políticu salvadorianu From Wikipedia, the free encyclopedia
José Gerardo Barrios Espinoza (24 de setiembre de 1813, Nuevo Edén de San Juan (es) 
– 29 d'agostu de 1865, San Salvador) foi un militar, estadista y políticu salvadoreñu, quien como senador designáu encargar de la presidencia d'El Salvador, al depositar el cargu l'entós presidente Miguel Santín del Castillo, en xunu de 1858, y tres una alternanza socesives nos depósitos de Santín, Joaquín Eufrasio Guzmán y José María Peralta, terminó'l periodu pal cual foi electu Santín; siguió nel exerciciu de la presidencia al ser electu pal periodu 1860-1865 el cual nun remató por cuenta de la invasión que'l xeneral Rafael Carrera realizó nel añu de 1863.
Gerardo Barrios | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||
12 marzu 1859 - 26 ochobre 1863 ← José María Peralta - Francisco Dueñas Díaz →
31 marzu 1858 - 12 xineru 1859
1848 - Distritu: San Alejo Eleiciones: Legislatura de El Salvador de 1848 (es) | |||||||
| Vida | |||||||
| Nacimientu |
Nuevo Edén de San Juan (es) , 24 de setiembre de 1813[1] | ||||||
| Nacionalidá |
 El Salvador | ||||||
| Muerte | San Salvador, 29 d'agostu de 1865[1] (51 años) | ||||||
| Causa de la muerte | pena de muerte | ||||||
| Familia | |||||||
| Padre | José María Barrios Cisneros | ||||||
| Madre | Petrona Espinoza | ||||||
| Casáu con | Adelaida Guzmán y Saldós | ||||||
| Estudios | |||||||
| Llingües falaes | castellanu[2] | ||||||
| Oficiu | políticu | ||||||
| Premios |
ver
| ||||||
| Creencies | |||||||
| Partíu políticu |
Partido Nacional Liberal (es) | ||||||
 | |||||||
Miembru del partíu lliberal, promotor de los ideales unionistes del xeneral Francisco Morazán y impulsor del cultivu del café y el desenvolvimientu económicu del país, quien igual al so maestru Morazán foi fusiláu dempués d'un polémicu xuiciu, promovíu pol so socesor Francisco Dueñas.
Munches poblaciones del norte del departamentu de San Miguel apuéstense l'honor de ser el trubiecu de Barrios, ente elles la mesma San Miguel, Ciudad Barrio, San Gerardo, Chapeltique, Sesori y Nuevu Edén de San Juan.
Según la tradición oral, los Barrios moraben na Facienda Espíritu Santu, pero por cuenta de una epidemia qu'afaraba la rexón treslladar a una pequeña propiedá de la familia, asitiada na Poza de la Juana, Valle del Izcanal, San Juan Lempa, güei Nuevu Edén de San Juan, na entós Provincia de San Miguel, Intendencia de San Salvador, onde nació'l pernomáu Paladín, nos últimos años del dominiu colonial, tornando depués de la so nacencia la so familia a la Facienda del Espíritu Santu, he ende porque la diferencia d'un mes ente la so nacencia y el so bautismu.[4]
Según la so fe de bautismu, nació'l 13 de setiembre de 1813, los sos padres fueron don José María Barrios y doña Petrona Espinoza, el so padrín don Tomás Castillo, y foi bautizáu por Francisco Paniagua el 24 d'ochobre de 1813.[5]
Don José María yera'l primoxénitu de la unión matrimonial de Pedro Joaquín Barrios, español nacíu en Francia, y de Margarita Cisneros Ávila, criolla nacida en San Miguel. Don Pedro, yera comerciante d'añil de la clase llamada peninsular, y quien amás esplotaba mines na entós provincia de San Miguel, contrayendo matrimoniu con doña Margarita Ávila Cisneros, en 1792.
Don José María nació ente 1793 y 1794, contrayendo nupcias con Petrona Espinoza en 1812.
