From Wikipedia, the free encyclopedia
El mitu d'Osiris ye'l rellatu más ellaboráu ya influyente de l'antigua mitoloxía exipcia. Trata sobre l'asesinatu del dios Osiris, un rei d'Exiptu primitivu, y les sos consecuencies. El qu'asesinó y partió en cachos a Osiris foi'l so hermanu Seth, quien usurpó'l so tronu. Ente que la esposa d'Osiris, Isis, recuperó y restauró el cuerpu del so maríu y concibió póstumamente un fíu con él. El restu del rellatu enfocar en Horus, el productu de la unión de Isis y Osiris; quien al empiezu yera un neñu vulnerable protexíu pola so madre, ante la muerte del so padre y dempués conviértese nel rival de Seth pol tronu. El conflictu de cutiu violentu termina col trunfu de Horus, que restaura'l Maat n'Exiptu dempués del reináu inicuu de Seth y completa el procesu de la resurrección d'Osiris.
El mitu ye esencial a les concepciones exipcies de reinu y socesión, conflictu ente l'orde y el desorde y, especialmente, la muerte y el más allá. Tamién espresa'l calter fundamental de caúna de los cuatro deidaes nel so interior, y munchos elementos del so cultu na relixón del Antiguu Exiptu derivaron del mitu.
El mitu d'Osiris tomó la so forma esencial en redol o antes del sieglu XXV e.C. La mayor parte de los sos elementos aniciar n'idees relixoses, pero'l conflictu ente Horus y Seth puede ser parcialmente inspiráu nuna llucha rexonal na historia temprana o prehistoria d'Exiptu. Intentóse discernir la naturaleza exacta de los eventos que daríen orixe a la hestoria, pero nun se consiguieron conclusiones definitives.
Partes del mitu apaecen nuna amplia variedá de testos exipcios, dende testos funerarios y esconxuros máxicos hasta cuentos. La hestoria ye, por tanto, más detallada y cohesiva que cualesquier otru mitu del Antiguu Exiptu; sicasí, nenguna fonte exipcia brinda un rellatu completu del mitu y les fontes varien enforma na so versión de los eventos. Escritos griegos y romanos, particularmente, De Iside ecacairide de Plutarcu, apurren bastante información, pero non siempres reflexen fielmente les creencies exipcies. Per mediu d'estos escritos, el mitu d'Osiris persistió, mientres se perdía la conocencia de la mayoría de les creencies exipcies antigües, y entá anguaño ye bien conocíu.
El mitu d'Osiris foi bien importante na relixón del Antiguu Exiptu y foi popular ente persones comunes y corrientes.[1] Una razón de la so popularidá ye'l significáu relixosu principal del mitu, qu'implica que cualquier muertu puede algamar un más allá prestosu.[2] Otra razón ye que los personaxes y les sos emociones recuerden más les vides de persones reales qu'aquellos na mayoría de mitos exipcios, colo cual la hestoria resulta más curiosa pal públicu polo xeneral.[3]
Con esti curiosu xeneralizáu, el mitu apaez en testos más antiguos que cualesquier otru mitu y nuna gama escepcionalmente amplia d'estilos lliterarios exipcios.[1] Estes fontes tamién apurren una inusual cantidá de detalles.[2] Otros mitos exipcios son fragmentarios ya imprecisos; les metáfores relixoses qu'apaecíen nos mitos yeren más importantes que la narración coherente. Cada testu que contién un mitu, o un fragmentu d'unu, puede afaer el mitu pa satisfaer los sos propósitos particulares, polo que distintos testos pueden contener versiones contradictories de los acontecimientos. Por cuenta de que el mitu Osiris utilizar nuna variedá de formes, distintes versiones de cutiu entren en conflictu ente sigo. Magar el mitu ye fragmentariu hasta ciertu puntu, guarda gran paecíu a una hestoria coherente,[4] inclusive más coherente qu'otros mitos exipcios.
