From Wikipedia, the free encyclopedia
Vicente Cerna (22 de xineru de 1815, Jutiapa (es) 
– 28 de xunu de 1885, Ciudá de Guatemala) foi Presidente de Guatemala dende'l 24 de mayu de 1865 hasta'l 29 de xunu de 1871.
Perteneció al Partíu Conservador y aportó al poder tres la muerte del presidente vitaliciu de Guatemala, teniente xeneral Rafael Carrera en 1865.
Vicente Cerna y Cerna | |||
|---|---|---|---|
 | |||
24 mayu 1865 - 29 xunu 1871 ← Pedro de Aycinena - Miguel García Granados → | |||
| Vida | |||
| Nacimientu |
Jutiapa (es) , 22 de xineru de 1815 | ||
| Nacionalidá |
 Guatemala | ||
| Muerte | Ciudá de Guatemala, 28 de xunu de 1885 (70 años) | ||
| Oficiu | políticu | ||
| Graduación |
mariscal de campo (es) | ||
| Creencies | |||
| Partíu políticu |
Partido Conservador (Guatemala) (es) | ||
 | |||
Tres la muerte del xeneral Carrera'l 14 d'abril de 1865[1] quedó nel poder interinamente Pedro de Aycinena, hasta que'l mariscal Cerna foi designáu presidente'l 24 de mayu d'esi añu.[2]
Cerna siguió cola política conservadora de Carrera y foi reelecto pa otru periodu presidencial que s'empecipió'l 24 de mayu de 1869.[2] Pero entós los criollos lliberales alzar n'armes dirixíos por Miguel García Granados y Justo Rufino Barrios y llograron derrocar al gobiernu de Cerna el 29 de xunu de 1871.[2]
El mariscal Cerna yera orixinariu de Chiquimula; nació nel conceyu d'Ipala a principios del sieglu xix, onde exerció como procurador y correxidor. Yera correlixonariu de Rafael Carrera y foi oficial del so exércitu con resultancies satisfactories. Participó na Batalla de l'Arada como coronel, al mandu d'una facción del Exércitu conservador de Guatemala cuando yera correxidor de Chiquimula en 1851.[3] Darréu, tuvo ente los firmantes de l'acta onde se declara a Carrera como Presidente Vitaliciu de Guatemala en 1854. La so alta xerarquía nel gobiernu conservador guatemalianu dexó-y aspirar al puestu de presidente tres el fallecimientu de Carrera en 1865.
El gobernante salvadoreñu Doroteo Vasconcelos dio asilu a los lliberales guatemalianos, tres les derrotes que-yos infringió Rafael Carrera. Ente los exiliaos taba José Francisco Barrundia -acérrimo enemigu de Carrera- quien fundó un periódicu p'atacar al gobiernu conservador guatemalianu. Vasconcelos alimentó, mientres tou un añu a la facción rebalba «El Monte», nel oriente de Guatemala distribuyendo dineru y armes ente los sublevaos. A fines del añu de 1850, Vasconcelos sintióse cansáu d'esta guerra lenta contra Guatemala y decidió obrar abiertamente. Coles mesmes, el mandatariu salvadoreñu empecipió una cruzada contra'l réxime conservador de Guatemala, convidando a participar na alianza a Hondures y Nicaragua; pero de dambos gobiernos solo l'hondureñu presidíu por Juan Lindo aceptó participar na invasión.[4]
Entrín y non, en Guatemala, onde se conocíen perfectamente los planes d'invasión na so contra, el presidente Parés tomó les previsiones necesaries pa enfrentar la situación, mientres l'arzobispu don Francisco de Paula García Peláez ordena nel so archidiócesis rogativas de paz.[4]
El día 4 de xineru de 1851 axuntar n'Ocotepeque los presidentes d'Hondures y El Salvador, cola cual quedó sellada l'alianza en contra de Guatemala. L'exércitu salvadoreñu componer de cuatro mil homes perfectamente municionados y con sofitu d'artillería; los hondureños pela so parte, aprestaron dos mil homes pa la campaña. El gruesu de les fuercies aliaes asitiar en Metapán, por ser esti unu allugamientu próximu a Hondures y a la frontera guatemaliana.[4]
La Batalla de l'Arada», onde Cerna y Cerna -entós Correxidor de Chiquimula- tuvo un papel destacáu al mandu d'unu de los batallones guatemalianos, llibróse'l 2 de febreru de 1851 cerca de la ciudá de Chiquimula en Guatemala. La batalla foi l'amenaza más patente pa Guatemala de perder la so soberanía como república.[4] La estratexa qu'utilizó'l comandante xeneral de Guatemala, Rafael Carrera, resultó nuna victoria aplastante pa les sos tropes, que namái sufriendo cientu venticinco baxes ente muertos y mancaos, contra más de mil quinientes baxes del enemigu.[4]