Foi'l primoxénitu del matrimoniu Barrios-Espinoza, y l'únicu varón, naciendo tamién productu d'esi matrimoniu Petronila, nacida en 1815 y casada col xeneral Trinidad Cabañas, y María Josefa, nacida en 1817 casada con don Ignacio Díaz y en segundes nupcias con don N. Espinoza.[6]
Los primeros años de la so vida los pasu nes propiedá de la so familia nel Norte de San Miguel, nunca foi a la escuela, la so formación la recibíu de parte del so güelu don Pedro Joaquín Barrios y de un vieyu profesor francés, conocíu como'l Noble, amigu y protexíu de la familia Barrios[7] polo cual al igual que Morazán, Bolívar y otros tantos héroes llatinoamericanos, Barrios foi autodidacta. D'otros aspeutos de la so vida nos primeros años de la so vida sábese bien pocu; pero ye conocíu que don José María esperaba que'l so fíu ayudára-y nes llabores agrícoles, por ser él l'únicu varón de la familia, escusándose siempres ésti por non allegar a la Facienda del so padre.[8]
Italo López Vallecillos, nel so Obra Gerardo Barrios y el so Tiempu, la obra más completa referente a esti paladín, describelo de la siguiente manera:
Barrios yera de media estatura, morenu claru, de güeyos negros y grandes, ceyes poblaes, mentón reciu, alta frente, bigote y barba, cuerpu forníu y de llombu anchu. Discretu nel falar, de modales senciellos. Galantiador y xentil colos señores. Seriu y responsable nos sos xuicios. Francés pola so cultura, español pol so calter y emotividá. Sinceru y lleal colos sos amigos; violentu y severu col so detractores. Un defectu: acoxaba. Un blagu dábale prestancia, al andar. Gustaba de los uniformes vistosos, entorchaos, a la manera francesa. Militar de l'auténtica vocación; guerreru por convencimientos patrioticas. Prudente y acordáu pa faer la guerra. Escuchaba la bona música, marches y pieces sacres. Llector incansable.[9]
Dempués de la declaración d'independencia, y del intentu de Méxicu d'amestase'l territoriu del Reinu de Guatemala, constituyóse les Provincies Xuníes de Centroamérica, darréu denominada República Federal de Centroamérica, integrada poles actuales repúbliques de Guatemala, El Salvador, Hondures, Nicaragua y Costa Rica.
Manuel José Arce, foi electu primer presidente de la República federal, propuestu pol Partíu Lliberal, pero yá na presidencia empezó a favorecer al sector conservador de Guatemala, creando rocees ente los demás Estaos de la Federación, esto auníu a la intervención que fizo tantu en Guatemala, Honduras y El Salvador, terminaron per caldiar la situación política de Centroamérica.
Foi la decisión de Arce d'establecer una República Unitaria con sede en Guatemala, derogando la Constitución Federal de 1824 lo que terminó desaguando na Guerra Civil,[10] anque dalgunos sostienen que foi l'intentu de Arce como Presidente d'exercer les prerrogativas de la Federación frente a los Estaos[11]
La guerra foi total en toa Centroamérica, cola única salvedá de Costa Rica.
Nel marcu de l'anarquía de 1826 surde'l máximu paladín de la unidá centroamericana Francisco Morazán, dempués de ganar a los federales en suelu hondureñu, de la cual destaca la Batalla de La Trinidá del 11 de payares de 1827, y restablecer l'orde constitucional nel estáu d'Hondures, cola sobre El Salvador al envís de volver l'orde constitucional en dichu estáu, y depués en tola Federación, a esti exércitu denominar como l'Exércitu Proteutor de la Llei.
Ye nesta incursión en territoriu salvadoreñu cuando Barrios xunir a les files de Morazán, apuntándose'l 3 de xunetu de 1828, con tan solu catorce años, como base y depués como soldáu (hai que faer mentar que como fíu d'un terrateniente, Barrios sabía dende pequeñu a utilizar armes de fueu y montar a caballu); participando na Batalla de Gualcho, del 5 de xunetu de 1828, onde recibió'l so bautismu de fueu, dende entós la rellación ente Barrios y Morazán dirá estrechándose, hasta'l fatal desenllaz de Morazán en Costa Rica.[12]
Barrios permanez dende dicha batalla hasta la toma de Guatemala, tornando a El Salvador en 1830, p'atender los llabores agrícoles de la so familia.[13]
En 1832, por cuenta de la oposición del Xefe del estáu d'El Salvador José María Cornejo, y del intentu separatista d'esti Morazán intervién militarmente a El Salvador, nesta campaña Barrios, con grau de teniente xúnese nuevamente al so maestru.[14]
Na carrera política, Barrios ye electu representante ante l'Asamblea Llexislativa del Estáu d'El Salvador de 1834, ocupando dende dichu años varios cargos de representante hasta ser nomáu Presidente del Congresu Federal de 1838;[15] destacar como promotor de la Unión de Centroamérica.
Ante'l fracasu de la República Federal de Centroamérica, quedando como últimu estáu federal el d'El Salvador, y ante la presión de los otros estaos de la espulsión de Morazán, este abandona El Salvador el 5 d'abril de 1840, pol Puertu de La Llibertá.