Les menciones más tempranes del mitu d'Osiris atopar nos Testos de les Pirámides, los primeros testos funerarios exipcios, qu'apaecieron nes parés de les cámares funeraries nes pirámides a fines de la Dinastía V, mientres el sieglu XXV e.C. Estos testos, compuestos por distintos conxuros o "espresiones", contienen idees que se supón daten de tiempos entá más antiguos.[5] Los testos ocupar de la vida dempués de la muerte del rei soterráu na pirámide, polo que se refieren frecuentemente al mitu d'Osiris, que se rellacionaba fondamente cola monarquía y el más allá.[6] Elementos centrales de la hestoria, tales como la muerte y la restauración d'Osiris y los conflictos ente Horus y Seth, apaecen nes declaraciones de los "testos de les pirámides".[7]
Los mesmos elementos del mitu qu'apaecen nos "testos de les pirámides" repitir en testos funerarios escritos en tiempos posteriores, tales como los "Testos de los Sarcófagos" del Imperiu Mediu (c. 2055-1650 e. C.) y el Llibru de los Muertos del Imperiu Nuevu (c. 1550–1070 e. C.). La mayoría d'estos testos fueron fechos pa la población polo xeneral, polo que l'asociación presentada nellos ente Osiris y los muertos yá nun taba solo acutada a la realeza.[8]
Otros tipos de testos relixosos dan evidencia del mitu, como dos testos del Imperiu Mediu: el Papiru dramáticu del Ramesseum y la cercu de Ikhernofret . El papiru describe la coronación de Sesostris I, ente que'l cercu alude a los acontecimientos nel festival añal de Khoiak. Los rituales nestos dos festivales escenifican elementos del mitu d'Osiris. El rellatu exipciu antiguu más completu del mitu ye'l Gran Himnu a Osiris, una inscripción de la Dinastía XVIII (c. 1550–1292 BC) que brinda un resume xeneral de tola historia, pero inclúi pocos detalles.[9] Otra fonte importante ye la Piedra de Shabako, una narración relixosa qu'inclúi un rellatu de la muerte d'Osiris, según el resolución de la disputa ente Horus y Seth. Esta narración acomuña la realeza que Osiris y Horus representen con Ptah, la deidá creadora de Menfis.[10] Por enforma tiempu, el testu foi datáu tan ceo como l'Imperiu Antiguu (c. 2686–2181 e. C.) y foi tratáu como una fonte d'información sobre les primeres etapes nel desenvolvimientu del mitu; sicasí, dende los años 1970, los exiptólogos concluyeron que'l testu data d'entamos del Imperiu Nuevu.[11]
Testos relativos a los rituales osirios de los murios de los templos exipcios que daten del Imperiu Nuevu a la yera ptolemaica de 323-330 e.C. Tales testos rituales son otra fonte importante d'información sobre'l mitu.[12]
Esconxuros sanadores, que fueron usaos por exipciu de toles clases, son la fonte pa una importante porción del mitu, na cual Horus ye envelenáu o carecíu d'otra manera y Isis curar. Los conxuros identifiquen a una persona enferma con Horus por que él o ella puede beneficiase de los esfuercios de la diosa. Los esconxuros son conocíos por copies en papiros, que sirven como instrucciones pa rituales de sanación, y de un tipu especializáu de cercu monolítica inscrita denominada un cippo. Les persones en busca de sanación vertíen agua sobre estos cippi, un actu que se creía imbuyía l'agua col poder sanador conteníu nel testu, y depués bebíen l'agua cola esperanza de que curaría los sos carecimientos. La tema d'un neñu en peligru protexíu pola maxa tamién apaez en varitas máxiques rituales inscrites del Imperiu Mediu, que fueron feches sieglos antes de los detallaos esconxuros sanadores que conectaben específicamente la tema col mitu d'Osiris.[13]
