Bizans imperiyası
süquta uğramış Roma imperiyasının varis dövləti / From Wikipedia, the free encyclopedia
Şərqi Roma imperiyası (Yunanca: Βασιλεία τῶν Ῥωμαίων, Basileía tôn Rhōmaíōn "Roma İmperatorluğu"; Latinca: Imperium Romanum). Bizans imperiyası və ya Yunan imperiyası, Roma imperiyasının 395-ci ildə Şərq və Qərb hissələrinə parçalanması ilə quruldu. Paytaxtı Roma olan Qərbi Roma imperiyası V əsrdə Qot qəbilələrinin İtalyanı istila etməsi ilə süquta uğradı. Mərkəzi Konstantinopol (bugünkü İstanbul) olan və Bizans imperiyası da deyilən Şərqi Roma İmperatorluğu isə min ildən artıq varlığını qoruya bildi.
Bu məqalədəki məlumatların yoxlanılabilər olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Bu məqaləni vikiləşdirmək lazımdır. |
İmperiya | |||||
Bizans imperiyası | |||||
---|---|---|---|---|---|
lat. Imperium Romanum yun. Βασιλεία τῶν Ῥωμαίων | |||||
|
|||||
|
|||||
|
|||||
Paytaxt | Konstantinopol | ||||
Dilləri | latın dili, Orta yunan dili | ||||
Rəsmi dilləri | Latın dili (VII əsrə qədər), yunan dili | ||||
Dövlət dini |
Politeizm (380-ci ilədək) Xristianlıq (Ortodoks) (380-ci ildən sonra) |
||||
Valyuta | İperpiron[d] | ||||
Ərazisi | 5 000 000 km² (VI əsr) | ||||
Əhalisi |
34 000 000 (IV əsr) 5 000 000 1281 |
||||
İdarəetmə forması | Monarxiya | ||||
İmperator | |||||
• 306–337 | Böyük Konstantin | ||||
• 1449-1453 | XI Konstantin | ||||
Davamiyyət | |||||
Albaniya
→Azərbaycan Bosniya və Herseqovina Bolqarıstan Əlcəzair İtaliya İspaniya Ermənistan Ukrayna Fələstin Mərakeş Misir Gürcüstan Xorvatiya İraq İran İsrail İtaliya Kosovo Monteneqro Fransa Kipr Küveyt Şimali Kipr Türk Respublikası Liviya Livan Macarıstan Şimali Makedoniya Moldova Polşa Rumıniya Serbiya Slovakiya Sloveniya Sudan Suriya Tunis Türkiyə İordaniya Yunanıstan |
|||||
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar |
|
Dövrlər |
Roma çarlığı |
Roma Respublikası |
Roma İmperiyası ( e. ə. 27 — 1453-cü illər) |
Respublika konstitusiyası |
Magistratlar |
Fövqəladə magistratlar |
Titullar |
Sülalələr |
Əhali, inzibati və sosial tərkib |
Qədim Romada hüquq |
Avropa, eləcə də bütün dünya mədəniyyətinin tarixində Bizans sivilizasiyası xüsusi yer tutur. Bizans imperiyası mövcud olduğu bütün minillik ərzində yunan-roma dünyasının və ellinist Şərqin ənənələrini davam etdirərək parlaq mədəniyyət mərkəzinə çevrildi. Bizansın meydana gəlməsi, Roma İmperatoru I Konstantinin paytaxtı Romadan bugünkü İstanbula köçürməsi ilə də bağlıdır.
Roma İmperatoru I Konstantin (Büyük Konstantin), 330-cu ildə imperatorluğun paytaxtını qədim yunan şəhəri Bizantiona (Bizans) dəyişdi və yeni paytaxta "Nova Roma" (Yeni Roma) adını versə də imperatorun ölümündən sonra "Konstantinin şəhəri" anlamına gələn "Konstantinopol" adı istifadə olunmuşdur. Büyük Konstantin, Romadan senatorlar və yüksək məmurlar gətirərək Konstantinopolda yeni idarə meydana gətirdi və şəhəri yenidən abadlaşdırdı. Roma çox tanrılı olmasına baxmayaraq, Konstatinopolu xristian şəhəri etdi və özü də bu dini qəbul etdi.
Bizansın idarəçiləri özlərini Roma İmperatorluğunun gerçək mirasçıları olaraq qəbul edirdilər, lakin başqa tərəfdən də Roma ilə əlaqələrini də davam etdirdilər. Qərbi Roma İmperatorluğu kiçik dövlətlərə ayrılıb parçalanarkən, Bizans İmperatorluğu bütünlüyünü qorumağı bacardı. Beləliklə Bizans İmperatorluğu, klassik yunan və roma sivilizasiyalarının son mərkəzi oldu.
Osmanlı İmperiyasının ərazilərinin genişlənməsindən sonra Bizans imperiyasının əlində demək olar ki, təkcə İstanbul qalmışdı. 1453-cü ildə II Mehmedin Konstantinopolu tutmasından sonra Bizans imperiyası süqut etdi. Bizans imperiyasının sahəsində ilk xaç yürüşü olmuşdur.