Tres La Batalla de l'Arada, el 22 d'ochobre de 1851 arrenunció'l presidente Parés; l'Asamblea Nacional nomó a Carrera por que la sustituyera, y ésti tomó posesión de la Presidencia'l 6 de payares de 1851 en solicitando a los representantes que modificaren la Constitución de la República a la so conveniencia.[5] Parés pasó a formar parte de los sos oficiales, y foi-y lleal hasta la so muerte en 1856.[4]
En 1863 el xeneral hondureñu José María Medina Castejón, col so altu mandu compuestu ente otros oficiales pol xeneral Florencio Xatruch, y el teniente coronel Juan Antonio Medina Orellana, parolaron col xeneral Rafael Carrera, quien axuntó un exércitu con hondureños, salvadoreños y guatemalianos comandados pol entós xeneral brigadier Vicente Cerna y Cerna. Esti exércitu invadió Hondures, tomando Cucuyagua el 10 de xunu y depués «Los Llanos» de Santa Rosa'l 15 de xunu, consiguiendo que depués d'esta aición, les comunidaes de Gracias a Dios y la so contorna proclamaren a José María Medina como presidente d'Hondures;.[6] Finalmente, colaron escontra la capital Comayagua pa deponer al presidente interín José Francisco Montes Fonseca. Les tropes gubernamentales d'Hondures, amburaron la ciudá de Comayagua antes de fuxir al ver que l'exércitu de Cerna superábalos.[6]
En 14 d'abril de 1865 morrió'l xeneral Rafael Carrera, y l'asamblea axuntó'l 3 de mayu pa escoyer al home que tendría de sustituyilo na presidencia de la República, saliendo destináu'l mariscal Cerna, quien entá desempeñaba'l puestu de correxidor de Chiquimula. El conseyeru d'Estáu, Manuel Francisco González nun llogró superar los 26 votos.
Finalmente, llamar a eleiciones en xineru de 1869. Los conservadores postularon al ipalteco Cerna, que siguiera como Presidente interín; mientres los lliberales postularon a Zavala. So fuertes denuncies de fraude ganó Cerna.
He equí como rellata la eleición l'escritor y propagandista lliberal Ramón A. Salazar:
José Víctor Zavala, yera unu d'estos seres privilexaos. Usaba un uniforme bien correutu y elegante, de Xeneral. Les sos facciones yeren simpátiques y emprestábense al dibuxu. Alcordanza que cuando nós nel colexu traveseábamos col crayón tratando de sacar de memoria la semeya de Cerna, siempres llográbamos una caricatura, en cuantes que el de Zavala salíanos perfectamente.[7] El día 17 de xineru de 1869 les galeríes de l'Asamblea, los corredores del edificiu en qu'esta se topaba y les cais axacentes taben llenes de xente. El Gobiernu punxera sobre armar trés mil homes. Nes cais cercanes al edificiu de la Representación Nacional tópase-
ban aparcaos dellos batallones, que mudos y visiegos folgaben sobre les sos armes. La xendarmería, formada en ringlera nel interior del edificiu al mandu del so Xefe'l sicariu Xerez, un nicaragüense gordosu, de cara avinagrada á quien nun había más qu'enguizar, por que se echara contra los lliberales. Y empezó l'escrutiniu per mediu de papeletes zarraes. Toos tábamos callaos y ansiosos. Nes tribunes de los Diputaos oyíense cuchicheos y xuxurios. Los Xefes de dambos bandos diben d'un llau a otru apertando la mano á aúno, confortando al de más allá, y a midida que la votación avanzaba crecía l'ansiedá. De les manes de dellos diputaos pudientes víen esmucir unos papelinos qu'a nós nos paecieron cheques. |
Ente los llogros del so mandatu atopen la introducción del telégrafu, l'estudiu de llinies de ferrocarril y la construcción del puertu de San José nel Pacíficu. Sicasí, nun foi capaz de prever la transición de la esportación del añil escontra la del café,[lower-alpha 1] calteniendo'l país nun estáu de feudalismu, según pallabres de Miguel Ángel Asturias nel so llibru Homes de maíz.