Episodios del mitu tamién son rexistraos n'escritos entamaos pa entretenimientu. Ente estos testos destaca Les guerres de Horus y Seth, un recuentu humorísticu de dellos episodios de la llucha ente los dos deidaes, que data de la Dinastía XX (c. 1190–1070 e. C.).[14] Caracteriza vívidamente a les deidaes arreyaes; como diz l'exiptólogu Donald B. Redford, «Horus apaez como una figura débil físicamente pero intelixente; Seth, como un bufón forníu d'intelixencia llindada; Re-Horakhty [Ra], como un xuez predispuestu y llaín; y Osiris, como un cascarrabies articuláu con una llingua aceda».[15] A pesar de la so naturaleza atípica, "Les guerres" inclúin munchos de los episodios más antiguos del conflictu divín y munchos eventos apaecen nel mesmu orde qu'en rellatos bien posteriores, lo que suxer que se taba formando una secuencia tradicional de los eventos na dómina en que la hestoria foi escrita.[16]
Antiguos escritores griegos y romanos, que describieron la relixón exipcia tardíamente na so hestoria rexistren bona parte del mitu d'Osiris. Herodoto, nel sieglu V e.C., menta partes del mitu na so descripción d'Exiptu en Hestories; ente que cuatro sieglos más tarde, Diodoro Sículo apurre un resume del mitu nel so Biblioteca histórica.[17] A entamos del sieglu II e.C.,[18] Plutarcu escribió'l rellatu antiguu más completu del mitu en De Iside et Osiride, un analís de les creencies relixoses exipcies.[19] La versión del mitu de Plutarcu ye la mesma que rellaten más frecuentemente los escritos populares modernos.[20] Los escritos d'esti autores clásicos non siempres reflexaríen les creencies exipcies de forma precisa.[19] Por casu, De Iside et Osiride inclúi munches interpretaciones de les creencies exipcies que tán influencies por delles filosofíes griegues y la so versión del mitu contién porciones ensin paralelu conocíu na tradición exipcia. L'exiptólogu J. Gwyn Griffiths concluyó que dellos elementos d'esti rellatu fueron tomaos de la mitoloxía griega y que la obra como un tou nun taba basada direutamente en fontes exipcios.[21] El so colega John Baines, per otra parte, afirmó que los templos pudieron caltener rexistros escritos de los mitos, que se perdieron más tarde, y que Plutarcu podría estrayer información de tales fontes pa escribir el so rellatu.[22]
Al entamu de la hestoria, Osiris gobernaba Exiptu, al heredar el tronu de los sos antepasaos nun llinaxe que se remonta al creador del mundu, Ra o Atum. La so reina ye Isis, quien, xunto con Osiris y el so asesín Seth, ye unu de los fíos del dios de la tierra, Geb, y de la diosa del cielu, Nut. Apaez poca información sobre'l reináu d'Osiris nes fontes exipcies; el centru atopar na so muerte y nos eventos que siguieron.[23] Osiris ta conectáu col poder de dar vida, la monarquía xusta y el gobiernu de maat, l'orde natural ideal que'l so caltenimientu yera un oxetivu fundamental na cultura del Antiguu Exiptu.[24] Seth ta acomuñáu estrechamente cola violencia y el caos. Poro, l'asesinatu d'Osiris representa la llucha ente l'orde y el desorde y l'interrupción de la vida pola muerte.[25]
