From Wikipedia, the free encyclopedia
La arquiteutura gótica ye la forma artística sobre la que se formó la definición del arte góticu, l'estilu artísticu entendíu ente'l románicu y el Renacimientu, que se desenvolvió n'Europa Occidental —cristiandá llatina— na Baxa Edá Media, dende finales del sieglu XII hasta'l sieglu XV, anque más allá d'Italia les pervivencies gótiques siguieron hasta los empiezos del sieglu XVI.
El vocablu «góticu» ye l'axetivu correspondiente a godu y foi utilizáu nesti contestu per primer vegada pol tratadista italianu Giorgio Vasari (1511-1574), quien na so famosa obra de biografíes de pintores toscanos inclúi dellos capítulos sobre l'arte na Edá Media. En sentíu peyorativu usó esti términu pa denominar l'arquiteutura anterior al Renacimientu, mesma de los bárbaros o godos, que los sos componentes paecíen-y confusos, desordenaos y pocu dignos, por contraste a la perfeición y racionalidá del arte clásico. Na so propia dómina, solíase denominar como opus francigenum (estilu francés), por referencia al orixe de la innovación. Paradóxicamente, na España del sieglu XVI calificar al góticu final (isabelín o platerescu) como la forma de construyir a lo moderno, ente que l'arquiteutura clasicista qu'introducía la renacencia italiana yera vista como una forma de construyir a l'antigua o a lo romano.[1]
L'arquiteutura gótica punxo especial énfasis na llixereza estructural y el llume de les naves del interior de los edificios. Surdió del románicu pero acabó oponiéndose a los volumes masivos y al escasu llume interior de les sos ilesies. Desenvolvióse fundamentalmente na arquiteutura relixosa (monesterios y ilesies), teniendo'l so mayor ésitu na construcción de grandes catedrales, secular xera en que pertenecíen les ciudaes rivales; anque tamién tuvieron importancia l'arquiteutura civil (palacios, rules comerciales, conceyos, universidaes, hospitales y viviendes particulares de la nueva burguesía urbana) y l'arquiteutura militar (castiellos y muralles urbanes).
Los dos elementos estructurales básicos de l'arquiteutura gótica son el arcu apuntáu o ojival y la bóveda de crucería, que los sos emburries, más verticales que l'arcu de mediu puntu, dexen una meyor distribución de les cargues y un altor bien cimeru. Amás, la parte principal d'estes son tresmitíes dende les cubiertes direutamente a contrafuertes esteriores al cuerpu central del edificiu por aciu arbotantes. La resultancia dexa a la mayor parte de los murios ensin función sustentante (confiada a espodaos pilastraes y baquetones), quedando la mayor parte d'aquéllos llibres p'acoyer una estraordinaria superficie de vanos ocupaos por amplies vidreres y rosetones que dexen pasu a la lluz.
L'arquiteutura gótica tuvo'l so orixe nes rexones de Normandía y Islla de Francia, dende onde s'espublizó primero a tol reinu de Francia y darréu (yá a mediaos del sieglu XIII), sobremanera pola estensión del arte cisterciense y les rutes xacobees, pol Sacru Imperiu Romanu Xermánicu y los reinos cristianos del norte d'España (que mientres esi periodu de la Reconquista taben imponiéndose a los musulmanes del sur). N'Inglaterra enfusó llueu l'estilu francés, anque adquirió un fuerte calter nacional. A Italia llegó tarde, nun tuvo muncha aceptación, y el so impautu foi bien desigual nes distintes rexones, y bien llueu foi sustituyíu pol Renacimientu.
El medievalismo amenáu pol romanticismu y el nacionalismu del sieglu XIX fixo reelaborar como arquiteutura historicista un neogóticu que reproducía los llinguaxe arquiteutónicu propiu del estilu con formes más o menos xenuines, destacando'l llabor restaurador y reconstructora del francés Eugène Viollet-le-Duc.
Los elementos esenciales que caractericen l'estilu góticu yá esistíen con anterioridá a la nacencia d'esti estilu arquiteutónicu, por culpa de que se topen esvalixaos n'edificios d'edaes anteriores. L'arcu apuntáu foi conocíu polos exipciu, asirios, indios y perses de la dinastía sasánida, anque'l so usu nun yera bien corriente. L'arquiteutura islámica tamién la conoció y fixo un usu ampliu d'él, el so exemplu conocíu más antiguu atópase na Cúpula de la Roca, en Xerusalén, construyíu ente los años 687 y 691, otros exemplos de gran calidá y guapura del so usu son les mezquites de Samarra n'Iraq y la mezquita de Amr n'Exiptu, que les sos construcciones realizar a mediaos del sieglu IX.
