especie de páxaru From Wikipedia, the free encyclopedia
Les especies d'aves con nome común en llingua asturiana márquense como NOA. En casu contrariu, conséñase'l nome científicu.
El guión[2] (Crex crex) ye una especie d'ave gruiforme de la familia Rallidae mesma d'Eurasia y África. Ye una ave de plumaxe crípticu y vezos discretos que suel vivir escondida nos yerbazales húmedos. Cría en Eurasia y migra a África suroriental pa pasar l'iviernu, con frecuencia acomuñáu en bandaes cola falpayar, fechu al que debe'l so nome común n'español.
Crex crex guión  | ||
|---|---|---|
 | ||
| Estáu de caltenimientu | ||
 Esmolición menor (IUCN 3.1)[1] | ||
| Clasificación científica | ||
| Reinu: | Animalia | |
| Filu: | Chordata | |
| Clas: | Aves | |
| Orde: | Gruiformes | |
| Familia: | Rallidae | |
| Xéneru: | Crex | |
| Especie: |
C. crex Linnaeus, 1758 | |
| Distribución | ||
 | ||
| Consultes | ||
| [editar datos en Wikidata] | ||
El guión de falpayares mide ente 27–30 cm de llargu y tien un valumbu alar de 42–53 cm. Los machos pesen una media de 165 g y les femes 145 g. Los machos adultos tienen el plumaxe de les sos partes cimeros, incluyíu l'el pileu, de tonos pardos escuros con un veteado claru. Les sos ales son llises de color castañu, más acoloratáu nes coberteras y con dellos llixos blancos. La so cara, pescuezu y pechu son de color gris azuláu, salvo la llista ocular que crucia'l so güeyu dende'l picu que ye marrón clara. El so banduyu ye ablancazáu y los sos lladrales son castaños con llistáu blancu. El so robezu picu ye de color crema rosado, l'iris de los sos güeyos ye castañu claru y les sos pates son de color gris claru. En comparanza colos machos les femes tienen les partes cimeres de tonos más templaos y tienen una llista ocular más estrecha. Fora de la dómina de cría les partes cimeres de dambos sexos vuélvense más escures y les partes inferiores menos abuxaes. Los xuveniles son similares a los adultos, pero con tonos ocres nes partes cimeres y de tono crema en llugar de les partes grises de les partes inferiores. Los pitucos tán recubiertos por plumón negru, como nel restu de miembros de familia Rallidae. Anque nun s'estremen subespecies, toles poblaciones amuesen una gran variación individual na coloración, y cuanto más al este vuélvense clinalmente más clares y abuxaes. Los adultos sufren una muda completa tres la dómina de cría, que de normal remata a finales d'agostu o entamos de setiembre, enantes de realizar la migración al sur d'África. Tamién sufren una muda parcial enantes de retornar d'África previu a la dómina de cría, ue principalmente afecta al plumaxe de la cabeza, el cuerpu y la cola. Los pitucos emplúmense unes cinco selmanes tres la eclosión.[3]
Los guiones de falpayares coinciden colos guiones africanos nos sos cuarteles d'iviernu, pero pueden estremase porque estos postreros tienen son de mayor tamañu, tienen les partes cimeres más clares, la parte inferiores tienen llistáu blancu y negru y les sos ales son de color anteado. En vuelu tienen les ales más llargues y menos arrondaes, y la so bater d'ales ye menos ampliu que'l so pariente africanu, y amuesa un cantu blancu nel frontal de la parte inferior de l'ala. Tanto nes sos zones de cría como nes d'ivernada ye pocu probable confundir a dambes con otros rállidos, porque les especies coles que coinciden son más pequeñes, tienen marques blanques nes partes cimeres, distintos patrones de color nes inferiores y tienen picos más curtios. En vuelu un guión de falpayares puede paecese a una falpayar o una perdiz pardilla, pero les sos ales de color castañu acoloratáu y les sos llargues pates colgantes estrémen-yos.[3]
El so cantar, que ye principalmente nocherniegu, consiste nun repetitivu y vibrante crex crex, como'l soníu d'una matraca.