Delles versiones del mitu apurren el motivu de Seth pa matar a Osiris. D'alcuerdu a un conxuru nos "Testos de les Pirámides", Seth taba vengándose por una patada que Osiris dio-y,[26] ente que nun testu del periodu Tardíu, la rensía de Seth deber a que Osiris tuvo rellaciones sexuales con Neftis, la consorte de Seth y cuarta fía de Geb y Nut.[2] L'asesinatu en sí ye frecuentemente aludíu, pero nunca claramente descritu. Los exipcios creíen que les pallabres escrites teníen el poder d'afectar la realidá, polo qu'evitaben escribir direutamente sobre eventos fondamente negativos, tales como la muerte d'Osiris.[27] Delles vegaes, niégase la so muerte por completu, a pesar de que la mayor parte de les tradiciones sobre él dexen claro que fuera asesináu.[28] En dellos casos, los testos suxeren que Seth tomó la forma d'un animal selvaxe, como un cocodrilu o un toru, pa matar a Osiris; n'otros dan a entender que'l cadabre d'Osiris foi llanzáu a l'agua o que s'afogó. Esta última tradición ye l'orixe de la creencia exipcia de que les persones que s'afogaren nel Nilu yeren sagraes.[29] Inclusive la identidá de la víctima ye camudada nos testos: dacuando, ye'l dios Haroeris, una forma mayor de Horus, quien ye asesináu por Seth y, depués, vengáu por otra forma de Horus, quien ye'l fíu de Haroeris con Isis.[30]
Pal final del Imperiu Nuevu, desenvolviérase una tradición según la cual Seth cortó'l cuerpu d'Osiris en cachos y esparder por tou Exiptu. Los centros de cultu d'Osiris en tol país reclamaron que'l cadabre, o pieces particulares d'él, fueron topaes cerca d'ellos. Caúna de les partes desmembradas (puede dicise que llegaben a tantes como 42) foi oldeada con unu de los 42 nomos o provincies n'Exiptu.[31] Poro, el dios de la realeza convertir na encarnación del so reinu.[29]
La muerte d'Osiris ye siguida bien por un interregno o por un periodu nel cual Seth asume la monarquía. Mentanto, Isis busca'l cuerpu del so maríu cola ayuda de Neftis.[33] Mientres la busca d'Osiris o'l llutu pola so muerte, los dos dioses son de cutiu comparaes con halcón o bilanos,[34] posiblemente por cuenta de que los bilanos viaxen lloñe en busca de carroña,[35] porque los exipcios acomuñaron les sos llamaes plañideres col llutu, o por cuenta de la conexón de les dioses con Horus, quien ye de cutiu representáu como un ferre.[34] Nel Imperiu Nuevu, cuando la muerte y renovación d'Osiris foi acomuñada cola crecida añal del Nilu que fertilizaba Exiptu, les agües del Nilu fueron igualaes a les llárimes de Isis pol duelu[36] o colos fluyíos corporales d'Osiris.[37]
Les dioses atoparon y restauraron el cuerpu d'Osiris, cola ayuda d'otres deidaes, incluyíos Tot, una deidá posesora de grandes poderes máxicos y curadores, y Anubis, el dios del embalsamamientu y los ritos funerarios. Los sos esfuercios son les base mitolóxica pa les práutiques exipcies d'embalsamamientu que, al momificar los cadabres, buscaba evitar y revertir la escayencia que sigue a la muerte. Esta parte de la historia ye de cutiu estendida con episodios en que Seth y los sos siguidores intenten estropiar el cuerpu y Isis y los sos aliaos tienen de protexelo. Una vegada que Osiris ye fechu unu, Isis, inda en forma de páxaru, insufla aliendu y vida nel so cuerpu coles sos ales y copula con él.[33] Aparentemente, la renacencia d'Osiris nun ye permanente y, dempués d'esti puntu na hestoria, solo ye mentáu como'l gobernante del Duat, el reinu distante y misterioso de los muertos; pero, nel so curtiu contautu con Isis, concibió'l so fíu y llexítimu herederu, Horus. Magar el mesmu Osiris vive solo nel Duat, él y el reinu que representa, per un sitiu, va renacer nel so fíu.[38]
