Villarta de San Juan
conceyu de la provincia de Ciudá Real (España) From Wikipedia, the free encyclopedia
Villarta de San Juan ye un conceyu español, asitiáu na provincia de Ciudá Real, na comunidá autónoma de Castiella-La Mancha. Alcontrar nel sector nororiental de la contorna de La Mancha.
 | Esti artículu o seición necesita un ameyoramientu no que cinca a la redaición, la gramática o la ortografía. |
 Villarta de San Juan | |||
|---|---|---|---|
 | |||
| |||
| Alministración | |||
| País |  España | ||
| Autonomía |  Castiella-La Mancha | ||
| Provincia |  provincia de Ciudá Real | ||
| Tipu d'entidá | conceyu d'España | ||
| Alcaldesa de Villarta de San Juan | Felicia Bascuñana Úbeda | ||
| Nome oficial | Villarta de San Juan (es)[1] | ||
| Códigu postal |
13210 | ||
| Xeografía | |||
| Coordenaes | 39°14′16″N 3°25′19″W | ||
  Villarta de San Juan Villarta de San Juan (España)  | |||
| Superficie | 66 km² | ||
| Altitú | 626 m | ||
| Llenda con | Manzanares, Puerto Lápice, Las Labores, Arenas de San Juan y Herencia | ||
| Demografía | |||
| Población |
2710 hab. (2023) - 1410 homes (2019) - 1381 muyeres (2019) | ||
| Porcentaxe | 0.55% de provincia de Ciudá Real | ||
| Densidá | 41,06 hab/km² | ||
| Más información | |||
| Estaya horaria | UTC+01:00 | ||
| villartadesanjuan.localtic.net | |||
 | |||
.svg)
Tien una superficie de 66,01 km² con una población de 2.953 habitantes (INE 2015) y una densidá de 47,48 hab./km², la so altitú ye de 626 msnm.
Pertenez al partíu xudicial de Manzanares y atiesta al norte con Puerto Lápice, al este con Herencia, al sur con Manzanares y al oeste con Arenas de San Juan.
L'orixe de Villarta asítiase, anque en términos bien imprecisos, en plena dómina prerromana; podemos señalar muertes de la cultura de les Motillas, una mui cerca de l'actual población, magar totalmente destruyida na actualidá, según les importantes muertes Ibériques de los xacimientos de Falcón y de la Virxe de la Vega, que al tar asitiaos en terrenes de llabor nunca fueron estudiaos con detenimiento, a pesar d'habese atopáu restos de gran valor históricu. Sía que non nun paez allugar duldes l'orixe romanu de la villa, pudiendo identificala cola casona romana de Murum, na calzada que xunía la villa de Consuegra con Alhambra y la ponte d'orixe romanu, anque la so estructura foi consolidada en dómina medieval.
La importancia de dichu monumentu, con categoría de Monumentu Históricu-artísticu, de calter nacional y bien cultural, anicia nes sos dimensiones: aproximao 500 metros de llargor y 46 güeyos vistos más los que se tien constancia qu'esisten o esistieron antes de la construcción de la N-IV que cortó la ponte nos sos dos estremos. Tamién ye posible apreciar una ponte al este d'ésti en ruines o de inacabada construcción del que se sabe bien pocu. Nes Rellaciones del Cardenal Lorenzana, en fecha 20 de mayu de 1782, dizse testualmente: “.... tien una Ponte y la so calzada tou de piedra con cincuenta y cuatro güeyos dichu ponte y mil ochocientes vares de llargu.”
Dominiu árabe
Mientres el dominiu árabe hai un oscurantismo documental que nun tien de faer nos pensar que foi destruyíu o abandonáu dada la so condición estratéxica y de comunicación, comoquier esisten topónimos que nos falen d'esa dómina como pue ser la finca conocida como la casa del Moru o Madära.