La familia Rallidae arrexunta a unes 150 especies d'aves. Anque'l so orixe ye bien remotu, el fechu de que'l mayor númberu d'especies y les menos especializaes atopar nel Vieyu Mundu, indica que la familia surdió ellí. La taxonomía del xéneru Crex foi complicada. El conxénere del guión de falpayares ye'l guión africanu (C. egregia) que nel pasáu clasificar nel so propiu xéneru, Crecopsis, pero qu'anguaño se considera generalizadamente otru miembru de Crex.[4][5] Dambes especies son aves parduces de picu curtiu y robezu con preferencia polos yerbazales en llugar de les güelgues onde habiten xeneralmente los miembros de la familia. Los integrantes de Porzana, y en particular la pituca turura (Porzana albicollis) son los parientes más cercanos de los guiones pertenecientes a Crex.[6]
El guión de falpayares foi descritu científicamente por Linneo na so obra Systema naturae de 1758 como Rallus crex,[7] pero darréu foi treslladáu al xéneru Crex, creáu pol ornitólogu alemán Johann Matthäus Bechstein en 1803, renombrándolo como Crex pratensis.[8] Pero como'l nome específicu crex tien prioridá según les regles taxonómiques sobre'l términu pratensis aplicáu por Bechstein, el so nome científicu aceptáu quedó como Crex crex.[9] Dambos términos del so nome científicu, Crex crex, vienen de la pallabra griega «κρεξ», d'orixe onomatopéyicu en referencia a la so llamada repetitiva.[10][11] Nun se conocen subespecies.[12]
El guión de falpayares estender por Eurasia dende Europa occidental hasta Siberia central. Anque sumió de gran parte del so área de distribución histórica, esta ave cría nos hábitats aparentes d'Eurasia ente les llatitúes 41°N and 62°N.[13] Tamién hai una población considerable en China occidental,[14] y poblaciones amenorgaes nel nordeste d'España y Turquía. Nel pasáu creyóse incorreutamente que criaben en Sudáfrica, y débese a la identificación equivocada d'una coleición de güevos qu'en realidá pertenecen al guión africanu.
El guión de falpayares pasa l'iviernu principalmente n'África suroriental, dende'l sur la República Democrática d'El Congu y Tanzania hasta l'este de Sudáfrica. Más al norte d'esta rexón colúmbrense principalmente en migración, anque dacuando pasen l'iviernu nel norte d'África o al oeste y norte del so nucleu de principal. La mayoría de la población de Sudáfrica unos 2000 aves alcuéntrase en KwaZulu-Natal y l'antigua provincia de Transvaal, pero desconocen les cantidaes nel restu d'África. Esisten rexistros del sieglu XIX, cuando la población yera enforma mayor, de avistamientos n'Europa occidental, principalmente en Gran Bretaña ya Irlanda, ente avientu y febreru.[15]
Los guiones de falpayares migren a África por dos rutes principales: una ruta occidental al traviés de Marruecos y Arxelia, y una más importante que traviesa Exiptu. Esisten rexistros de pasada na mayoría de países ente los sos cuarteles de cría ya ivernada, incluyíos la mayoría de los d'África occidental.[3] Sábese que los guiones de la isla de Coll que siguen la ruta occidental faen una posa n'África occidental na so migración escontra'l sur, y que na so migración de regresu vuelven parar pa folgar n'España o'l norte d'África.[16] Sicasí, los migrantes procedentes del este columbrar nes rexones d'Asia suroccidental entemedies nel so camín escontra África. Columbráronse divagantes más lloñe como Sri Lanka, Vietnam, Australia,[14] les Seixeles,[17] Bermudes,[18] Canadá, Estaos Xuníos, Groenlandia,[3] Islandia, les islles Feroes, les Azores, Madeira y les Canaries.[15]