La bóveda de crucería, foi emplegada en construcciones árabes de Córdoba del sieglu IX y en delles mozárabes del sieglu X y entá virtualmente nes bóvedes romanes dende'l primer sieglu del Imperiu cuando entraben nelles arcos diagonales enfiñíos nes mesmes. Los arbotantes atópense orixinariamente y de forma rudimentaria nes bóvedes de cuartu de cañón cuando sirven de compenso. El principiu y distinción d'elementos activos y pasivos que caracteriza l'arquiteutura ojival estendióse y aplicó polos antiguos asirios.
Paez claro que pudo esistir una tresmisión d'estos elementos al traviés de les visites realizaes polos cruzaos a Xerusalén y al traviés del norte d'África pa llegar a España y de ende al restu d'Europa. Foi sicasí la nueva rellación ente toos estos elementos la que dio como resultáu un nuevu tipu d'edificiu con unes proporciones distintes, muncho más espodáu que los edificios románicos y con mayor lluminosidá, nel que los murios pueden cuasi llegar a sumir.[2]
Un error calteníu hasta bien avanzáu'l sieglu XIX, foi suponer que l'arquiteutura gótica naciera n'Alemaña y yera peculiar del xeniu xermánicu. Los alemanes, fundándose principalmente nos testos renacentistes, abogaben porque l'estilu góticu, de les grandes catedrales, aniciárase a les veres del ríu Rin.
L'estilu góticu nació como tal nel norte de Francia, a mediaos del sieglu XII. Dase la fecha del 14 de xunetu de 1140, en que s'empecipió la restauración del abá Suger al deambulatorio de la basílica de Saint-Denis, como la fecha de nacencia d'esti estilu, sicasí tien de falase más bien d'una evolución téunica de les formes de les escueles romániques rexonales. Asina, yá a finales del sieglu XI, empezárase a construyir n'Inglaterra la catedral de Durham, con bóveda de crucería y estructura gótica. Nos primeros momentos, mientres el denomináu estilu de transición, que s'allargar hasta finales del sieglu XII, siguió calteniéndose cierta forma o fisonomía románica. Por casu, nel primer góticu caltúvose una estructura de proporcionalidad clásica nes fachaes, mesma del románicu, que puede reparase na catedral de Notre Dame de París, que más palantre se perdió en beneficiu d'efectos muncho más verticales. De forma esquemática dizse que l'arquiteutura d'esti periodu foi una arquiteutura románica con bóvedes y arcos apuntaos.[3]
Al empezar el sieglu XIII, l'estilu góticu, denomináu nesti periodu como «góticu clásicu», llega a la so perfeición nes rexones de Normandía y la Islla de Francia, territoriu de dominiu real de la contorna de París. Dende ellí estendióse a tol restu de Francia. Espublizar mientres el sieglu XIII al Sacru Imperiu Romanu, Inglaterra, reinos hispánicos y principaos itálicos, lleváu sobremanera polos monxos del Císter. Esti estilu llegó a algamar les islles de Rodes y Xipre ya inclusive Siria, tresmitíu poles cruzaes.
Nos entamos del sieglu XIV l'arquiteutura aumenta la so esbeltez, tiende a la estilización, empecipiándose la independización de la pintura y escultura. L'estilu evolucionó escontra un mayor altor, la espansión de lo baldíos y el mayor apuntamientu de los arcos. Les vidreres pasaron a cubrir l'espaciu del muriu, sirviendo l'arquiteutura namái de soporte y marcu, tien la so máxima espresión na Sainte Chapelle de París.[4]
A partir de la metá del sieglu XV, empieza'l denomináu góticu tardíu, la so fase más afatada, con una creciente riqueza decorativa. La so variedá de llugar, tiempu y circunstancia produció una gama estilística amplia qu'escapa a la xeneralización. La so vixencia ye variable dependiendo de les zones, ente que n'Italia, mientres el sieglu XV el góticu ye movíu de forma temprana pola arquiteutura renacentista, n'otres zones, l'estilu propiu del góticu perduró hasta bien entráu'l sieglu XVI, y n'Inglaterra, en concretu, perduró una tradición gótica hasta la so renovación al traviés del neogóticu, mientres el sieglu XIX.[5]
 | Esti artículu o seición necesita referencies qu'apaezan nuna publicación acreitada, como revistes especializaes, monografíes, prensa diaria o páxines d'Internet fiables. |
La interpretación del arte góticu foi causa d'enfrentamientos doctrinales a lo llargo de los sieglos XIX y XX, amás de ser espuesta a grandes tresformamientos pasando por una gran variedá de cambéu na so estructura.