El so estilu de gobiernu autoritariu y represivu llevantó los ánimos de la oposición lliberal. El llevantamientu de Serapio Cruz en 1867 foi encaloráu y Cerna foi escoyíu de nuevu'l 17 de xineru de 1869, lo que provocó protestes lideraes por Luis Rubio, quien finó nos fregaos. De nuevu Cruz y Justo Rufino Barrios llevantáronse pero fueron ganaos el 1 de xineru de 1870 dempués de lo que Cruz foi degolláu y la so cabeza exhibida públicamente y llevada nuna canasta dende Palencia hasta Guatemala.
Los autores lliberales como Alfonso Enrique Barrientos[9] describen asina'l gobiernu del Mariscal Cerna:
«Un gobiernu conservador y retrógrado, mal entamáu y peor intencional, piloteaba el país, centralizando los poderes en Vicente Cerna, mílite ambiciosu que, non contentu con ostentar el grau de xeneral, habíase autoascendido a Mariscal, o obstante qu'esi grau nun esistía nin esiste na organización militar guatemaliana. El mariscal dicíase Presidente de la República, pero en realidá yera'l capataz d'un pueblu primíu y vejado, combayón y cobarde que nun s'atrevió nin siquier a dicir al dictador que se retirara de la presidencia amenaciándolo cola revolución».[10]
Ante estes afirmaciones, delles observaciones son necesaries:
Mientres el so gobiernu escorrióse y castígose cola cárcel y el destierru a los miembros del partíu lliberal qu'encabezaben la oposición, ente los que taben los iniciadores de la Revolución Lliberal de 1871.[12] Per esos díes vivía en Guatemala l'intelectual hondureñu Ramón Rosa, quien empezó a editar el periódicu El Centroamericanu, que yera d'enclín lliberal y qu'atacaba fuertemente al gobiernu conservador.[10]
Finalmente, el presidente mexicanu Benito Juárez unvió refuerzos y armes modernes a les tropes aparcaes en Chiapas hasta Guatemala, comandadas por Miguel García Granados y Justo Rufino Barrios. Tres dos ganes devastadoras el 23 de xunu en Totonicapán y el 28 en San Lucas Sacatepequez, Cerna abandonó la presidencia del país el 28 de xunu de 1871; salió fuxendo a El Salvador, pa lo que les sos amistaes emprestáron-y dineru, pos tenía bien pocos bienes, dexando constancia del celu con que protexó los bienes de la facienda pública, lo cual ye reconocíu inclusive por escritores lliberales, como Federico Hernández de León.[14]
| Campaña | Fecha | Descripción |
|---|---|---|
| Antecedentes | 14 d'abril de 1865 | Muerre'l xeneral Carrera y empecípiense insurrecciones nel área apoderada polos criollos lliberales. |
| 1868 | El gobiernu conservador tomó fuertes midíes represives na rexón montascosa, camudando poblaos completos a nuevos allugamientos y sacupando a la población de les rexones en conflictu pa debilitar a los rebeldes.[15] Francisco Cruz alzar n'armes dende la facienda de Justo Rufino Barrios en Malacatán, pero foi derrotáu y pasáu poles armes; Barrios fuxó a Chiapas y convirtióse nel líder de los lliberales guatermalteco, cola ayuda del presidente mexicanu Benito Juárez.[15] El padre de Barrios foi prindáu y torturáu na ciudá de Guatemala.[15] El gobiernu de Cerna taba dafechu identificáu cola élite conservadora del Clan Aycinena y perdiera el sofitu de les grandes mases indíxenes que yeren incondicionales a Carrera.[16] | |