Barrios, fiel al so maestru acompaña a Morazán nel exiliu, xunto a otros lliberales centroamericanos.[16]
Tres 16 díes de travesía de los emigraos a bordu de la Goleta Izalco, toquen el Puertu de Puntarenas; la mayoría de exiliaos buscó l'asilu en Costa Rica; Morazán tenía por destín la ciudá de David, Panamá onde s'atopaba la so esposa; con oxetu de facilitar el llogru del asilu d'estos, Morazán únvia-y un comunicáu al Gobiernu costarricense nel cual solicitaba l'asilu pa los exiliaos que lu acompañaben, o'l simple permisu pa cruciar y tomar otru barcu nel Mar Caribe, el día 24 d'abril de 1840 el gobiernu de Costa Rica concede de manera discrecional l'asilu; ente los que se queden en Costa Rica figura Gerardo Barrios, quien se dixebra asina del so maestru por curtiu tiempu, pa depués volvese a atopar.[17]
En 1842 por cuenta de los intentos colonialistes ingleses, Morazán, movíu d'un sentimientu patrióticu, decide salir en defensa de la Nación Centroamericana, convocando a dellos de los sos amigos nel exiliu, ente ellos l'entós Coronel Barrios;[18] Morazán parte de Perú (onde s'atopaba) a bordu del bergantín El Cruzador en xineru de 1842; dempués de faer escales n'Ecuador, Panamá y Costa Rica, Morazán y los sos homes desembarquen nel puertu de La Unión el 15 de xineru de 1842, ye equí onde-y ufierta'l so servicios al Gobiernu salvadoreñu pa lluchar contra los ingleses,[18] y de equí avancen hasta San Miguel onde lu esperaben numberosos partidarios; dicha proposición ye refugada la so ayuda pol entós gobernante salvadoreñu Juan José Guzmán.[19]
Siendo refugada poles autoridaes salvadoreñes la propuesta d'ayuda de Morazán, deciden tornase a Costa Rica, onde yá tenía Morazán derrocar al réxime dictatorial de Braulio Carrillo.[20]
Morazán llogra'l so cometíu de deponer la dictadura de Carrillo cola ayuda de los xenerales Enrique Rivas, Manuel Antonio Molina y Vicente Villaseñor, esti postreru nomáu pol réxime de Carrillo por que lluchara contra Morazán.
Una vegada nel poder Morazán emite una orde de reclutamiento con cuenta de colar a la guerra y restablecer la República Federal, dándo-y al coronel Barrios unu de los batallones que se constitúin pa dicha empresa; por cuenta de esta orde de reclutamiento, y el mieu de munchos contra una posible intervención de Carrera, fai españar la rebelión en contra de Morazán, que remata cola tráxica execución d'ésti, xunto al Xeneral Villaseñor, na plaza central de San Xosé el 15 de setiembre de 1842.[21]
Munchos fueron los que s'atopaben prisioneros de guerra dempués de la execución de Morazán, ente ellos el xeneral Trinidad Cabañas y el Coronel Barrios.
El gobiernu de Costa Rica pon en manes de los demás gobiernos de la rexón la suerte d'estos soldaos morazanistas, y tres fuertes presiones polítiques el Gobiernu d'El Salvador concéde-yos l'asilu.[22]
Los ex prisioneros embárquense'l 3 d'avientu de 1842, con destín a El Salvador, nun veleru llamáu Coquimbo; quedando bautizaos dichos soldaos de la llibertá y la democracia, esponentes del lliberalismu, dende esa fecha, como Los Coquimbos.[22]
De regresu n'El Salvador, Barrios dedícase nuevamente a los llabores agrícoles, visitando darréu la ciudá de San Miguel, onde asistía a bailles y receiciones; ye mientres estos bailles y receiciones onde conoz a la señorita Adelaida Guzmán Saldos, fía del xeneral Joaquín Eufrasio Guzmán y de Paula Saldos.[23]
La boda de realiza n'avientu de 1843, na antigua parroquia de San Miguel; Adelaida tenía 17 años al momentu de la so boda, de dichu matrimoniu nun nacieron fíos.
Pa 1844 el nuesu paladín participa na incursión a territoriu guatemalianu realizada pol entós presidente Francisco Malespín, tres la fallida incursión, y la mediación del obispu Jorge Viteri y Unxo, Malespín d'acordies con Carrera alcuerden expatriar a Los Coquimbos; Barrios ye sollertáu pol so suegru, y en compañía al xeneral Cabañas alzar n'armes en San Miguel, el 5 de setiembre de 1844,[24] depués avancen hasta Cojutepeque, pero al nun atopar sofitu deciden abellugase en Nicaragua.
