsdə olan Abbas Lisani və digər fəalların hüquqlarını müdafiə məqsədilə aksiya keçirib. Aksiya iştırakçıları "Soydaşlarımıza azadlıq!", "Cənubi Azərbaycan İran deyil!", "Azərbaycan bir olsun, paytaxtı Təbriz olsun!" və digər şüarları səsləndirib, səfirliyin qarşısında aksiyanın qətnaməsini oxuyublar.[228]
2019-cu il iyulun 17-də Müsavat Partiyasının fəalları İran səfirliyi qarşısında piket keçirməyə cəhd ediblər. Aksiyanın qətnaməsində İran hökumətindən Ermənistanla hərbi əməkdaşlığı dayandırması, birgə silah istehsalına dair müqaviləni ləğv etməsi və Abbas Lisani ilə digər fəalların azadlığa buraxılmasını, etnik diskriminasiyaya son qoyulmasını tələb edilib[229].
2020-ci ilin mart ayında aralarında jurnalistlərin, şairlərin, tədqiqatçıların, yazıçıların və vətəndaş fəallarının olduğu 161 milli-mədəni fəal İran məhkəmə sisteminin rəhbəri İbrahim Rəisiyə məktub yazaraq koronavirus təhlükəsinə görə siyasi məhbusların sərbəst buraxılmasını tələb ediblər. Onlar bu mraciətindən həbsdə olan 28 azərbaycanlı siyasi məhbusun o cümlədən də Abbas Lisaninin adını qeyd ediblər[230].
2020-ci ilin iyun ayında mərkəzi ABŞ-də yerləşən "United For İran" adlı insan haqlarının müdafiəsi qrupu Abbas Lisaninin azadlığı üçün imzatoplama kampaniyasına başlayıb[231].
2020-ci ilin dekabr ayında Ərdəbil şəhərində siyasi məhbusların sərbəst buraxılması üçün şəhərin divarlarında şüarlar yazıblar. Onlar divarlara "hələ də xəbərsizik", "siyasi məhbuslar bizi xilas etdilər, uzun müddətdir qəfəsdədirlər onları unutmayaq", "məhbusları məzuniyyətə göndərin", "Abbas Lisaninin hələ də görüşlərinə və telefon əlaqələrinə qadağa qoyulub", "siyasi məhbuslarımızın sağlamlığı bizim qırmızı xəttimizdir" kimi şüarlar yazıblar[232].
2021-ci il may ayında Ərdəbil küçələrində siyasi məhbuslara azadlıq tələb edən divar yazıları yazılıb. O dövr İranda seçkilər yaxınlaşdığı üçün milli fəallar divaralra "Biz siyasi məhbusların azadlıq haqqına səs veririk", "Abbas Lisaniyə səs veririk" və "Azərbaycan xalqının seçilmiş nümayəndəsi həbsdədir" kimi şüarlar yazıblar[159].
2021-ci ilin avqust ayında BMT-nin İranda insan haqları üzrə xüsusi məruzəçisi Cavid Rəhman İranda baş verən hüquq pozuntuları ilə bağlı növbəti hesabatını BMT-nin Baş Assambleyasına təqdim edib. O, təqdim etdiyi 25 səhifəlik hesabatda İran Azərbaycanında fəaliyyət göstərən Abbas Lisani və Əlirza Fərşi kimi türk vətəndaş cəmiyyəti fəallarının, azlıqların hüquqlarını müdafiə etdikləri üçün hədəf alındıqlarını deyərək Abbas Lisaninin 2021-ci ilin iyun ayında 7 digər milli fəalla birlikdə keçirdiyi aclıq aksiyası ilə bağlı da məlumat verib.[233][234]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