| 8 de xineru de 1869 | El mariscal Cerna y Cerna, intentáu llexitimar la so presidencia, anuncia que'l so periodu presidencial terminaría'l 23 de mayu d'esi añu y convoca a una xunta de l'asamblea'l 17 de xineru pa escoyer nuevu presidente, que la so presidencia terminaría en 1872.[15] Los lliberales se dedicen por José Víctor Zavala, conservador y amigu de Carrera, como'l so candidatu, pos consideren que ye l'únicu que podría emponer la transición ente los radicales conservadores y los lliberales positivistes.[15] | |
| 17 de xineru de 1869 | El mariscal Cerna foi electu na asamblea, ente que'l xeneral Zavala empieza a coincidir colos representantes lliberales, anque ensin dexar de ser lleal al gobiernu conservador.[17] | |
| 25 de payares de 1869 | En suspendiendo les garantíes constitucionales, Cerna avisa a l'Asamblea que va suspender les sos sesiones pos les condiciones del país nun garantizaben qu'esti cuerpu axuntárase de normal. L'Asamblea cierra les sos sesiones el 1 d'avientu de 1869 y da poder al presidente p'acabar colos insurrectos.[18] | |
| Campaña del xeneral Serapio Cruz | 7 d'avientu de 1869 | Les tropes lliberales de Serapio Cruz ataquen la plaza de Huehuetenango onde fueron refugaes poles fuercies del gobiernu conservador.[19] |
| 23 de xineru de 1870 | El xeneral Serapio Cruz, que s'alzara n'armes contra'l gobiernu conservador de Cerna foi ganáu en Palencia onde les sos fuercies esvalixáronse y él foi fechu prisioneru y fusiláu. El so cadabre foi degolláu y la cabeza tostada n'aceite y depués foi pasiada en trunfu nes cais de la Ciudá de Guatemala.[20] Cerna esanició la llibertá de pensamientu qu'había en Guatemala dende la muerte de Carrera y ordenó que prindaren a los líderes lliberales, el diputáu Miguel García Granados, Manuel Larrave y José María Samayoa. Solamente García Granados pudo escapar, ayudáu pol tamién diputáu José Víctor Zavala, y depués se asiló na embaxada inglesa, d'onde pudo abandonar el país en pagando una fianza de $10,000.[18] | |
| Campaña de 1871 | 2 d'abril de 1871 | Cola ayuda del gobiernu mexicanu de Benito Juárez,[21] quien-yos facilitó rifles Winchester y Remington a los rebeldes,[16] el autonombrado xeneral Justo Rufino Barrios con cuarenta y cinco homes ocupó'l pueblu de Tacaná. |
| 3 d'abril de 1871 | El capitán Antonio Búrbano, al mandu de doscientos sesenta homes de les fuercies gubernamentales atacó Tacaná, pero tres un curtiu combate, retiróse dexando'l campu a la pequeña fuercia de los lliberales.[22] Cayó'l presidente conservador Dueñes n'El Salvador, dexando que s'empecipiara'l frente oriental contra'l gobiernu.[16] | |
| 14 de mayu de 1871 | Cuando les fuercies de Miguel García Granados averar a Retalhuleu, esta foi abandonada pola so guarnición de doscientos cincuenta homes. Los lliberales fueron atacaos depués por cuatrocientos homes de Santa Rosa, al mandu del sarxentu mayor Simón Ruano xunto colos doscientos cincuenta que fuxeren. Pero los lliberales llograron refugar a les fuercies del gobiernu conservador.[23] | |
| 28 de mayu de 1871 | El coronel Aquilino Calonge con novecientos homes del gobiernu conservador dirixióse sobre los lliberales alzaos, que solamente sumaben trescientos homes. El combate empecipiar a les 9:00 am, y a pesar de la superioridá numbérica de les fuercies gubernamentales, fueron dafechu derrotaes, dexando sobre'l campu doscientes armes, ocho caja de municiones y otros pertrechos.[24] | |