Dichu incidente motivó a Malespín a declara-y la guerra a Nicaragua; sitiando la ciudá de León, que finalmente cai'l 22 de xineru de 1845; ante esta situación, y contra la so voluntá, Barrios torna a El Salvador.[25]
Una vegada nel país, Barrios espubliza'l rumor de que Malespín foi ganáu en León y que fuxe escontra Costa Rica, y con ayuda del xeneral Cabañas convencen al so suegru de que se faiga cargu del Poder Executivu, entós l'Asamblea Llexislativa desconoz a Malespín, quien enteráu d'esto empieza operaciones pa llograr nuevamente'l poder (pa esti entós l'obispu de San Salvador escomulgar pol fusilamiento del párrocu Crespín en León),[25] y tres una serie de batalles, Malespín ye ganáu por Guzmán el 22 de febreru de 1845.[26]
El 16 de xineru de 1846, Barrios en compañía de la so esposa doña Adelaida, abandonen El Salvador; l'entós Gobiernu, presidíu pol so suegru, encamiénta-y la misión de promover rellaciones comerciales y culturales con España, Francia ya Italia,[27] nuna carta escrita por él espresa que viaxó per Europa “con cuenta de coneutar a Centroamérica col mundu civilizáu”.[28]
Mientres dichu viaxe, Barrios ye recibíu por munchos de los reis y homes de poder de dicha dómina: visita a la reina d'España Sabela II; d'equí prosigue a Italia, onde ye recibíu polos reis Carlos Alberto de Cerdeña y Fernando II de Nápoles, visita amás al papa Pío IX.[28]
N'Inglaterra conoz a la Reina Victoria, ye nesta visita onde la mesma Reina -y agasayo la entós llamada Marcha Reina Victoria, güei conocida como Cola Gerardo Barrios.[28]
En 1849 fai escala en Francia, onde ye recibíu por Napoleón III, Napoleón estrema al so visitante dándo-y el so cayáu de xefe de los exércitos de Francia nuna parada militar, actu que se realizó na Avenida principal de los Campos Elíseos.[28]
Barrios torna a fines de 1849 a El Salvador, mercándose una casa en San Salvador, que topábase asitiada na cai del calvariu, (güei la esquina formada pola 6ª calle poniente y la 6ª avenida sur de la ciudá de San Salvador).[29]
En 1850, el lliberalismu centroamericanu xunir pa tratar de consiguir el derrocamientu de Rafael Carrera en Guatemala.
Nesa oportunidá Barrios xunir al exércitu del Llicenciáu Doroteo Vasconcelos, teniendo como misión principal la de la vixilancia de la frontera y depués xunise al exércitu nel frente de Metapán.[30]
L'exércitu salvadoreñu-hondureñu foi ganáu en L'Arada, el 2 de febreru de 1851.
Posterior a esti desastre militar, qu'obliga l'arrenunciu de Vasconcelos como presidente d'El Salvador, Barrios ye electu diputáu a la cámara de representantes d'El Salvador en 1852, y diputáu constituyente al fallíu intentu d'unión d'esi añu.[31]
Reconocida l'amenaza del filibusteru estauxunidense William Walker pa les naciones centroamericanes, Barrios recibe la comisión en marzu de 1857, pol gobiernu de don Rafael Campo, pa dir a Guatemala y convencer al caudiellu guatemalianu Rafael Carrera sobre la necesidá d'enfrentar como bloque a los norteamericanos, con cuenta de que Guatemala xunir a los esfuercios de Costa Rica, Honduras y El Salvador de vencer a los filibusteros, y consiguir la conformanza del Exércitu Aliáu Centroamericanu;[32] estos soldaos fueron los qu'a la llarga, vencieron al exércitu de William Walker.
El 8 d'abril de 1857, Barrios recibe'l nomamientu de xefe del exércitu espedicionariu salvadoreñu;[33] anque pa cuando llega a León, Nicaragua, el 5 de mayu de 1857 la guerra yá terminara.
L'actuación de Barrios nesti conflictu nun foi nel campu de batalla, sinón nel so llabor conciliador al evitar l'enfrentamientu ente les tropes de Guatemala y León;[34] según llanzar una proclama en León convidando a los nicaragüenses a abandonar les faiciones y a establecer un gobiernu presidencial de transición. Al efeuto la Gaceta del Salvador de 20 de mayu de 1857, conséñase l'acta na cual los partíos en discordia comprometer a reorganizar Nicaragua.