Tres la conquista de Toledo por Alfonsu VI, la llucha secular ente musulmanes y cristianos treslladar escontra la zona del Guadiana, encamentándose a la Orde de San Juan la custodia de los territorios de Consuegra, ente los que s'atopaben los de la nuesa villa. Asina ente los derechos de la Orde figuraba en 1173 el derechu de portalgu de cualesquier recua anunciada por pregoneru, que pasando por Consuegra fuera per caminos derechos a tierres de Segura. Darréu van apaecer otros datos onde s'especifica claramente que dichos derechos tendrán de percibise nel Portalgu de Villaharta, como lo confirma'l privilexu concedíu por Alfonsu XI, el 9 d'abril de 1343 a la Orde de Calatrava. Ye nel añu 1236 cuando se concede Carta de Población a la villa de Villaharta, fecha por tantu que podemos considerar como verdadera fundación documental y histórica de la nuesa villa como ente llocal.
A partir de dicha fecha, esta villa adquier un ciertu protagonismu siempres amestáu al so Portalgu y pola importancia que'l mesmu tien pa una organización como La Mesta, que tien nel Puerto de Villaharta y el so anexu de la Perdiguera unu de los sos puntos clave nel Reinu de Castiella.
La villa foi un asentamientu de xente de tres cultures: xudía, musulmana y cristiana. De la importancia de la primera ye de destacar la presencia de xudíos o descendientes ente 1495 y 1497 en redol al 10% de la población total. En rellación a los segundos, el nuesu mancomún cultural, pólvora y fueu, calteníu a lo llargo de los sieglos y bien vivu nes nueses fiestes de les Paces. Según los datos que figuren nes Rellaciones ordenaes por Felipe II en 1575, la población podía tener ente 200 y 300 habitantes, concentrándose nun nucleu urbanu en redol al Camín Real, Plaza del Altillo y dende estos llugares escontra la ilesia, asitiada nel estremu norte del pueblu y edificada sobre los restos d'una antigua fortificación defensiva de la Orde de San Juan lo cual da orixe al nome de Villa Farta, esto ye, apertada, abarganada, cercada pa pasar a llamase Villaharta, Villaarta y col conceyu constitucional formáu tres la Guerra de la Independencia Villarta de la Orde de San Juan, pa llegar a los nuesos díes cola denominación de Villarta de San Juan.
Mientres la citada Guerra de la Independencia por cuenta de una importante escaramuza colos franceses na Ponte romana, na que se-yos causó más de 200 baxes, el pueblu foi práuticamente destruyíu, calteniéndose namái les edificaciones más consistentes como la torre del Reló, La ilesia Parroquial y la Ponte romana.
Ostenta'l títulu de Villa con privilexu Real, de fecha 12 de xunetu de 1648.
Sieglu XX
A partir del añu 1900 hasta 1960, la población pasa de 1000 habitantes a casi 4000, na dómina de los sesenta en que la emigración a consecuencies de la modernización agraria paraliza esti desenvolvimientu hasta los años ochenta en que la villa entama una lenta pero continua evolución.
.jpg)
Ponte Romana
Foi declaráu monumentu artísticu de calter nacional el 30 de payares de 1983.
El so primer orixe ye Romanu, magar la so estructura foi consolidada y fortalecida en dómina medieval, como puntu importante y d'obligada construcción pa la continuación de la calzada romana de Consaburus a Laminio, coincidiendo l'allugamientu de Villarta cola ciudá romana de Murum que munchos historiadores asitien en Villarta o redoma.
Conocíu popularmente como “la Ponte Viejo”, asítiase ente los quilómetros 145 y 146 de l'antigua carretera nacional Madrid-Cádiz (Nacional IV) describiendo un arcu de 500 metros averaos y 72 güeyos.
Ilesia de San Xuan Bautista
A la entrada del pueblu atopamos la ilesia llamada popularmente como “Ilesia Vieya”, fora de cultu, conocida primeramente col nome de Santa María la Mayor, datada de finales del sieglu XV y principios del XVI. Pertenez al góticu tardíu, del tipu rural, con planta de cruz llatina anque na actualidá namái caltién un de los brazos. Foi edificada sobre restos d'una antigua fortificación defensiva de la Orde Sanjuanista.