| 3 de xunu de 1871 | Acta de Patzicía: Barrios y otros líderes lliberales axuntar en Patzicía, y desconocen l'autoridá del gobiernu de Cerna nomando al xeneral Miguel García Granados como presidente provisional, autorizáu a establecer el so gobiernu.[21] | |
| 23 de xunu de 1871 | Ochocientos homes del exércitu lliberal tomaren posiciones nel cume del cuetu'l Coshón, y el 22 de xunu adelantró hasta Tierra Blanca. El 23 a les 4:00 am les tropes conservadores de Vicente Cerna y Cerna, que s'estendíen dende los altores del Calvariu de Totonicapán hasta l'Agua Caliente, empecipiaron el combate, que terminó a la 1:00 pm, con una derrota pa les fuercies de Cerna, qu'a pesar de ser de seis mil homes, tuvieron que dexar la plaza a los lliberales. Cerna retirar de Totonicapán y les tropes de García Granados ocuparon la plaza a otru día.[25] | |
| 29 de xunu de 1871 | Dempués de la derrota en Tierra Blanca, el presidente Cerna foi a Chimaltenango, onde pensaba fortificase, pero a últimu momentu decidió siguir escontra Antigua Guatemala;[26] los lliberales que lu siguíen tomaron el camín de Sumpango, cortándo-y la comunicación cola Ciudá de Guatemala. A les 8:30 am del 29, los lliberales ocuparon San Lucas Sacatepéquez. El xeneral García Granados ordenó al xeneral Barrios asitiase en posiciones qu'apoderaren la encruciada de San Lucas, onde s'encrucia'l camín ente Antigua Guatemala y la Ciudá de Guatemala. Barrios destacó tres compañíes a ocupar el cuetu de San Bartolo, que enfrentáronse cola vanguardia conservadora y ocuparon la posición. Cerna fixo ocupar los altores qu'apoderen el camín que conduz al Llabor de Diéguez y otres inmediates, pero foi ganáu tres una hora de combate.[27] | |
| 30 de xunu de 1871 | Entrada del exércitu lliberal a la capital de Guatemala: el mariscal José Víctor Zavala intervieno pa evitar que les tropes lliberales fixeren una matanza na ciudá, y pa garantizar qu'hubiera una transición eficiente al nuevu gobiernu.[16] Cerna y el so gabinete fuxeron a Hondures; Cerna tuvo que pidir dineru emprestao pa poder fuxir.[14] |
El coronel y poeta Ismael Cerna, sobrín del Mariscal Cerna, foi fechu prisioneru cuando ayudó al so tíu a exilarse n'Hondures. Dende prisión, escribió'l poema Na cárcel dedicáu a Justo Rufino Barrios y a los lliberales:[28]
 «Soi nuevu, fuerte soi, soi inocente |
«Yo llevo ente'l mio espíritu encendida Nada m'importes tu, roxura impotente, |
En morriendo'l 28 de xunu de 1885, el Mariscal Cerna foi soterráu nel Campusantu Xeneral de la Ciudá de Guatemala; la nota de la so inhumación diz asina: «Xunu 29 de 1885: Nesta fecha foi soterráu'l cadabre del Xeneral Don Vicente Cerna, orixinariu de Jalapa, residente en Guatemala. Muerte: Inflamación nel estómagu, asocedida ayeri a les 10 1/2 p.m., edá 70 años, vilbu, fíu de Don Rafael Cerna y de Doña Gerónima Cerna. Soterrar nel Campusantu Xeneral presentando los conductores la Boleta d'Inscripción del Rexistru Civil y la de l'Alministración del Serviciu Aciagu que cuerre col Non. 48. El Guardián, [firma] Higinio Armes».[29]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