Barrios, dempués de los sos llabores conciliadores en Nicaragua, desembarca'l 7 de xunu de 1857 nel Puertu de La Llibertá, ente los sos motivos de regresu, al rematar la guerra contra Walker, yeren el de prindar a los desertores del exércitu salvadoreñu, xeneral Ramón Belloso y coronel Ciriaco Choto.[35]
Estos habíense fuxíu de Nicaragua, col únicu fin de xenerar intriga ente'l Xeneral Barrios y el presidente Campu, acusando al primeru de traidor y de querer faer la guerra en Centroamérica[36]
Intrigado polos conservadores, el presidente Campo llicencia al exércitu salvadoreñu y remueve del cargu de xefe al xeneral Barrios; ésti mancáu nel so honor, propón unes bases pal arreglu del discutiniu ente él y el presidente, que son tomaes como evidencia conspirativa;[37] el choque yera inevitable Campos prepara tropes en Cojutepeque (entós capital d'El Salvador debíu al terremotu de 1854) pa faer frente a la rebelión.[38]
Ye nesti marcu cuando Barrios recurre a Francisco Dueñas por qu'interponga los sos oficios pa mediar ente él y el presidente, y resolver la crisis; anque nada se sabe del pactu secretu ente estos dos personaxes de los dos partíos antagónicos de la dómina, Dueñas anima a Barrios pa sublevase (anque ye un puntu bien polémicu y aldericáu, pero como conclúi López Vallecillos, d'otra forma ¿Por qué Barrios-y ufiertaría la primer maxistratura a Dueño si esti supuestamente nun participó na rebelión?, ¿Por qué entós na acta d'alzamientu nun se reconoz “más autoridá executiva… que la del Vicepresidente Francisco Dueñas, «a que les sos órdenes poner (l'exércitu) dende esta fecha» si Dueño nun participa na famosa rebelión?[39]
Al tener conocencia d'esta acta, Campos emite un decretu executivu nel cual declara faccioso y rebalbu a Barrios; pa esti entós Barrios movilízase xunto al Llicenciáu Dueñas al frente del exércitu que vien de Nicaragua, cuando Dueñas adelantrar pa “parlamentar” col presidente Campo sobre les bases del so arrenunciu y del cambéu d'autoridá militar, cuando llega ésti a Cojutepeque, lo primero que fai ye denunciar los planes de Barrios y xuntase al presidente Campu.[40]
Ye nesti marcu coyuntural, cuando apaez el ex-presidente José María San Martín como mediador, con cuenta de salvar la situación y caltener el Gobiernu llegal;[41] ye gracia a la so mediación que llogra que Barrios deponga les armes y preséntese a Cojutepeque ensin escolta, a rindir l'exércitu ante'l presidente Campu, apurriendo la so espada, el 15 de xunu de 1857.[42] Campos sicasí concede amnistía a los facciosos,[43] retirándose Barrios a San Miguel.[44]
El periodu constitucional de Rafael Campo remataba'l 31 de xineru de 1858; nes eleiciones presidenciales realizaes l'añu pasáu resultaron electes les siguientes persones:
Con tou y les intrigues del sector conservador y la rebelión fallida de 1857, el prestíu de Barrios nun foi estropiáu, llogrando él la eleición como Senador y consiguiendo l'ascensu del partíu lliberal.[45]
Barrios atopar en San Miguel cuando a entamu de xunu de 1858, ye llamáu pol presidente Santín, yá en Cojutepeque esti esprésa-y el so deséu de que se fixera cargu del Poder Executivu mientres él retirábase al curio de les sos Faciendes; el llamamientu de Barrios deber a que tanto'l so suegru como'l senador Zepeda nun aceptaren la presidencia, por cuenta de les siguientes causes: 1) lo escoso de les rentes públiques; 2) la necesidá de treslladar la capital de Cojutepeque a San Salvador; 3) elementos del foru y la Universidá, en San Vicente, atrabancaben los llabores del Gobiernu.[46]
Antes de faese cargu del poder, Barrios fuera nomáu Ministru de Rellaciones Esteriores y del Interior por Santín (quien amás yera'l so compadre);[46] faciéndose cargu del Poder Executivu dende'l 24 de xunu de 1858.
Mientres esti curtiu periodu d'exerciciu (24 de xunu al 18 de setiembre de 1858), da impulsu a les siguientes midíes:[47]
Dos fechos en principal destaquen nesti periodu:
Barrios apurre la presidencia a Santín, sicasí la opinión pública aseguraba que nun la apurriría por gociar esti del sofitu del exércitu y d'amplios sectores de la población, el 18 de setiembre.
Antes de la entrega del poder a Santín en setiembre de 1858, diversos sectores rumoraban que Barrios s'alzaría y nun lo apurriría, rumor que quedó desvirtuado col mentáu trespasu de mandu.
Pero l'actitú de Santín para con Barrios foi camudando pasu ente pasu hasta'l grau de remover del cargu de Ministru de Rellaciones, nomando a la so más ferrial opositor: Francisco Dueñas (amás d'aportuna-y en qu'arrenunciara a la comandancia del exércitu).[50]
Barrios conocedor de los cambeos, arresta a Francisco Dueñas y mandar exiliáu; arrenuncia'l día 10 de xineru a la comandancia del exércitu, pero cola condición de que tamién arrenunciara Santín, comprometiéndose dambos a retirase a la vida pública.[50]
Dempués del arrenunciu de Barrios a la comandancia, dase l'alzamientu de Sonsonate en sofitu al presidente Santín (en realidá había otres municipalidaes implicaes, pero solu Sonsonate sigue'l plan orixinal),[51] al escarecer de sofitu Santín, xunir al plan de Barrios d'abandonar dambos la vida política.
L'Asamblea Xeneral decide entós llamar al xeneral Guzmán por qu'exerza el poder executivo, tomando posesión el 19 de xineru de 1859.