Torre del reló
Construcción del sieglu XVII de que la so dómina namái caltener el primer terciu. Tien base cuadrada y consta de tres cuerpos, los dos primeros más antiguos y un terceru más modernu sobre'l que s'asitia un templete.
Asítiase na Plaza de la Paz, conjuntamente cola fachada principal del conceyu, n'el so frente abre la pequeña puerta que da accesu a la torre y na parte final ta ocupada pola máquina del reló y corónase con una pequeña barandiella que circunvala el perímetru de la Torre. Sobre esti últimu tramu céntrase un templete circular sofitáu en seis columnes.
Ilesia de Ntra. Sra. de la Paz
Edificiu de construcción recién, na que s'atopa la imaxe de la Virxe de la Paz patrona de Villarta, nun retablu y que'l so traza arquitectónica más reseñable anicia nes sos vidreres, catorce vidreres rectangulares en sentíu vertical, dedicaes a la Virxe, San Pablo y los dolce apóstoles, según otra de grandes dimensiones qu'ocupa'l frontal de la ilesia que consiguen un efeutu interior de lluminosidá, nel esterior colgada na fachada esiste una imaxe astracta de San Xuan Bautista co-patrón de la llocalidá.
Ermita de San Cristóbal
Asitiada nel Cerrillo, cerca de la paraxa Los Tarays, dende onde podemos contemplar una formosa vista de la Ponte Romana y la vega del ríu, ye una coqueta ermita de titularidá privada, destaca nella les sos pintures murales, nesta ermita venérense les imáxenes de San Cristóbal y Santa Xema.
Plaza de la Paz
Nella atópase allugáu'l Conceyu, edificiu de 1970. Conjuntamente a la fachada del conceyu atopa la Torre del Reló que ye un edificiu que la so construcción data del sieglu XVII, de que la so dómina namái caltener el primer terciu, y la so parte final ta ocupada pola maquinaria del reló.
Merez la pena afitase na casa señorial que la so fachada ocupa casi toa la parte norte conocida como “Casa del Requeté”, posterior a 1913 reformada apocayá.
Parque de los Arenales
Zona verde onde podemos esfrutar de la naturaleza, dispón de barbacoes y merenderos asitiaos nuna zona con verde, parque pa los neños (xingadorios, toboganes...), un ampliu aparcamientu, zona con animales (coríos, pavos reales...). Cuenta tamién con un escenariu onde se realicen bailles y actuaciones mientres la dómina braniza, (postreros de xunu hasta principios de setiembre).
Mientres les feries y fiestes de San Xuan nél instálase les atraiciones feriales, los chigres, celébrense los bailles y la pólvora.
Asitiáu nesti parque tamién atopamos les instalaciones de la piscina municipal.
Paraxa "Los Tarays"
Una gran zona verde, la más grande de Villarta, asitiada pela rodiada del pueblu, al llau de la vega del ríu Gigüela, cuenta con una gran estensión chiscada d'árboles, ente ellos el "Taray" carauterísticu de la zona, esta paraxa cunta con baños, un descansadero de La Ruta de Don Quixote, fonte con agua, etc. Ye'l llugar onde se celebraba la Romería del 1º de mayu y sirvía como llugar d'esparcimientu pal pueblu, tres les crecíes del ríu los últimos años, l'allugamientu nuevu pa la Romería ye la Paraxa de "Los Arenales". En "Los Tarays" celébrense los campeonatos de carreres de galgos, tantu de calter llocal como nacional.
Paraxa "Los Arenales"
Otra gran zona verde de Villarta, asitiada pela rodiada del pueblu, tamién al llau de la vega del ríu Gigüela, cuenta con una gran estensión de pinares, esta paraxa cunta con baños, merenderos, una fonte con agua, etc. Ye'l llugar onde se celebra la Romería del 1º de mayu tres les crecíes del ríu los últimos años, l'allugamientu anterior de "Los Tarays" foi sustituyíu per este.
Nesti llugar tamién s'instala la plaza de toros portátil mientres les fiestes de San Xuan.