Tien como cabeza a Wilhelm Worringer. Trátase d'una interpretación espiritualista, pa la que'l góticu ye la espresión de l'alma nórdica, n'oposición a l'alma mediterránea o clásica. Ente los antecesores d'esta llinia atópense autor que s'oponen a la predominancia del gustu francés. Ye significativu, nesti contestu, l'alcuentru ente Johann Gottfried Herder y Johann Wolfgang von Goethe ante la catedral d'Estrasburgu en 1770, en que Herder fadrá-y ver a Goethe la sublimidá d'esi arte alemano.
Esta llinia d'interpretación foi siguida por dellos historiadores del sieglu XX, como Max Dvořák, Wilhelm Pinder y Hans Seldmayr. La concepción xermánica del arte góticu empresta atención a les idees y non tanto a los medios téunicos pa la so realización. Les formes solo interesen en rellación cola so significación mental.
Tien como cabeza a Viollet-le-Duc. Esta llinia foi siguida por relevantes historiadores de la Escuela d'Archiveros de París, Quicherat, Félix de Verneiuil y dempués Lasteyrie y Enlart, que defenden la teoría funcional. Caracterizóse por poner l'acentu na téunica, nos procesos de construcción y los sos condicionamientos formales. Determinaron l'orixe territorial y téunicu del estilu.
Erwin Panofsky na so obra Arquiteutura gótica y pensamientu escolásticu establez una analoxía ente l'arquiteutura gótica y el sistema de pensamientu escolásticu. Según Panofsky, la catedral gótica tratar d'una summa de saberes, que constitúi un conxuntu intelixible, que participa d'una estructura mental común. Basar na idea de totalidá.
L'arquiteutura gótica nació, mientres la denomada Baxa Edá Media, nun momentu de cambeos económicos, sociales y políticos que supunxeron la medría de l'actividá económica y de la producción agrícola, esto traxo una puxanza del comerciu y una potenciación del poder urbanu, ente que no político fortalecióse l'autoridá de les monarquíes frente a la nobleza. Toes estes circunstancies supunxeron la renovación de la estructura sociu-económica que potenció una nueva concepción de Dios y del home. Na redolada urbana destacaron dos nuevos grupos que floriaron gracies al rápidu desarrollu de les ciudaes, los artesanos y mercaderes, entamaos en redol a los gremios y les logias. Nel ámbitu cultural, el protagonismu mover dende los monesterios escontra les escueles catedraliciu y urbanu.[6]
D'estes circunstancies surdieron nueves formes constructives, per un sitiu, la catedral gótica, que representaba la espresión del esfuerciu común ciudadanu. La iniciativa de les catedrales solía corresponder a les autoridaes polítiques, relixoses o municipales. Pa la so construcción riquíense amplios recursos, pa delles obres llográbase'l patrociniu real, qu'entainaben la construcción, por cuenta de los recursos de los monarques. El financiamientu nun solía quedar asegurada pola fortuna particular de los obispos y canónigos, que dexaben una parte de los sos ingresos, sinón qu'había que recurrir a otres víes como coleutes, aportaciones gremiales, reliquies, impuestos sobre feries y mercaos etc. La disponibilidad de recursos marcaba'l ritmu de les obres, y atópense pocos exemplos de grandes templos que fueron llevantaos d'una sola vegada. Mientres el sieglu XIV, les obres detuviéronse cuasi totalmente pola grave depresión económica que se travesó.
Per otra llau'l renacer urbanu supunxo tamién l'apaición de nuevos tipos d'edificios non relixosos, comuñales como los almacenes gremiales, tiendes y rules; públicos como los conceyos, hospitales, les nacientes universidaes y pontes, y otros de calter priváu como cases señoriales y palacios, que dexaron de ser monopoliu de la nobleza.[7]
La catedral ye l'edificiu onde'l góticu algama la so espresión más plena, na que se reflexa l'esfuerciu y l'aportación de toa una ciudá. A la so construcción suelen collaborar les cofraderíes y gremios que suelen tener la so manifestación nes capiyes llaterales.