La Cámara de Diputaos, enterada de la revuelta de Sonsonate, pide públicamente que s'enxuicie a Santín; lo cual ye respondíu por pola Cámara de Senadores, nomando como fiscal al señor Juan Rodendu.[52]
Santín procede entós a denunciar a Barrios por actos arbitrarios (como'l extrañamiento de Dueñas del territoriu nacional o la coerción qu'exerciciu sobre los maxistraos rebalbos pa tornar a San Salvador), resuélvese exonerando de responsabilidá a Barrios.[53]
En mediu del xuiciu Santín del Castillo fuxe a Nicaragua; esto sumáu al exiliu de Dueñas, y d'otru conservadores nos primeros díes de 1859, consoliden l'afianzamientu del partíu lliberal y allana el camín de Barrios escontra la presidencia de la República.[54]
Tres el curtiu exerciciu de la presidencia per parte del Xeneral Guzmán, este vencer al Llicenciáu José María Peralta, entós primer designáu; esti periodu foi un pocu aturbolináu por cuenta de los rumores d'una posible invasión de parte de Santín dende Honduras; tantu que'l 3 de marzu de 1859 los músicos de la banda militar de San Salvador, encabezaos por Antonio Tortola remóntense, apoderándose del cuartel de Santu Domingu y de los almacenes de guerra; anque'l movimientu foi encaloráu, provocó que'l Xeneral Barrios mover dende San Miguel, y al llegar a San Salvador pídese-y que se fixera cargu de la presidencia, fechu que se fixo efectivu'l 12 d'esi mes, cuando'l llicenciáu Peralta deposita la presidencia.[55]
Barrios asume la presidencia nun momentu críticu, por cuenta de los intentos d'invasión tantu de Santín del Castiellu como de Dueñas, unu de los primeros actos que realiza na presidencia ye algamar l'amistá tantu del réxime de Rafael Carrera como de Santos Guardiola, entós presidente d'Hondures.
Pa llevar a cabu la so obra, Barrios conocía a la perfeición que nun podría realizala sacantes s'averara a Guatemala, y foi gracies a esti acercamientu como los intentos d'invasión per parte de los exiliaos terminaron, y Barrios gobernó tranquil mientres trés años,[56] anque esto foi por demás relativu, yá que tuvo problemes col réxime de Guardiola.
Nesti sentíu d'acercamientu'l 16 d'avientu de 1860, Barrios deposita la presidencia nel Llicenciáu Peralta, y entama viaxe oficial escontra la República de Guatemala, la comitiva taba integrada amás pola so esposa, doña Adelaida Guzmán de Barrios, doña Virginia Guzmán (cuñada de Barrios), doña Dolores López de Llobu Guerrero, doctor Eugenio Aguilar, presbíteru Estanislao Campu, don Federico Meany, don David Guzmán, y otros, llegando a Guatemala el 23 d'avientu y tornando vía marítima'l 23 de xineru de 1861.[57]
—Considerando: que los eminentes servicios qu'en distintes dómines emprestó'l Xeneral de División don Gerardo Barrios, yá nel so oficiu militar, yá n'otros importantes destinos, facer acreedor a la reconocencia y gratitud del pueblu salvadoreñu, tuvo bien a decretar y decreta: Art. Únicu.- Conceder al Xeneral de División don Gerardo Barrios, el títulu y honores de capitán xeneral del Exércitu de la República.[58] |
Debíu al prestíu que Barrios había alcanzáu, la Cámara de Diputaos aprueba'l decretu llexislativu per mediu del cual confiérse-y el títulu y los honores de capitán xeneral del Exércitu de la República, el 24 de xineru de 1860, siendo ratificáu pola Cámara de Senadores el 26 del mesmu mes.
Yá nel exerciciu Barrios promueve una reforma constitucional, pola cual auméntase'l periodu presidencial de dos a cinco años.
El periodu pal cual Santín del Castillo fuera electu, y el cual Barrios en calidá de Senador Designáu taba concluyendo, convocar a eleiciones n'avientu de 1859, siendo electu presidente'l xeneral Barrios.
Asina, la Cámara de Diputáu y la Cámara de Senadores, axuntaos n'Asamblea Xeneral, declaren electu al capitán xeneral Gerardo Barrios pal periodu entendíu ente'l 1 de febreru de 1860 al 31 de xineru de 1865.
Los principales llogros mientres esti periodu son los siguientes:
Por cuenta de estes obres, y otres más, ye que se considera a Barrios como un estadista, enfocáu non solo nos sos propios intereses, sinón nel progresu del so pueblu, yá al traviés de la infraestructura, la educación, el comerciu; el Gobiernu de Gerardo Barrios foi catalogáu como'l más progresivu de la so dómina.
Les polítiques del xeneral Barrios taben basaes nos testos morazanicos de llexislación, les sos polítiques yeren lliberales y n'unu y otru momentu diben xenera-y dificultaes col so vecín, que yera l'abellugu de los conservadores.
