Reinu Xuníu

El Reinu Xuníu^[26][27] o Reinu Uníu^[28] ye un país del norte d'Europa formáu por Inglaterra, Escocia y Gales (na islla de Gran Bretaña) ya Irlanda del Norte (na islla d'Irlanda). Ye una monarquía constitucional y una democracia parllamentaria. La principal cámara del Parllamentu ye la Cámara los Comunes, integrada por 650 parllamentarios elixíos por sufraxu universal. Unes 700 persones puen optar a ún escañu na cámara cimera, o Cámara de los Lores (títulu vitaliciu). Esiste un Parllamentu allugáu n'Escocia, con sede n'Edimburgu, con grandes poderes llocales, y una Asamblea Galesa, con sede en Cárdif, con autoridá más llimitada.

Reinu Xuníu
estáu soberanu
Bandera del Reinu Xuníu escudu del Reinu Xuníu
Himnu nacional	God Save the King
Alministración
Nome oficial	United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland Reinu Xuníu de Gran Bretaña ya Irlanda del Norte ¹
ISO 3166-2	GB-UKM
Capital	Londres
Forma de gobiernu	Monarquía constitucional
Monarca del Reinu Xuníu	Carlos III (dende 8 setiembre 2022)
Primer Ministru del Reinu Xuníu	Keir Starmer (dende 5 xunetu 2024)
Llingües oficiales	inglés galés gaélicu escocés escocés córnicu irlandés Escocés del Ulster llingua de signos británica
División	ver Inglaterra, Gales, Escocia y Irlanda del Norte
Rellaciones diplomátiques	ver Canadá Italia Brasil Alemaña (18 xineru 1871) Israel Francia Lituania Australia Serbia Yeme Ucraína (10 xineru 1992) Kenia Xipre Singapur Arxentina Bangladex Santa Sede Xapón Saint Kitts y Nevis España Kuwait Estaos Xuníos Bélxica Albania Armenia Bulgaria Baḥréin Chile Exiptu Dinamarca Filipines Granada Indonesia Kirguistán Iraq Kosovu Méxicu Malta Malasia Namibia Noruega Nueva Zelanda Papúa Nueva Guinea Marruecos Paquistán Polonia Eslovaquia Sudán Trinidá y Tobagu San Marín Sudáfrica Rumanía Emiratos Árabes Xuníos Portugal Arabia Saudita Suiza Taiwán (1913) Somalia República d'Irlanda Kazakstán Islandia Barbados Libia Cuba Brunéi Perú Mongolia Uzbequistán Venezuela Uruguái República Popular China Azerbaixán Irán Grecia India Turquía Corea del Sur Rusia Ḥong Kong Xeorxa (27 abril 1992) Hungría Corea del Norte (12 avientu 2000) Xunión Europea República Turca de Xipre del Norte Mauriciu
Miembru de	ver Conseyu d'Europa (5 mayu 1949) G8 (18 mayu 1998) Organización pa la Cooperación y el Desarrollu Económicos (2 mayu 1961) Axencia Espacial Europea (28 marzu 1978) Organización Mundial del Comerciu (1 xineru 1995) G20 (26 setiembre 1999) Observatoriu Européu Austral (2002) Organización pa la Seguridá y la Cooperación n'Europa (25 xunu 1973) Bancu Internacional de Reconstrucción y Fomentu (27 avientu 1945) Asociación Internacional de Fomentu (24 setiembre 1960) Corporación Financiera Internacional (20 xunetu 1956) Organismu Multillateral de Garantía d'Inversiones (12 abril 1988) Centru Internacional d'Arreglu de Diferencies Relatives a Inversiones (18 xineru 1967) Bancu Africanu de Desarrollu [1] Bancu Asiáticu de Desarrollu (1966) Grupu d'Australia (1985) Banco de Desarrollo del Caribe (es) Eurocontrol (1960) Tratado de Cielos Abiertos (es) Réxime de Control de la Teunoloxía de Misiles (1987)[2] ANZUK (en) Organización del Tratáu del Sureste Asiáticu Interpol (1928)[3] Grupu d'abastecedores nucleares [4] Organización pa la Prohibición d'Armes Químiques (29 abril 1997)[5] AUSCANNZUKUS (en) [6] ABCANZ Armies (en) [7] The Technical Cooperation Program (en) [8] Combined Communications-Electronics Board (en) [9] Air Force Interoperability Council (en) [10] Centro de Coordinación de Movimientos Europeos (es) [11] Organización para la Cooperación Conjunta en Materia de Armamento (es) [12] Organización Hidrográfica Internacional [13] Axencia Internacional de la Enerxía [14] Xunión Postal Universal (1 xunetu 1875)[15] Xunión Internacional de Telecomunicaciones (24 febreru 1871)[16] Xunión Europea (1 xineru 1973)[17] Visa Waiver Program (1988)[18] Organización Meteorolóxica Mundial (14 avientu 1948)[19] Organización Mundial de la Salú [20] Grupu d'Observaciones de la Tierra lista de países con armas nucleares (es) AUKUS (es) (15 setiembre 2021) Organización Mundial d'Aduanes (12 setiembre 1952)[21] International Holocaust Remembrance Alliance (es) (1998)[22] Asociación Europea de Libre Comercio (es) (3 mayu 1960) Organización de les Naciones Xuníes (24 ochobre 1945) Five Eyes (es) G7 (1977)[23] CERN Council [24] Tratáu de Non Proliferación Nuclear [25]
Xeografía
Coordenaes	54°36′N 2°00′W
Superficie	244,820 km² (puestu 78)
% agua	1,34 %
Costes	n/d
Llenda con	n/d
Puntu más altu	Ben Nevis (es)
Puntu más baxu	Fens (es)
Demografía
Población	60,587,300 (2006) hab. (2021)
Densidá	Error d'espresión: Operador ( inesperáu hab/km²
Xentiliciu	británicu (masculín singular) británica (femenín singular)
Esperanza de vida	80,9561 años
IDH	0,929 (2021)
Tasa de fertilidá	1,83 (2014)
Economía
Moneda	llibra esterlina
PIB nominal	3 122 480 345 925 $ (2021)
Bancu central	Bancu d'Inglaterra
Más información
Dominiu d'Internet	.uk y .gb
Códigu telefónicu	+44
Códigu ISO	826 / GBR / GB
Estaya horaria	UTC±00:00, Tiempu mediu de Greenwich, Hora de Europa Occidental (es) , UTC+01:00 y Europe/London (en)
gov.uk