Tamién destaca l'arquiteutura monasterial, ente la que s'estrema:
L'arquiteutura civil amuesa la pujanza económica na Baxa Edá Media, la puxanza de les actividaes comercial y artesanal, l'apertura de nueves rutes comerciales y el próximu descubrimientu d'América. Na arquiteutura militar desenvuélvese y perfecciona la construcción de castiellos y muralles; les pontes fortificar con puertes a los estremos y en mediu. L'arquiteutura civil amuesa l'afitamientu de formes municipales frente al poder señorial o eclesiásticu cola construcción de grandes edificios destinaos a sirvir de sede de les sos instituciones y gobiernos municipales, ente los que destaquen los de les ciudaes italianes de Florencia y Siena y tamién los de la rexón de Flandes. En Cataluña sobresalen la Casa de Ciudá y el Palaciu de la Xeneralidá en Barcelona. Tamién se desenvolvió la construcción de rules comerciales, palacios urbanos, universidaes, hospitales y viviendes particulares pa la nueva burguesía urbana que movía a la nobleza. Coles mesmes, destacó mientres el sieglu XV, concretamente mientres l'últimu periodu del góticu, tola arquiteutura civil en Flandes.
L'arquiteutura gótica presenta innovaciones téuniques y constructives notables, que dexaron llevantar estructures espodaes con medios y materiales senciellos. Les principales aportaciones constructives, al igual que nel románicu, centrar nes cubiertes.
La planta de les grandes ilesies gótiques respuende a dos tipos principales:
Sía que non, la planta estremar en tramos rectangulares o cuadraos determinaos poles columnes y arcos tresversales y sobre éstos, carguen les bóvedes de crucería. Dende mediaos del sieglu XIII faise común l'abrir capiyes nos llaos de les ilesies, ente los contrafuertes, pa satisfaer la devoción de los gremios o cofraderíes y del pueblu polo xeneral, yá que antes d'esta dómina yera raru almitiles fuera de los ábsides.
El arcu apuntáu ye unu de los elementos téunicos más carauterísticos de l'arquiteutura gótica, y vinu a asoceder al d'mediu puntu, propiu de l'arquiteutura románica. L'arcu ojival ye'l resultáu de la interseición de dos seiciones de círculu, ye más espodáu y llixeru por tresmitir menores tensiones llaterales, lo que dexa alzar l'altor de les construcciones, pos gracies a la so verticalidá les presiones llaterales son menores que nel arcu de mediu puntu, dexando salvar mayores espacios.[9] A lo llargo del góticu l'arcu apuntáu amosó variantes como'l trilobulado, el arcu conopial utilizáu mientres el denomináu góticu flamíxeru o'l arcu Tudor, mientres el denomináu góticu perpendicular inglés.
La bóveda de crucería, conformada por arcos apuntaos, a manera de cadarma, ye más llixera que cualesquier otru tipu de bóveda construyida hasta esa fecha. L'usu d'esi tipu d'arcu formando una cadarma tridimensional unitariu reflexa l'alta conocencia téunica qu'algamaron los constructores de catedrales. Agora emburriar y el pesu de les cubiertes ye soportáu poles pilastres nos que descarguen y non polos murios como asocedía nel Románicu, colo que los murios pueden llegar en casu estremos col de la Sainte Chapeile de París cuasi a sumir, pola gran cantidá de vanos que pueden abrir que se cubrir con vidreres.[9]
Nel intre del góticu, la bóveda de crucería foi adquiriendo una mayor complexidá estructural y decorativa, dende la simple o cuatripartita hasta llegar a les bóvedes d'abanicu. El primer periodu estremar pola cencellez de los arcos cruceros o diagonales que son simples y lleven poques moldures, nesti mesmu periodu usóse tamién la denomada bóveda sexpartita (estremada en seis témpanos) pa los tramos de bóveda de la nave central, cuando ésos faíen cuadraos, correspondiendo cada unu d'ellos con dos de les naves llaterales. Nel segundu, auméntase la crucería con arcos o nervios secundarios y los llamaos terceletes pa sostener los témpanos de plementería una y bones les bóvedes fáense más amplies. Al empar, se molduran tolos arcos, mayormente los diagonales y éstos y demás nervios reciben más perfiles y amiéstense con nervios tresversales. Nel tercer periodu añader nuevos terceletes y nervios secundarios coles sos lligadures entá ensin necesidá dalguna y xeneralízase la bóveda llamada estrellada (pola figura del conxuntu) y los nervios y arcos perfilar con más delicadeza. Nel primer periodu usar con dalguna frecuencia la bóveda sexpartita (estremada en seis témpanos) pa los tramos de bóveda de la nave central cuando ésos faíen cuadraos y correspondíen cada unu d'ellos con dos de les naves llaterales.
Dende finales del sieglu XV, afatábense les claves de les cruceríes en munchos edificios con florones de madera o de metal, doraos o policromados conocíos col nome de arandeles. Pero yá dende los principios del estilu decórense diches claves con variaos relieves.