El guión de falpayares ye principalmente una ave de tierres baxes, pero llega a criar hasta los 1400 m d'altitú nos Alpes, 2700 m en China y los 3000 m en Rusia.[14][15] Los sos hábitats de cría en Eurasia orixinalmente incluyíen los praos de ribera con yerba alto y plantes como los junquillos y los llirios. Na actualidá alcuéntrase principalmente nos campos de segáu, especialmente nos praos húmedos de cultivu tradicional, con siegues y usu de fertilizantes llindaos. Tamién habita n'otros yerbazales ensin árboles de les mariñes, los montes o la taiga, o aquellos creaos poles quemes. Pueden usar zones más húmedes como los cantos de les güelgues, pero eviten los hábitats encharcados, como los demasiáu secos y estenos, y aquellos con vexetación más alta de 50 cm (20 in) tall, o demasiáu mestos pa poder avanzar andando. Pueden usar les carbes y sebes como puestos elevaos pa cantar. Les camperes onde nun se pastia o se corten vuélvense demasiáu trupos pa poder añerái, pero llocalmente pueden usar campos de cultivu como los de ceberes, lleguminoses, nabos, pataques y tréboles. Tres la dómina de cría mover a zones de vexetación más alta como los carrizales, lírios o ortigues pa camudar el plumaxe, y tornen a los praos de segáu y los pacionales pa realizar la segunda niarada.[3] En China tamién usen p'añerar los campos de llinu.[14] Anque los machos dacuando canten con intensidá nos campos de cultivu de ceberes y los pacionales intensivos, ellí l'ésitu reproductivu ye escasu, y añeren con meyores resultaos nos márxenes de los cultivos y los barbechos cercanos.[13]
Cuando pasen l'iviernu n'África los guiones de falpayares ocupen los yerbazales secos y los hábitats de sabana, que tengan vexetación d'ente 30–200 cm (1–6 ft) d'altu, amás de les zones temporalmente quemaes y dacuando los carrizales y xuncales. Tamién s'atopen en campos en barbechu o abandonaos, nos márxenes de les colleches y los aeródromos con yerba ensin cortar. En Sudáfrica ocupa altitúes d'hasta siquier los 1750 metros.[3] Cada individuu permanez nun área bastante pequeña.[16] Anque dacuando coincide col guión africanu, esta especie prefier yerbazales más húmedos y más curtios que'l guión de falpayares.[19] En migración puede columbrase a los guiones de falpayares nos campos de trigu y los de golf.[3]
El guión de falpayares ye una ave difícil de reparar nes sos hábitats de cría, porque xeneralmente tán escondíos ente la vexetación, onde ye más frecuente oyelos que velos si nun salen a un llugar estenu. Anque dacuando pueden volvese más confiaos onde nun se-yos fadia.[20] The male also has a growling call, given with the bill shut and used during aggressive interactions.[3] N'África son más sigilosos que'l guión africanu, y escasamente colúmbrase-yos en zones estenes como al so pariente, anque dacuando pueden trate en caminos y carreteres. El guión de falpayares ye más activu de primeres y a la fin del día, dempués de les agües intenses y mientres l'agua nidio. El so vuelu típicu ye más nidiu y ondulante, anque menos que'l del guión africanu, mientres les sos pates cuelguen. Pa vuelos más llargos, como'l migratoriu, ye más enérxicu y les pates recoyíes. Nel suelu camina dando pasos alternando les sos pates y puede correr rápido ente la yerba calteniendo'l so cuerpu en posición horizontal. Puede nadar si ye necesariu. Cuando fuxe d'un perru llevanta'l vuelu menos de 50 m y aflétense pola vexetación, y frecuentemente aterriza ente los arbustos ente los que s'acurruca. Si altériase-y en zona estena cuerre agacháu una pequeña distancia, col pescuezu espurríu palantre, y depués llevántase pa reparar al intrusu. Yese prindáu asonsaña tar muertu, y alícase si ve la posibilidá de fuxir.[3]
El guión de falpayares ye solitariu nos sos cuarteles d'ivernada, onde cada individuu ocupa por separáu ente 4,2–4,9 ha, anque l'área total puede doblar esta cifra, porque los individuos pueden movese llocalmente por cuenta de los hinchentes, la crecedera de les plantes o la siega. Les sos bandaes mientres la migración pueden componese d'hasta 40 aves, dacuando acomuñaos con falpayares, a lo que deben el so nome común. Les migraciones realizar mientres la nueche, y les bandaes fuelguen mientres el día arrexuntando hasta cientos de invividuos y los llugares favorables.[3] La capacidá de migración ye innata, nun la aprienden de los adultos. Los pitucos criaos en cautividá mientres diez generaciones son capaces de migrar a África y tornar col mesmu ésitu que los criaos na naturaleza.[21]