=== Les Paces Declaraes Fiestes d'Interés Turísticu Rexonal el 28 de marzu de 1994 cola so publicación en DOCM el 15 d'abril d'esi mesmu añu.
El posible orixe de les Paces data del añu 1369, cuando nel conceyu Eclesiásticu del Arzobispáu de Toledo, se instituye la festividá de Nuesa Señora de la Paz, a otru día de la yá instituyida de San Ildefonso. El primer datu históricu rellacionáu con estes fiestes apaez nes rellaciones de Felipe II onde se diz nel capítulu correspondiente a Villarta “... qu'hai una ermita fora del pueblu que se diz La nuesa Señora de la Paz.” Añadir darréu: ..... y La nuesa Señora de la Paz, esta que votó pola salú del pueblu cristianu...” Estes fiestes tienen calter Patronal siquier dende 1780. Namái, nun se celebraron mientres la Guerra de la Independencia, cuando Villarta foi totalmente afarada y la so Virxe sumida y, mientres la guerra civil, periodu en que la imaxe foi destruyida na so totalidá.
L'elementu carauterísticu ye l'esplegue pirotécnicu, que tien el so orixe nes promeses que mientres l'añu realizar a la virxe por cuenta de dalgún fechu d'especial relevancia ( sanamientu de dalguna enfermedá, operación quirúrxica, nacencia ...) llanzábense un númberu determináu de cohetes polos oferentes acompañaos de los sos familiares, tamién en grupos d'amigos que dempués pasaron a constituyir les actuales peñes coheteras.
La imaxe, qu'anguaño se venera ye, n'orde cronolóxicu, la cuarta imaxe, a lo menos, que se tuvo de la Virxe de La Paz.
La carauterística principal anicia en que se trata d'una virxe ensin neñu, ye una talla pa vistir y les sos manes tán dixebraes. Con una mano garra un ramu de flores y cola otra'l pequeñu estandarte y un blagu. La corona ye la mesma que tenía la imaxe antigua y ye posterior a 1913.
Celebrar del 23 al 26 de xineru n'honor de La nuesa señora de la Paz, patrona de Villarta de San Juan; dientro del ciclu de fiestes d'iviernu y antecedentes de los Santos Vieyos.
Supieron aunir los trés principales aspeutos de los grandes festexos: novenes, máxima espresión del aspeutu relixosu; la foguera, un símbolu tradicional y la procesión como manifestación festiva popular xunto a la puya y la “Operación 2000”
- Les novenes
Les novenes que se celebren dende'l 14 de xineru hasta'l día 22 , empiecen a los nueve de la nueche cola cantarada del Himnu a la Virxe de la Paz y rematen cola Salve y l'Himnu popular a la Virxe ; la duración del actu suel ser aproximao d'una hora y tres la postrera novena, el día 22 de xineru, tien llugar el llanzamientu d'una coleición de fueos artificiales.
- Los víspores
El día 23 ye l'arranque oficial de les fiestes con una ufrienda floral, la inauguración oficial y Pregón de fiestes; Pela tarde empiecen los actos relixosos, tien llugar la celebración relixoso y solemne de víspores que s'empecipia cola misa, tres la cual tien llugar la procesión de víspores, siguiendo'l mesmu percorríu que'l día de la festividá. El significáu d'esta procesión ye'l d'averar a la Patrona a la ilesia sede de la Parroquia, como un actu de deferencia, yá que hasta nun hai enforma tiempu la virxe permanecía na so antigua ermita, mientres la ilesia vieya yera'l centru de la vida relixosa. Al sumir la ermita pa construyir el nuevu templu parroquial, perdió'l so significáu pero caltiénse'l vezu de la so celebración.
Yá pela nueche, tien llugar la quema de la monumental foguera, símbolu de la tradición. Representa l'actu purificador del fueu y mientres la mesma nun hai quema de cohetes. El so orixe deber a la necesidá de calecer la vixilia de la Virxe de la Paz el día de San Ildefonso. Esto daría llugar a una tradición que se va repitir cuando yá la ermita de la Virxe de la Paz taba incluyida dientro del cascu urbanu.