Los ábsides góticos cúbrense tamién con distintes bóvedes de crucería pero de tal suerte que los arcos o nervios alleguen toos a una clave central formando crucería radiada y bien de cutiu dase al cascarón una forma gallonada o estremada en compartimientos de boveditas parciales más o menos salientes o fondes. Esta disposición, al pasu que refuerza y enguapez l'ábside, contribúi enforma a la sonoridá de la ilesia sobremanera, pa los cantares dende'l presbiteriu.
Pa soportar l'emburrie del pesu de les bóvedes, en cuenta de construyir gruesos muro como se realizaba nel románicu, nel que los contrafuertes adoptaben la forma de pilastres adosaes exteriormente al muriu, con un anchu creciente na so base; los arquiteutos góticos escurrieron un sistema más eficiente: los contrafuertes con arbotantes. Los contrafuertes dixebrar de la paré, recayendo l'emburrie sobre ellos per mediu d'un arcu de tresmisión denomináu arcu arbotante. Inda puede algamar una mayor resistencia asitiando de siguío un segundu contrafuerte. Los arbotantes tamién cumplen la misión d'allugar les canales per onde baxen les agües de los teyaos y evitar asina qu'esnidien poles fachaes.
Per un sitiu, la disposición d'estos machones tresversales dexaba faer fachaes non portantes, espodaes, con enormes buecos. Per otra parte, al coneutar los contrafuertes per mediu d'arcos arbotantes a la estructura principal ganábase brazu de palanca y lliberábase espaciu p'asitiar naves llaterales, paraleles a la nave principal.
Los botareles y demás contrafuertes decórense, montando pináculos sobre ellos por que tengan más pesu y resistencia, llogrando asina con estos remates el doble fin constructivu y estéticu.
El sistema d'arbotantes y contrafuertes de les ilesies gótiques constitúi un elementu carauterísticu qu'enguapecen l'esterior de los edificios, pero al empar, ponen de manifiestu la mesma fraxilidá estructural, yá que suxeten l'edificiu a manera d'apuntaladura esterna.
El sistema constructivu góticu, eficiente y llixeru nel so conxuntu, dexó ganar altor pa los edificios. L'alzáu de los templos góticos presenta diverses alternatives que se fueron asocediendo nel tiempu:
Los soportes o columnes del arte góticu consisten nel pilastra compuestu'l cual, mientres el periodu de transición, ye'l mesmu soporte románicu anque dispuestu pal enjarje d'arcos cruceros. Pero nel estilu góticu perfectu preséntase cilíndricu'l nucleu de la pilastra, arrodiáu de semicolumnillas (pilastres) y sofitáu sobre un zócalo poligonal o sobre un basamento moldurado, a diferencia del estilu románicu en que tal zócalo yera uniforme y cilíndricu.
Estos basamentos tópense más estremaos y moldurados conforme avanza más el maduror del estilu góticu, estremándose especialmente los de periodu flamíxeru por destacar d'ellos pequeñes bases parciales de distintos altores correspondiendo éstes a les columnillas qu'arrodien el nucleu de la pilastra. Pero nel sieglu XVI volver con frecuencia al usu del zócalo primitivu prismáticu o cilíndricu ensin divisiones. Les columnillas adosaes alredor del nucleu corresponder colos arcos y nervios de les bóvedes, caúna col suyu, según el principiu siguíu nel estilu románicu de que tien de corresponder a cada pieza sostenida'l so propiu sostén o soporte.
Estes columnillas van aumentando en númberu a midida que progresa l'estilu. De primeres, suelen ser cuatro o seis nes pilastres aisllaes, de suerte que la seición tresversal o horizontal d'éstos forme na mayoría de los casos una especie de cruz de nucleu prismáticu. Pero depués vanse multiplicando de tal manera nes nueves construcciones, dende mediaos del sieglu XIII, apenes queda visible'l nucleu central (que d'equí p'arriba suel ser redondu). Apaez agora tol soporte como un fexe de cilindros, que nel sieglu XV amenorgar a simples junquillos o baquetones por aumentar el so númberu y nun tener yá cabida si nun ye con esta forma; pos non solo axudícase una columnilla pa cada arcu y nerviu de la bóveda sinón qu'hasta les moldures principales d'éstos tienen la so columnilla correspondiente nel soporte.
El capitel góticu va perdiendo la so importancia según adelantra la dómina del estilu. Dempués del periodu de transición nel que se sigue'l capitel románicu preséntase como un tambor daqué cónicu abrazáu con xamasca que los sos motivos tomar de la flora del país (anque, dacuando, sobremanera mientres el sieglu XIV almiti figurillas y hestories ente la xamasca siempres con más pulcritud que nel estilu románicu) y corónase por un ábaco circular o poligonal de delles moldures.