Los guiones de falpayares son omnívoros, anque s'alimenten principalmente d'invertebraoss, como les lombriz, baboses, cascoxos, arañes, escarabayos, libélulas, saltapraos y otros inseutos. Nes zones de cría ye un depredador de los gorgoyos Sitona qu'infesten les colleches de llegumes.[3] y consumía gran cantidá d'antigües plagues de les camperes como les típulas y los elatéridos.[22] El guión tamién come pequeños mamíferos y xaronques, y materia vexetal como granes. La so dieta nos cuarteles de cría polo xeneral ye similar, anque llocalmente incluyi termites, cucaraches y escarabayos peloteros. Aliméntense picotiando nel suelu, les plantes baxes y ente les carbes, restolen ente la foyarasca col picu o escuerren viviegamente a les sos preses. Suelen cazar en zones abellugaes, pero especialmente nes zones d'ivernada pueden alimentase nos caminos y les cunetes de les carreteres.[3] Regurgitan les materies que nun pueden dixerir en bolines de 1 cm.[15] Los sos pitucos aliméntense principalmente de pequeños animales, y cuando se desenvolvieron por completu pueden volar colos sos padres hasta 6,4 km pa visitar zones d'alimentación adicional. Como otros parientes traguen gravilla p'ayudar a esmagayar la comida nel buche.[3][23]
Supóníase que yera monógamu, pero en 1995 afayóse que'l machu tien un territoriu variable y apáriase con dos o más femes, y cólase cuando la puesta ta a puntu de rematase. El territoriu del machu puede variar ente les 3 a 51 ha, anque con una media de 15,7 hai. La fema tien un territoriu enforma menor, con una media de solu 5,5 hai (13.5 acres). Los machos desafían a los intrusos cantando coles ales cayíes y la cabeza apuntando palantre. Xeneralmente tres estos l'intrusu vase, pero si queda dambos alzar coles cabeces argutes y tocando'l suelu coles ales. Entós acométense corriendo y emitiendo soníos similares a gurníos. Puede producise una verdadera llucha na que dambes aves salten un sobre otra, píquense y dacuando danse pataes. Les femes nun tomen parte na defensa del territoriu.
El machu dacuando puede ufiertar comida a la fema como ufrienda mientres el cortexu. Ésti realiza una curtia exhibición nupcial na qu'estiende'l so pescuezu cola cabeza farrapa, estiende la cola y esplega les ales tocando'l suelu coles puntes. Entós intenta averase a la fema por detrás, y xubise se al so llombu pa copular. El so nial xeneralmente asítiase ente la yerba, dacuando en sitios más seguros como ente les carbes o xunto a un árbol o arbustu aislláu. Cuando al entamu de la yerba nun ta lo suficientemente alta, puede construyir el so primer nial ente los xuntos y otra vexetación de ribera, y la segunda puesta si va ser ente'l segáu.[3] El segundu nial amás puede tar n'altitúes mayores que'l primeru, p'aprovechar el desenvolvimientu tardíu de la yerba nos montes.[24] En nial consiste nun pequeñu fuexu o depresión del suelu bien escondíu ente la yerba. Ta realizáu con yerba seco y otres plantes bastes enxareyaes y tapizáu con yerba más nidio.[25] Anque se pensaba que les femes construyíen el nial,[15] un recién estudiu afayó qu'en cautividá'l machu siempres ye quien constrúi'l nial.[26]
El nial mide ente 12–15 cm de diámetru y 3–4 cm de fondura. La puesta consta de 6 a 14 güevos, xeneralmente ente 8 y 12. Los sos güevos son de forma oval, de color crema llixeramente brillosa y con manches parduces, verdoses, grises o azulaes. Miden de media 37 × 26 mm, y pesen ente 13–16 g,[3] de los cualos el 7% correspuende al pulgu.[27] La fema pon los güevos cada güevu con un intervalu d'un día, anque na segunda puesta puede poner dos güevos per día. La incubación realizar solo la fema, cuando se ven en peligru'l so enclín ye a permanecer acurrucaes, o fuxir nel últimu momentu, lo que produz munches muertes mientres la collecha. Los güevos eclosionen al empar tres 19–20 díes d'incubación. Los pitucos son precoces y dexen el nial n'unu o dos díes. Son alimentaos pola madre mientres trés o cuatro díes, pero dempués pueden atopar el so propiu alimentu. Los mozos emplumen a los 34–38 díes. Empecipien la segunda niarada dempués d'unos 42 díes de la primera, y el so periodu d'incubación ye llixeramente menor d'unos 16–18 díes. Los xuveniles pueden permanecer cola fema hasta la so partida pa África.