Los ingleses suponen más del 80% de la población, los escoceses casi el 10% y los galeses ya irlandeses del norte parte del restu. El Reinu Xuníu tamién recueye diverses comunidaes d'inmigrantes, sobro too, de les sos antigües colonies del Caribe, India, Paquistán, Bangladesh y África. La so economía ta sofitada nel Sector Servicios, magar que caltién la so capacidá industrial nel sector de les cimeres teunoloxíes ente otros. L'área metropolitana de Londres ye una de les places finacieres más importantes del mundu.

Historia

El Reinu Xuníu d'anguaño ye'l resultáu de daqué xuniones creaes demientres los últimos 1.000 años. Escocia ya Inglaterra esisten como entidaes polítiques separaes dende'l sieglu X. Gales, baxo'l control de los reis ingleses dende'l 1284, foi parte del Reinu d'Inglaterra dende 1535. Col Acta de Xunión, de 1707, los reinos separaos d'Escocia y d'Inglaterra, que teníen el mesmu rei dende 1602, acordaren formar una xunión permanente como'l Reinu de la Gran Bretaña.

Más tarde, col Acta de Xunión de 1800, el reinu amestárase'l Reinu d'Irlanda, formando el Reinu Xuníu de la Gran Bretaña ya Irlanda. La creación de la República d'Irlanda en 1921 supunxo la lliberación de la islla, anque los irlandeses de la provincia del Ulster, quedaríen baxo soberanía británica. Tamién el nome camudaríase hasta llegar al d'agora, Reinu Xuníu de la Gran Bretaña ya Irlanda del Norte.

El Reinu Xuníu foi la potencia marítima ya industrial dominante del sieglu XIX, qu'estendió les idees d'Occidente a gran parte del mundu. L'Imperiu Británicu, dominaría una cuarta parte de la superficie de la Tierra, y una tercera parte de la población del mundu, en resume, l'imperiu más grande de la historia. L'imperiu Británicu sería afeutáu enforma pola I Guerra Mundial, y la II Guerra Mundial. Dende'l sieglu XIX el gobiernu empezó a dar mayor autonomía a les sos colonies, un procesu que nun finaría fasta'l sieglu XX.

En 1973, el Reinu Xuníu tornaría a formar parte de la Xunión Europea. Magar que siempre hebo una fuerte oposición a la permanencia en dicha institución, yá qu'hai sectores que quieren deslligase por completu de la mesma, cosa que llegó a producise '1 de febreru de 2020 cola so salida de la Xunión^[29]. El Reinu Xuníu fuera ún de los estaos que nun adoptaron l'Euru, con Suecia y Dinamarca.