Darréu, el capitel va faciéndose más pequeñu y delicáu y a lo último llega hasta suprimise cuando nel sieglu XV el fexe de junquillos ramifícase direutamente nos nervios de la bóveda ensin que medie solución de continuidá en munchos casos o se queda en forma de simple aniellu.
Les cúpules formar de témpanos sosteníos por nervios radiantes qu'arrincando del octógonu formáu polos arcos torales y por una especie de trompes bien artístiques asitiaes nos ángulos determinaos por ellos, xúnense allegando a una clave cimero y céntrico.
El cimborriu manifestar al esterior en forma de prisma octógono o hexágonu coronáu por una pirámide con más atrevencia y elegancia que nel arte románico. Munches vegaes, en llugar de cúpula alza una simple llinterna prismática a manera de torre sobre'l cruceru.
L'amenorgamientu de la estructura sustentante al mínimu imprescindible dexó abrir grandes buecos nos murios de les fachaes. Los artistes de la dómina pudieron dar rienda suelta a la so imaxinación creando un arte desconocío hasta la fecha.
Les ventanes del periodu de transición suelen ser como les romániques d'arcu apuntáu. Pero depués osténtase'l verdaderu ventanal góticu ampliu y decoráu na so parte cimera con formosos calaos de piedra, que fórmense de rosetoncillos combinaos, siempres sosteníos por columnillas o parteluces. Nel sieglu XIV complícase la tracería multiplicándose los rosetoncitos y adelantrando yá'l XV combinen les llinies formando curves serpenteantes constituyendo'l caláu flamíxeru.
Una cosa asemeyada reparar nos grandes rosetones que s'asitien a lo cimero de les fachaes: de primeres, tomen la forma radiante y senciello anque n'ilesies suntuoses ye daqué más complicada. Multiplíquense los adornos de la rosa nel sieglu XIV y nel XV apuerta a la tracería un verdaderu llaberintu de curves enllazaes. Nun falten en toles dómines sicasí ventanes menores de traza más senciella y pequeños aljimeces. Ventanes y rosetones suelen cerrase con magnífiques vidreres polícromas ya historiaes onde a los so manera exercita l'arte pictórico monumental una y bones apenes-y dexen espaciu pal so desarrollu los escasos llenzos de paré que medien ente los referíos vanos nes ilesies suntuoses.
Nes fachaes y nes puertes l'arte góticu esplega tola so magnificencia y la so concepción teolóxica. La portada gótica almite la mesma composición fundamental de forma abocinada, que la románica pero multiplíquense les arquivoltas y añader una mayor elevación de llinies con más riqueza y finura escultórica guardando siempres n'arcos y adornos la forma propia del nuevu estilu. Sobre la puerta asitiar n'ocasiones un gablete.
Les portaes más suntuoses lleven imáxenes d'apóstoles y d'otros santos baxu doseletes ente les columnillas (y de cutiu, tamién otres menores ente les arquivoltes) flanqueando l'ingresu'l cual puede tar estremáu por un parteluz que sirve de sofitu a una estatua de la Virxe María o del titular de la ilesia.
Les ilesies del Cister y otres menores que se modelen a imitación so escarecen de imaginería na portada, que compónse del grande arcu abocinado y decoráu con simples baquetones y dalguna ornamentación vexetal o xeométrica. La finura na execución de la obra escultórica y la multiplicación progresiva de les columnillas y moldures col endelgazamientu d'elles, denuncien meyor qu'otres les señales de la dómina de la construcción de les portaes. Pero les del últimu periodu dende mediaos del sieglu XV reconócense sobremanera pol ensame y pequeñez de los detalles pola arquivolta conopial, cargada de frondas retorcigañaes y por otros ornamientu de la dómina.
Ente los elementos secundarios d'un edificiu góticu son notables polo carauterístico de la so forma:
La ornamentación gótica fundir na construcción y sirve p'acentuar más los elementos d'ésta. Los motivos más comunes y propios, nel terrén escultóricu, son nos empiezos del estilu góticu, sobremanera, nel periodu de transición los adornos xeométricos heredaos del estilu románicu, moldures y calaos xeométricos que nacen del propiu arcu. L'usu del arcu conopial nel sieglu XV dexa un ampliu usu de la curva y contracurva na ornamentación.