La sobrevivencia de les niaraes nos llugares onde nun son alteriaes algama'l 80–90%, pero ye muncho más baxa nos praos fertilizaos o nos campos que se llabren. El métodu y el periodu de la siega ye crucial. La siega mecanizada puede matar ente'l 38 y 95% de los pitucos en determinaos llugares, y piérdense de media'l 50% de les primeres niaraes y un pocu menos del 40% de la segunda niarada.[3] La influencia del tiempu atmosféricu ye llindada, anque la crecedera de los pitucos ye más rápidu cuando'l tiempu ye templáu y secu, esti efeutu ye relativamente pequeñu. A diferencia de munchos otres especies con pitucos precoces, los pitucos de guión son alimentaos poles sos madres en mayor o menor midida hasta que s'independicen, y esto puede protexe-yos de les condiciones adverses. El númberu de pitucos que eclosionen vivos na niarada ye más importante que'l tiempu, habiendo menor sobrevivencia nes niaraes grandes.[28] La tasa de sobrevivencia añal de los adultos ye menor del 30%,[27][29] anque dellos individuos pueden llegar a vivir de 5–7 años.[30]
4.JPG)
Ente'l so depredadores terrestres inclúyense los foinos, los gatos domésticu y montés, los turones, les llondres y aves como los busardos ratoneros y les cornejas cenicientes.[3] Tamién depredan sobre ellos animales introducíos como visón americanu y el perru mapache. Cuando los pitucos queden espuestos poles siegues rápides pueden ser atrapaos poles cigüeñes, los aguiluchos y otres aves de presa, según por gaviluetes y córvidos.[31] Los niales en zones que nun se modificar raramente son atacaos, como reflexa'l so altu ésitu reproductivu. Mientres la so migración pueden ser atacaos por aves de presa africanes como l'azor blanquinegru.[3]
Rexistróse nos guiones al estendíu trematodo Prosthogonimus ovatus, que vive nel oviducto de les aves,[32] al igual que la merucu parásitu Plagiorchis elegans,[33] canesbes de mosques parásites,[34] y cachiparros duros de los xéneros Haemaphysalis y Ixodes.[35]
Mientres el so reintroducción n'Inglaterra na dómina de cría de 2003 detectáronse enteritis y otros signos de mala salú nes aves que taben a puntu de lliberar causaes por bacteries patóxenes Campylobacter. Por ello realizaron exámenes microbiolóxicos pa detectar a los individuos infestaos y la fonte de les bacteries nel so ambiente.[36]
Les poblaciones que críen n'Europa occidental esperimentaron un seriu cayente. Hasta 2010 el guión de falpayares clasificábase como especie cuasi amenazada na Llista Colorada de la UICN, a pesar de tener una área de distribución envalorada en 12,400,000 km² por causa de los sos marcáu cayente n'Europa, pero la meyora del so censu en Rusia amosó que les perdes previstes ellí nun se produxeren y les sos cifres permanecíen estables o posiblemente amontándose. Por eso anguaño clasifícase como especie so esmolición menor, yá que nun s'espera que les poblaciones principales de Rusia y Kazakstán sufran cambeos al curtiu plazu. Envalórase qu'hai ente 1,3 y 2,0 de millones de pareyes reproductores n'Europa, trés cuartes partes de les cualos tán na Rusia europea, y hai ente 515.000–1.240.000 pareyes na Rusia asiática. La población total euroasiático envaloróse ente 5,45 y 9,72 millones d'individuos. Na mayor parte de la metá occidental del so área de distribución sufrió cayentes duraderos y espérase que sigan, anque la so cantidá recuperóse considerablemente en dellos países gracies a les midíes de caltenimientu, como'l quituplicado de la so población en Finlandia, o'l duplicáu en Reinu Xuníu.[24] Nos Países Baxos había 33 territorios de cría en 1996, pero esta cantidá amontar hasta siquier 500 en 1998.[37]