- La foguera
La foguera componer d'apurras voluntarios de los vecinos y la parte principal apurrir una caravana de remolques de lleña que se recueyen na madrugada del 23 polos mozos del pueblu, volviendo colos remolques cargaos pa coincidir cola ufrienda floral. Por cuenta de les sos grandes dimensiones ye controlada por un equipu de bomberos. Los mozos villarteros la nueche antes del 23 salen los amigos a buscar lleña ensin chase'l 23 pela mañana descargar na plaza de la ilesia
Sigue calteniéndose, anque en menor midida, el costume de rustir nella mientres la madrugada; al asitiase nel centru neurálxicu de les fiestes ye recoyida a altes hores de la madrugada pa dexar la plaza llibre y dexar la celebración de la procesión.
- La procesión
Yá dende primeres hores de la mañana pueden oyese disparos de cohetes llanzaos poles peñes mientres los prueben. Recuperóse una tradición, que ye'l "toque de diana" nel que tien llugar un llanzamientu de cohetes pa espertar al pueblu y que se preparar pal gran día. Celébrase la solemne función relixosa tres la cual, la Virxe ye sacada a costazos del templu a los acordes del Himnu Nacional (Banda de Música "Villaharta") y fai la so apaición ante l'ensame qu'espera na plaza, empecipiándose asina la tradicional procesión.
Les peñes coheteras, afatiaes col traxe de llabor (monu) abren la procesión llanzando miles de docenes de cohetes , la mayoría a mano, mientres el percorríu de la procesión.
- Operación 2000
La iniciativa surdió nel tradicional Chigre Quioscu y tenía como fin axuntar fondos pa llanzar d'una vegada, por aciu soportes, la mayor cantidá de docenes de cohetes cuando la virxe llegara a la Plaza de la Paz, estableciéndose como meta'l llanzamientu conxuntu de 2000 docenes (d'ende'l nome). | Anguaño lláncense más de 2000 docenes de cohetes qu'españen nel cielu en pocu más d'un minutu dando llugar a unu de los momentos más esperaos y espectaculares de les fiestes, va pocos años decidió treslladase la Operación 2000 pela rodiada de la llocalidá, pa mayor seguridá, asina, nel momentu de la llegada de la Virxe a la Ilesia Vieya, priéndese tola pólvora.
- La puya
Rematada la Operación 2000 empecípiase la puya de los brazos, que nun ye otra cosa que la pública puya de los brazos d'andar ( tres brazos delanteros, trés traseros y cuatro llaterales) de la imaxe pa entrala nel so templu y sacala el próximu añu. Nesti primer momentu la puya namái tien un valor simbólicu, pos realmente nun va empezar hasta que la imaxe llegue a les puertes de la ilesia. Cuando aparentemente realizáronse les puyes y la Virxe empecipia la so entrada a la ilesia, surde una nueva ufierta y a los berros de para tras, la Virxe detién la so marcha y vuelve nuevamente a la plaza ente aplausos de la xente.
Esta aición repitir polo xeneral delles vegaes, hasta qu'a la fin la Virxe entra nel templu a los acordes del himnu nacional que s'entemez col himnu de la Virxe cantáu polos fieles que tán dientro del templu y una estruendosa traca qu'anuncia que la virxe ta entrando na Ilesia.
San Juan
Empezó a celebrase de forma institucional a partir de la década de los 50.
La so celebración tien llugar mientres los díes 23 al 25 de xunu n'honor de San Xuan Bautista, co-patronu de Villarta de San Juan. Hasta va unos años, el día 23 pela nueche realizábase una pequeña foguera na puerta de la Ilesia Vieya, la que decidió suspendese por falta d'asistencia de xente y foi sustituyida por actividaes nel reciento ferial. Destaca la función relixosa del día 24 y la procesión que se celebra de siguío acompañada pol estrueldu de los truenos que llanza la Peña Truenera San Xuan Bautista qu'abre la procesión.
Mientres estos díes l'epicentru de les fiestes alcontrar nel Recintu Ferial del Parque de Los Arenales, onde s'instalen les atraiciones de la feria y celébrense los bailles nocherniegos.