La parte más novedosa tocantes a la decoración vien de la flora y fauna local que s'interpreta en forma estilizada mientres los sieglos XII y primer metá del XIII. La naturaleza interpretar con bastante realismu y nesti últimu sieglu tirar a les formes retorcigañaes. El trébole, la hedra retorcigañada, los biltos de vide, les fueyes de carbayu o de encina se encaraman polos arcos y les aguyes de los edificios góticos, acomuñar al nuevu estilu. Darréu abandónense pa dar llugar a les frondas, cardinas (fueyes de cardu), grumos, trifolios, cuadrifolios, etc. Nel arte clásico, solu dos o trés plantes, el acanto, la hedra y el lloréu, tuvieren aceptación nel repertoriu decorativu, pero'l góticu se vale de toles especies del reinu vexetal y reproduz tamién páxaros y hasta seres fantásticos, bisarmes qu'una vegaes tán derechos como guardianes nos altu de balaustraes y otres agazapaos condergaos a sirvir de gárgoles pa refundiar l'agua de les agües recoyíes nos teyaos.
Les moldures gótiques estremar de les grecorromanes en que nun ufierten corte o seición circular como éstes sinón semielíptica, piriforme, cordiforme, etc. tou por qu'a la vista apaezan bien tenues y cuasi aéreos los arcos y demás miembros que se molduran.
La decoración pictórica de dellos de los mentaos elementos tuvo de ser nel so tiempu común pero llegó escasa a los nuesos díes. Con frecuencia pintaben les escultures de les portaes, sepulcros, capiteles, claves de bóvedes, nervios d'éstes y más la cubrición si facer de madera. Y anque fueron pocu abondosos los cuadros de figures nos murios, suplir en gran parte poles vidreres policromadas. En munchos edificios d'España, participando más o menos na arquiteutura mudéxar usóse la decoración d'azulexos en frisos y zócalos.
L'espardimientu de l'arquiteutura gótica foi bien amplia, dende la so nacencia en Francia algamó dafechu a Inglaterra, España, Italia y Alemaña y con ella tol Sacru Imperiu Romanu. Unu de los grandes elementos que contribuyó al so espardimientu foi la espansión de la orde de Cluny. Algamó puntos tan alloñaos como los países nórdicos y llugares del oriente mediterraneu como Rodas, Xipre y Siria onde aportaría de la mano de los cruzaos.
Francia supón el puntu d'orixe del estilu góticu y el llugar dende onde se foi creando esta arquiteutura pa espublizase por toa Europa.
L'arquiteutura gótica inglesa sigue una evolución independiente del restu del continente. A finales del sieglu XII empieza a sustituyir al estilu normandu reinante (denominación que recibe nesti país l'estilu románicu) y va enllargase hasta más d'un sieglu dempués de qu'en Florencia introduxérase l'estilu renacentista a principios del sieglu XVI. Los historiadores del arte estremaron tradicionalmente el góticu inglés en tres periodos:[11]
L'arquiteutura gótica introducir n'España al traviés de los monesterios de la Orde del Císter y algamó un ampliu espardimientu en tol país. L'estilu de transición dende'l Románicu afigurar nes catedrales de Tarragona, Lleida y Ávila.
Nel sieglu XIII, de máximu apoxéu del góticu, constrúyense les manifestaciones más pures d'esti estilu n'España: les catedrales de Burgos, Lleón y Toledo.[9] Nel Pandu tán presentes dos inflúis, la borgoñona, nel Reinu de Lleón, debíu al orixe de la dinastía lleonesa; y la inglesa, nel Reinu de Castiella, llegada al traviés de l'alianza matrimonial de los reis castellanos cola Casa de Lancaster.
El sieglu XIV supón la rellumanza del góticu na zona de l'antigua Corona d'Aragón, especialmente en Cataluña, Valencia y Baleares; son construcciones d'esteriores sobrios y macizos, les ilesies presenten la denomada planta de salón, con naves llaterales del mesmu altor que la central, y ausencia de contrafuertes, con escasa decoración escultórica, carauterizáu pola influyencia de les ilesies del sur de Francia y la cuasi nula aportación del arte mudéxar. Estos estilos corresponder col góticu valencianu, el góticu catalán o'l góticu balear, según el so llocalización, por ciertes carauterístiques propies y orixinales. Los sos meyores exemplos son les catedrales de Barcelona, empezada a construyir en 1298, Girona, empezada a construyir en 1317, y la de Palma de Mallorca, que dispón de tres naves ensin girola y foi consagrada en 1346, y tamién numberoses construcciones civiles.[9]
Mientres los sieglos XV y XVI, mientres n'Italia yá crecía con fuercia la Renacencia, l'actividá constructiva del góticu foi apolmonante n'España, surdiendo numberosos edificios de grandes proporciones, carauterizaos pola cencellez de la construcción y l'entueyu ornamental. Álcense les grandes catedrales de Sevilla, Segovia y Salamanca.