En pallabres de López Vallecillos: La so política lliberal, anque moderada en rellación a la de Morazán, espertara la roxura de los sectores clericales de Centro América. N'El Salvador, los sos enemigos yeren poderosos en recursos económicos, cuntaben, amás, con intelixencies cambiadices salíes de la Universidá; pero sobremanera, teníen el sofitu decidíu del altu cleru. Barrios que consideraba les sos “reformes” como daqué propiu de la so dómina, nun vía que Guatemala, corazón del conservadorismu, yá nun taba con él.[59] Hai que recordar que la mayoría de los conservadores salvadoreños, encabezaos por Francisco Dueñas moraben en Guatemala dende l'ascensu de Barrios.
Hubo dos motivos polos cualos se exacerbaron los ánimos ente dambos países:
Los ataques ente dambos países yeren repitíos, yá pa 1862 los periódicos oficiales de Guatemala y El Salvador acusábense mutuamente d'interferencia política.
Guatemala ruempe rellaciones formales con El Salvador el 4 d'avientu de 1862, depués d'un artículu en contra del Gobiernu de Guatemala, acusándolo de proteición a los exiliaos salvadoreños, publicáu na Gaceta Oficial d'El Salvador el 20 de payares de 1862; esta rotura de rellaciones significaría a la llarga favorecer a los emigraos salvadores y preparar la guerra.[61]
A pesar que la situación yera adversa la población sofitaba al presidente Barrios, quien foi facultáu llargamente poles Cámares Llexislatives pa la defensa de la patria.[62]
El llabor de mediación que realicen dellos amigos de Barrios non solo en Guatemala, sinón nel Ismu Centroamericanu, retrasen el conflictu por un bon tiempu, destacando'l llabor mediativa del llicenciáu León Alvarado, amigu de los xenerales Barrios y Carrera, qu'actuaba en comisión del gobiernu d'Hondures, y de los representantes diplomáticos del Reinu Xuníu y Estaos Xuníos, cuando l'últimu intentu de paz, promovíu pol presbíteru Santiago Valdez atáyase, por cuenta de les esixencies del presidente Carrera, la guerra yera inminente.
Barrios tópase de pies de guerra, monta'l so cuartel xeneral na población de Coatepeque, a principios de febreru de 1863.
Rafael Carrera moviliza les sos exércitu comandado pol Batallón Sijeño a lo llargo de la frontera salvadoriana, empezando la movilización escontra territoriu salvadoreñu, ocupando les ciudaes principales a lo llargo de la frontera, estableciendo en Santa Ana'l cuartel xeneral.
L'enfrentamientu ente dambos exércitos dar ente'l 22 y el 24 de febreru de 1863, onde l'exércitu salvadoreñu llogró una importante victoria.
Nesta dómina da un rompimientu de rellaciones ente El Salvador y Nicaragua; foi dempués de la fallida invasión del xeneral Máximo Jerez en San Felipe, en que se da clima pa lo que sería los segundu enfrentamientu del exércitu salvadoreñu en 1863.[63]
Posterior a la derrota de Xerez na Batalla de San Felipe, Carrera llánzase nuevamente a invadir a El Salvador, el presidente de Nicaragua, pela so parte, da armamentu y tropa a los xenerales Florencio Xatruch y Juan José Bonilla, pa l'aición en contra de Barrios y de Francisco Montes; les aiciones dan entamu en xunu de 1863, los hondureños son ganaos na Batalla de Santa Rosa de Copán, empezando la invasión d'El Salvador el 19 de xunu d'esi añu.[64]
Munches deserciones dar nel exércitu salvadoreñu, siendo la más escandalosa la del xeneral Santiago González, lo cual facilito la ocupación de la plaza de Santa Ana, que la so defensa tába-y encamentada, entrando Carrera en dicha ciudá'l 4 de xunetu.[65] A Barrios, nun-y quedó más opción qu'atrincherase en San Salvador, construyendo tou tipu de fortificaciones; los exiliaos, pela so parte, proclamen presidente a Francisco Dueñas el 10 de xunu.[66]
Adulces, les fuercies guatemalianes abarganaben al gobiernu de Barrios pol occidente, y les fuercies de Nicaragua pol Oriente, pal 28 de setiembre los exércitos invasores atopar en posición d'atacar San Salvador, dando entamu al sitiu, los enfrentamientos llegaron al so clímax n'ochobre, cuando Carrera ordena fueu contra San Salvador,[67] a más d'un mes, y ensin agua na capital, la plaza de San Salvador cai'l 26 d'ochobre, abandonando Barrios esi mesmu día la ciudá, anque la so idea foi siempres morrer nel sitiu.[68]
Rotu'l cercu de San Salvador, Barrios empieza l'escape con destín al puertu de La Unión, onde llega a mediaos de payares; na madrugada del 21 d'esi mes confundíu como un tripulante enceta'l buque Sutley, ensin nenguna dificultá; y dende la popa de dichu barcu, saluda col so pañuelu a los sos persiguidores, de xacíu que pa llograr esta estrataxema, foi ayudáu pol cónsul de los Estaos Xuníos.[69]
El Sutley llega a Costa Rica, onde parte con destín a Nueva York, y al nun atopar sofitu nos Estaos Xuníos, torna a Costa Rica, quien-y concede asilu;[70] pa esta dómina, l'Asamblea Constituyente, convocada por Dueñas, declarar reu d'alta traición por decretu llexislativu de 18 de marzu de 1864.[71]
Rafael Carrera fina'l 14 d'abril de 1865, y cola so muerte munchos ven la oportunidá d'alzase n'armes en contra de Dueñas.