El rellatu coherente de Plutarcu, que s'ocupa principalmente d'esta parte del mitu, difier en munchos aspeutos de les fontes exipcies conocíes. Seth —a quien Plutarcu denomina «Tifón», al usar nomes griegos pa munches de les deidaes exipcies— conspira contra Osiris con setenta y tres persones más. Seth tien una arca ellaborada p'afaese a les midíes exactes d'Osiris y, depués, nuna llacuada, declara que va dar el ataúd como regalu a cualesquier qu'encaxe dientro d'él. Los invitaos se recuestan al interior del féretro, pero nengunu cabo dientro sacante Osiris. Cuando se cha nél, Seth y los sos cómplices cierren de golpe la cubierta. Col cuerpu d'Osiris nel interior, el ataúd llexa pel mar y llega a la ciudá de Biblos, onde crez un árbol al so alredor. El rei de Biblios fai cortar l'árbol y convertir nuna pilastra pal so palaciu, inda col ataúd al interior. Isis tien de remover el féretro del interior del árbol pa poder recuperar el cuerpu del so maríu. Una vegada retiráu'l féretro, Isis dexa l'árbol en Biblos, onde se convierte nun oxetu d'adoración de los locales. Esti episodiu, que nun ye conocíu por fontes exipcies, brinda una esplicación etiolóxica pal cultu de Isis y Osiris, que esistía en Biblos na dómina de Plutarcu y posiblemente tan ceo como nel Imperiu Nuevu.[39]
Plutarcu tamién sostién que Seth robó y desmembró el cuerpu d'Osiris solo dempués de que Isis recuperar. Entós, Isis atopó y soterró cada pieza del cuerpu del so maríu, cola esceición del pene, que tuvo de reconstruyir con maxa, por cuenta de que el orixinal foi comíu polos pexes nel ríu. Según Plutarcu, esta ye la razón pola que los exipcios tienen un tabú contra comer pexe; sicasí, nos rexistros exipcios, el pene d'Osiris ye topáu intactu y l'únicu paralelu cercanu a esta parte cola hestoria de Plutarcu atopar na Historia de los dos hermanos, un cuentu popular del Imperiu Nuevu con semeyances col mitu d'Osiris.[40] Una diferencia final nel rellatu de Plutarcu ye la nacencia de Horus. La forma de Horus que venga al so padre foi concebida y nacida antes de la muerte d'Osiris. Ye un neñu prematuro y débil, Harpócrates, que nació de la unión póstuma d'Osiris con Isis. Nesti casu, dos de les formes separaes de Horus qu'esisten na tradición exipcia recibieron posiciones distinta na versión del mitu de Plutarcu.[41]
Nes fontes exipcies, la embarazada Isis esconder de Seth, pa quien el neñu por nacer ye una amenaza, nuna carba de papiru nel delta del Nilu. Esti llugar ye llamáu Akh-bity, que significa «carba de papiru del rei del Baxu Exiptu» n'exipciu.[42] Los escritores griegos llamen a esti llugar Khemmis ya indiquen que s'atopa cerca de la ciudá de Buto;[43] pero, nel mitu, l'allugamientu físicu nun ye importante comparáu cola so naturaleza como un llugar icónico d'aislamientu y seguridá.[44] La condición especial de la carba ye indicáu pol so frecuente representación nel arte exipcio; pa la mayor parte de los eventos na mitoloxía exipcia, el telón de fondu ye descritu o ilustráu mínimamente. Nesta carba, Isis da a lluz a Horus y criar, polo que ye denomináu'l nial de Horus».[33] La imaxe de Isis dando de mamar al so fíu ye un motivu bien común nel arte exipcio.[42]
Estos son testos nos cualos Isis viaxa pel mundu. Amosar ente homes ordinarios que nun son conscientes de la so identidá ya inclusive apela a estes persones en busca d'ayuda. Esta ye otra circunstancia inusual, pa un mitu exipciu, los dioses tán de normal dixebraos de los seres humanos.[45] Como na primer fase del mitu, de cutiu, tien l'ayuda d'otres deidaes, que protexen al so fíu na so ausencia.[33] Según un conxuru máxicu, siete deidad escorpión menores viaxaron con Isis y curiar mientres buscaba ayuda pa Horus. Inclusive tomaron vengación d'una muyer faneguera que negara ayuda a Isis picar al fíu de la muyer, colo cual sería necesariu que Isis curara al neñu inocente.[45]