.jpg)
=== Italia ===.
El góticu llegó a Italia de forma tardida y enraigonó pocu, fueron los cistercienses los introductores de l'arquiteutura gótica n'Italia, monxos veníos de Francia fundaron na rexón del Lazio l'abadía de Fosanova, primer monumentu góticu italianu. Nel sieglu XIII les órdenes mendicantes de dominicos y franciscanos xuntar al estilu cisterciense. Les ilesies caltuvieron grandes superficies de murios, nes que fixeron sobresalir les pintures al frescu y menos espaciu pa les vidreres. El meyor edificiu góticu italianu d'esti sieglu ye la catedral de Siena, maravía del mármol. A finales del sieglu XIII hai una gran actividá gótica n'Italia y empecípiense la construcción de los palacios comunales de Siena y el Palazzo Vecchio de Florencia, carauterizaos pola construcción d'elevaes torres.[13]
Mientres el sieglu XIV, l'arquiteutura gótica italiana sigue calteniendo unes pecularidades propies, destaca la catedral de Orvieto, bien rellacionada cola de Siena. En Florencia destaca la ilesia de la Santa Cruz, llevantada pola orde franciscana, y l'interior de la ilesia de Santa María Novella. Tamién nesta ciudá empieza a construyise la catedral de Santa María del Fiore, que se remataría yá nel nuevu estilu renacentista.
Nel sieglu XV, los finales del góticu empiecen a confundise colos entamos del Renacimientu. En Venecia siguen construyéndose numberosos palacios, y nesti sieglu termina'l Palaciu Ducal, destacando tamién el palaciu Contarini y Cà d'Oru. La obra magna del góticu italianu ye la catedral de Milán, que destaca pol recargamientu de la so decoración y que la so construcción enllargar hasta'l sieglu XIX.[14]
Alemaña recibe'l góticu al traviés de la orde cisterciense, con retrasu. L'estilu que llega dende Francia ta yá bastante formáu y va convivir mientres dalgún tiempu coles formes romániques alemanes, qu'aguanten al nuevu estilu, asina los primeros arcos de ojiva nun se constrúin hasta los primeros años del sieglu XIII. La influyencia francesa va ser bien importante y los arquiteutos franceses del sieglu XIII viaxaron por toa Europa central, estendiendo tamién les sos téuniques. La obra más perfecta de l'arquiteutura gótica alemana, la catedral de Colonia, empezar a construyir en 1248, siendo proyeutada probablemente por un arquiteutu de Francia qu'había tomáu parte na construcción de la catedral de Amiens.[15]
Mientres el sieglu XIV, les columnes fáense extraordinariamente delgaes, los nervios adquieren perfiles bien cortantes, les bóvedes apándense y cúbrense con combinaciones de nervios en forma de rede. Nel sieglu XV, Alemaña, al igual qu'asocede con Bélxica y Holanda, ye un país prósperu que produz una arquiteutura rica, de gran interés. Nel centru d'Europa, l'edificiu principal ye la catedral de San Esteban, en Viena, terminada mientres el sieglu XV.
Pola so situación xeográfica, estos territorios reciben de forma temprana y direuta la influyencia del arte góticu francés. Mientres el sieglu XV, el poderíu económicu tresmitir a l'arquiteutura que se llevanta mientres esti periodu, enllena de suntuosidá.
Predomina l'arquiteutura civil, na qu'una burguesía acomodada, arrexuntada en gremios d'artes y oficios; llevántense cases corporatives y nes places de les ciudaes edifíquense sobeyosos conceyos como los de Lovaina, Bruxes o Bruxeles; y rules de contratación, ente les que destaca la Rula de Paños de Ypres, reconstruyida tres la primer guerra mundial. Tamién abonden viviendes particulares, que se caractericen pol remate denomináu de piñón, de forma gradiada y triangular de gran altor; los teyaos suelen ser altos y de gran pendiente.[16]
Exemplos de viviendes y barrios de la dómina que llegaron hasta nós en bon estáu de caltenimientu son el Grasslei o Muelle de la yerba de Gante, la plaza central de Delft o la Grand Place de Bruxeles.
El góticu bálticu, dacuando llamáu góticu de lladriyos (n'alemán: Backsteingotik) ye un estilu simplificáu d'arquiteutura gótica y neogótica prevaleciente n'Europa septentrional, especialmente'l norte d'Alemaña y les zones aledañas al mar Bálticu, esto ye, rexones que nun tener recursos naturales pa faer edificios de piedra.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