La población reproductora de guiones de falpayares empezó a escayer nel sieglu XIX, pero'l procesu acelerar tres la Segunda Guerra Mundial.[38] La causa principal d'esti pronunciáu descensu na mayor parte d'Europa yera la perda de niaraes poles siegues del segáu tempranes. El empaquetado del segáu adelantrárase dende'l sieglu XIX debíu a la crecedera más rápida de les colleches, producíu gracies al usu de fertilizantes y les téuniques de drenaxe del terrén. Tamién contribuyó notablemente al adelantu'l tresformamientu de les téuniques agrícoles, que pasaren de la siega manual con gadaña a les segadores mecániques, de primeres tiraes por caballos y dempués con tractores. La mecanización supunxo que pudieren segase grandes árees rápido, dexando a los guiones ensin hábitats reproductivos alternativos pa criar, tanto a los so primera como pa la so segunda niarada.[31] El patrón típicu de siega, en círculu dende l'esterior del campu hasta'l centru dalu bien poques oportunidaes d'escapar a los pitucos de guión, y los que lo llogren queden espuestos a los depredadores. Los adultos suelen poder escapar de los segadores, anque les femes que tán guarando tienden quedase acurrucaes nel nial con fatales resultaos.[3]
La perda d'hábitat ye la mayor amenaza pal guión de falpayares. Aparte l'amenorgamientu de idoneidad como hábitat reproductivu de los campos de forraxe fertilizaos y drenados en comparanza colos praos de segáu tradicionales, n'Europa occidental convirtiéronse camperes en campos de cultivu onde se llabra con ayuda de subsidios. Amás nel este'l colapsu de l'agricultura coleutiva condució al abandonu y desdexación de la xestión d'esta importante zona de cría.[31] Otres amenaces más alcontraes son los hinchentes primaverales,[39] y les perturbaciones causaes peles carreteres y los parques eólicos.[31] El guión de falpayares ye una ave comestible, apreciada culinariamente cuando yera abondosa n'Inglaterra, y la so receta apaecía nel popular llibru Mrs Beeton's Book of Household Management.[40] Más significativa que la so caza direuta ye la captura d'hasta 14.000 guiones con redes n'Exiptu pa cazar los falpayares que de cutiu migren con ellos.[20] Anque esto supón alredor del 0,5–2,7% de la población europea, les perdes d'esti tipu de caza son menores que cuando la especie yera más numberosa y predecible.[41]
La mayoría de los países europeos tomaron midíes pa caltener al guión de falpayares y tienen polítiques de xestión nacional pa protexelos, y tamién hai un plan d'aición a nivel européu. Los esfuercios de caltenimientu centrar en monitorizar les poblaciones y la so ecoloxía p'ameyorar la so sobrevivencia, principalmente por aciu el cambéu de los métodos y periodos de recueya del segáu.[24] Les siegues más tardíes avaguen que se complete la crianza, dexar franxes ensin cortar nos cantos de los campos y segar dende'l centru pa escontra fora amenorguen les baxes mientres la siega.[3] Calculóse que si s'enllantaren estos cambeos nuna escala abondo grande pararíase'l cayente de la población.[42] Tamién s'inclúin ente los oxetivos conservacionistas l'amenorgamientu de la caza illegal y la proteición nos países onde inda se dexa'l so caza.[24] Ta llevándose a cabu la reintroducción del guión de falpayares n'Inglaterra, y entamóse la proteición de los sos llugares de cría en dellos países más.[43] Cuando la zona de cría inclúi zones urbanes esisten costos, qu'un estudiu alemán pal guión de falpayares envalora en dellos millones d'euros.[44] El guión de falpayares nun paez tar seriamente amenazáu nos sos cuarteles d'iviernu y puede beneficiase de la deforestación, que crea nuevos hábitats abiertos.[19]
Los meyores llugares pa columbralos o escuchalos tán n'Europa central (Polonia), en Rusia y Bielorrusia. Tamién sobreviven pequeñes poblaciones en Francia,[45] n'Alemaña o nel Reinu Xuníu, sobremanera nes Hébrides esteriores d'Escocia.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