Nesta fase del mitu, Horus ye un neñu vulnerable arrodiáu de maldaes. Los testos máxicos qu'usen la infancia de Horus como la base pa los conxuros curadores diéronlu distintu dolencies, dende picadures d'escorpión hasta simples dolores d'estómagu,[46] afaciendo la tradición p'afaese a la enfermedá que cada conxuru pretendía tratar.[47] Más comúnmente, el neñu dios foi mordíu por una culiebra, reflexando'l mieu de los exipcios a les sos mordedures y el venenu resultante.[33] Dellos testos indiquen qu'estes criatures contraries son axentes de Seth.[48] Isis podía usar los sos propios poderes máxicos pa salvar al so fíu o podía implorar por o amenaciar a deidaes tales como Ra o Geb, por que lo curen. Como Isis ye la doliente arquetípica na primer parte de la historia; mientres la infancia de Horus, ye la madre devota ideal.[49] Per mediu de los testos sanadores máxicos, los sos esfuercios pa curar al so fíu son estendíos pa curar a cualesquier paciente.[44]
La siguiente fase del mitu empieza cuando'l Horus adultu desafía a Seth pol tronu d'Exiptu. La guerra ente dambos ye, de cutiu, violenta, pero ye descrita como un xuiciu llegal ante la Enéada, un grupu aconceyáu de deidaes exipcies, pa decidir quién tenía d'heredar el reinu. El xuez nesti xuiciu podía ser Geb, quien, como'l padre d'Osiris y Seth, tuvo'l tronu primero que ellos, o podíen ser los dioses creadores Ra o Atum, los xeneradores de la monarquía.[50] Otres deidaes tamién desempeñen roles importantes: Tot frecuentemente actúa como un conciliador na disputa[51] o como un asistente del xuez divín; ente que Isis usa'l so poder máxicu y arteru p'ayudar al so fíu.[52]
La rivalidá de Horus y Seth ye retratada en dos formes contrastantes. Dambes perspectives apaecen yá nos "Testos de les Pirámides", la primer fonte del mitu. En dellos conxuros d'estos testos, Horus ye'l fíu d'Osiris y sobrín de Seth y l'asesinatu d'Osiris ye'l mayor ímpetu del conflictu. La otra tradición retrata a Horus y Seth como hermanos.[53] Esta incongruencia persiste en munches de les fontes posteriores, onde los dos dioses pueden ser llamaos hermanos o tíu y sobrín en distintos puntos del mesmu documentu.[54]
La batalla divina envolubra munchos episodios. Les guerres” describen a los dos dioses apelando a otros dioses p'arbitrar les disputes y compitiendo en distintos tipos de concursos; tales como carrera de botes ó engarrando en forma d'hipopótamos, pa determinar un vencedor. Nesti puntu, Horus vence repetidamente a Seth y ye sofitáu pola mayoría de les otres deidaes.[55] Aun así, la disputa sigue por ochenta años más, debíu na so mayoría a que'l xuez, el dios creador, favorez a Seth.[56] Nos testos de rituales posteriores, el conflictu carauterizar por una gran batalla arreyando a los dos dioses y a los sos siguidores.[57] La disputa nel reinu divín estiéndese más allá de los dos combatientes. En dalgún puntu, Isis intenta arponear a Seth mientres él atópase lluchando contra'l so fíu, pero per accidente'l dañu recibir Horus, quién nun ataque de roxura córta-y la cabeza a la so madre.[58] Thot remplaza la cabeza de Isis cola d'una vaca, dando asina l'orixe míticu del tocáu con cuernos que Isis comúnmente usa.[59] En delles versiones, Seth xustifica ataques posteriores escontra Horus como castigo la violencia escontra la so madre de parte del nuevu dios.[60]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