El día 24 pela nueche tien llugar nel citáu recintu ferial la quema de la coleición de fueos artificiales que, al igual qu'en Les Paces, conozse como La pólvora.
Otres fiestes
- Antroxu: Tien el so puntu álgido el sábadu d'antroxu col desfile nel que participen les distintes comparses y grupos de la población con xarrés y pela nueche celébrense bailles. El llunes y martes d'antroxu tamién se realiza'l típicu baille de mazcarones nel Auditoriu La Paz.
- Selmana Santa: Destaca la celebración de distintes procesiones: Domingu de Ramos cola imaxe de “la Borriquilla” . Xueves y Vienres santu nos que los trés cofraderíes del conceyu saquen en procesión les distintes imáxenes de la Pasión. Domingu de resurreición celebra la procesión de “los alcuentros” a los siete de la mañana.
- Romería - 1º de mayu: Celébrase'l día primeru de mayu, nun espaciu habilitáu a tal fin na paraxa "Los Arenales" na redoma del ríu Gigüela acompañando a la imaxe de la Virxe de Fátima. Allegar en familia o grupos d'amigos dende primeres hores de la mañana, pa escoyer un bon sitiu nel qu'esfrutar d'un día de campu realizando xuegos, comíes típiques, visitando los chigres y puestos que s'instalen.
- San Cristóbal: La hermandá de San Cristóbal, que cunta con más de 200 socios, entama la festividá de San Cristóbal y Santa Xema'l día 12 de xunetu. Na cual llévase al Santu en procesión hasta la so ermita, onde espera Santa Xema, una vegada ellí pela nueche faise una verbena nel so honor. A otru día la fiesta continua cola bendición per parte del párrocu de la villa a los coches de too aquel que garrasti. Una vegada bendichos los vehículos, toos emponer escontra la ermita onde se celebren xuegos y piñatas pa tolos neños qu'asisten.
El ríu principal que traviesa les tierres de Villarta en sentíu Este Oeste ye'l Gigüela, afluente del Guadiana na zona de Les Tables de Daimiel. D'antiguo, nes dómines d'escases agües, yera alimentáu peles agües del acuíferu 23. El réxime hídricu del Gigüela, xunto con apurrir soterraños y la escasa rimada del terrén, provocaben l'enanche de les vegues, provocando un paisaxe particular de güelgues que'l so símil más cercanu atopar nel Parque nacional de les Tables de Daimiel. Anguaño, el descensu de l'agua soterraño, la regulación del ríu agües arriba y les escases agües, incluyéndose tamién los derrompimientos, provocaron la completa desapaición d'estes güelgues. Sicasí, en dómines de grandes agües y por cuenta de la llanura y a la impermeabilidad del terrén, el ríu Gigüela enllancar en grandes tables, provocando hinchentes.
- Les víes de comunicación más importantes son:
- A-4 "Autovía del Sur". Madrid a Cádiz.
- CM-3113 . Villarta de San Juan - Cinco Cases - Argamasilla de Alba
- CM-4126 . Villarrubia de los Ojos - Arenas de San Juan - Villarta de San
Juan ** CR-1342 . Villarta de San Juan a Herencia
- Llinies d'Autobuses:
- Samar, llinia Madrid - Xaén
- Criferba (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión)., llinia Alcázar de San Juan - Arenas de San Juan
- Aisa, llinia Ciudá Real - Villarta de San Juan
- Distancia a otres llocalidaes:
- Ciudá Real: 63 Km
- Daimiel: 30 Km
- Manzanares: 28 Km
- Alcázar de San Juan: 36 Km
- Tomelloso: 40 Km
- Puerto Lápice: 11 Km
- Herencia: 18 Km
| 1991 | 1996 | 2001 | 2004 | 2006 | 2007 | 2008 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 2,872 | 2,997 | 2,968 | 3,043 | 3,026 | 3,063 | 3,143 | 3,061 | 3,090 | 3,066 | 3,026 | 3,000 | 2,953 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| (Fonte: INE) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