Barrios pa esti entós atópase en Panamá, y caltién comunicación col so cuñáu'l xeneral Cabañas, quien lu comunica de la oportunidá del alzamientu; dambos alcuerden el llevantamientu, favoreciendo asina'l regresu de Barrios; siguiendo'l plan, Cabañas alzar n'armes en San Miguel.[72]
La rebelión de Cabañas fracasa, por falta de sofitu; Barrios, desconociendo esti sucesu, embarcar en Panamá a bordu de la goleta Manuela Planes; cuando desembarca en Meanguera, dase cuenta del fracasu de la rebelión, y decide tornar a Panamá, el 25 de xunu de 1865,[73] tres una fuerte torbonada, el mástil de la goleta s'avería, lo qu'obliga a fondiar nel puertu de Corinto, les autoridaes prinden a Barrios el 28 de xunu.[74]
El gobiernu de Nicaragua, primíu por El Salvador y Guatemala per una parte, y los lliberales por otra, nun se decide sobre la estradición o non de Barrios, y foi col asesinatu de don Enrique Palacios cuando nun tien más qu'aportar a la estradición, cola única condición de que seya que non va ser salva la vida del señor Barrios y llibre de pena de muerte nel xuiciu que sigue contra él.[75]
L'alcuerdu, asina plantegáu ye robláu pol gobiernu de Nicaragua, y por Gregorio Arbizú, en representación d'El Salvador.[75]
Güei Dueñas formula la mio sentencia, mañana va formulase la d'él ante la hestoria — Gerardo Barrios, alrodiu de la so sentencia[76] |
Barrios torna a El Salvador, el 27 de xunetu, guardando prisión nes bartolinas del cabildru de San Salvador; Dueñas yá con Barrios n'El Salvador, ruempe l'alcuerdu d'estradición, a pesar de les reclamaciones Nicaragüenses.[77]
El xuiciu instálase'l 10 d'agostu, el Conseyu de Guerra ad hoc foi presidíu por Santiago González, les deliberaciones importantes danse'l día 28, el Conseyu de Guerra diba absolvelo, lo que provocó la roxura de Dueñas, provocando l'arrenunciu del fiscal militar, quien nel actu arrincó los galones y tiru el kepis al suelu,[78] la sentencia de muerte, foi roblada a les 11 de la nueche del 28 d'agostu, dempués que'l mesmu Dueñas va falar con cada unu de los miembros del Conseyu de Guerra.[76]
Asina la sentencia, foi ratificada por Dueñas, decretando que fuera executada dientro de seis hores, poles circunstancies del casu.[79] Barrios foi fusiláu xunto a la Ceiba que s'atopaba nel campusantu xeneral de San Salvador, a los cuatro y media de la mañana del 29 d'agostu de 1865.[79]
Cola so muerte, Barrios convertir nuna lleenda, nesi paladín de la unidá centroamericana, al igual que Morazán; la so memoria entá persiste nel pueblu salvadoreñu, yá que la so fecha d'execución, foi declarada Día de Conmemoración Nacional, per mediu de decretos llexislativos de 1952[80] y 1981,[81] y conmemorada con actos cívicos tantu na plaza del centru de San Salvador que lleva'l so nome, como na so tumba nel Campusantu de los Pernomaos de San Salvador; la so imaxe circulaba nos billetes de cincuenta colonos salvadoreños, emitíos antes de 1997.
Pa honrar la so memoria la población de Cacahuatique camudó'l so nome a Ciudad Barrio, el 21 d'abril de 1913;[82] y la población de San Gerardo, al norte de San Miguel, foi bautizada nel so honor.[83]
Una de les places de San Salvador foi nomada como Plaza Barrios, onde amás s'atopa la estatua ecuestre ordenada pol xeneral Carlos Ezeta a Francisco Durini,[84] onde como puntu interesáu les nalgues del caballu apunten escontra onde d'antiguo s'alcontraba l'Edificiu Dueñas, destruyíu col terremotu de 1986.
Asina hai munches instituciones, que lleven col nome del paladín, como la Universidá Gerardo Barrios y la Escuela Militar d'El Salvador.
La vilba del xeneral Barrios, Adelaida, non regresu a El Salvador sinón hasta que'l ex-presidente Dueñas foi derrotáu y exiliáu del país tres la revolución de 1871; sobrevivió al xeneral trenta y nueve años, finando en 1904, una de les propiedaes del xeneral Barrios, foi vendida al padre del escritor salvadoreñu Francisco Gavidia.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