Gobiernu y política

El Reinu Xuníu ye una monarquía parllamentaria sofitada nuna Common law, pero nun tien una constitución, siendo l'únicu país d'Europa que nun la tien. Les sos práutiques son inherentes a les instituciones del gobiernu, que son la Corona, el gabinete de ministros, el Conseyu Priváu y el Parllamentu.

El rei británicu ye'l xefe d'Estáu y del executivu, asina como máxima autoridá de la Ilesia Anglicana. Amás escueye formalmente al primer ministru y al gobiernu.

Los encargaos de les funciones executives son los ministros dirixíos pol primer ministru y pa eso dependen del sofitu de la mayoría de miembros de la cámara de los comunes. El partíu con mayoría ye l'encargáu de formar gobiernu y el primer ministru y el líder del partíu. El primer ministru, escueye a los ministros del gobiernu. El partíu Conservador y el partíu Llaborista tienen dominada la vida política del país dende'l fin de la Primer Guerra Mundial.

Organización del territoriu

La capital del Reinu Xuníu ye Londres. Alcuéntrase tarazáu en cuatro territorios, rexones o tamién nomaos países constituyentes: Inglaterra, Escocia, Gales ya Irlanda del Norte, siendo la capital del estáu tamién la d'Inglaterra. Les otres rexones tienen allugaes les sos capitales n'Edimburgu, Cárdif y Belfast respeutivamente. Toes tienen una cierta autonomía, siendo mayor nel territoriu norirlandés. Asina mesmu, tamién posee 14 territorios d'Ultramar:

Seña	TT. BB. UU.	Población	Capital	Reclamáu por:
	Archipiélagu Anguila (Nel Caribe) (Alluga les siguientes islles: Anguila, Anguilita, Dog, Little Scrub, Prickly Pear, Sandy, Seal y Sombrero)	12.800 hab. (2002)	The Valley	-
	Bermudes (Allúguense n'América del Norte, nel Atlánticu) (Tien más de 150 islles, de les más importantes son: Main o Gran Bermuda, Somerset), Ireland, Saint George's, Saint David's y Boaz)	64.482 hab. (2003)	Hamilton
	Islles Xeorxa del Sur y Sandwich del Sur (Allúguense nel Atlánticu Sur) (Abarca les islles Xeorxa del Sur y Sandwich del Sur)	100 hab. (2003)	Grytviken	Arxentina
	Islles Caimán (Allúguense cerca de Xamaica, nel Mar Caribe) (Tien principalmente tres islles: Gran Caimán, Cayman Brac, y Caimán Minor)	44.270 hab. (2005)	George Town
	Islles Malvines (Allúguense nel Atlánticu Sur) (Tien más de 200 islles, ente elles: Gran Malvina y Soledad)	2.967 hab. (2005)	Stanley	Arxentina
	Islles Pitcairn (Allúguense na Polinesia) (Abarca les islles Pitcairn, Sandi, Oenu, Henderson y Ducie)	48 hab. (2003)	Adamstown	-
	Islles Turques y Caicos (Allúguense al norte de la República Dominicana.) Ta formada poles islles Caicos (Caicos Central; Caicos del Norte; Caicos Meridional y Oriental; Providenciales y Caicos Occidental) y Turques	19.500 hab. (2003)	Cockburn Town	-
	Islles Vírxenes Britániques (Allugaes cerca de Puertu Ricu) (Abarca mas de 50 islles, les más importantes son: Tórtola, Virxe Farta, Jost Van Dyke, Anegá, Peter Island y Salt Island)	21.730 hab. (2002)	Road Town	-
	Gibraltar (Allúgase nel Peñón de Gibraltar, nel sur d'España)	27.776 hab. (2005)	Gibraltar	España
	Monserrat (Allúgase cerca de la islla Puertu Ricu) [Abarca la islla Monserrat (Parroquia Alministrativa San Antonio; Parroquia Alministrativa San Jorge; Parroquia Alministrativa San Pedro)]	9.245 hab. (2004)	Plymouth	-
	Saint Helena (Allúgase a más de 2.000 quilómetros de la costa occidental d'Angola) (Tien más de 50 islles, les más importantes son: Ascensión, Tristan da Cunha y Diego Alvares)	7.367 hab. (2003)	Jamestown	-
	Territoriu Antárticu Británicu (Posee toles tierres al sur del paralelu 60° S, ente'l meridianu 20° O y 80° O) (Esixíes pol Reinu Xuníu pero baxo xurisdicción de les Naciones Xuníes)	200 milit. y civiles (2005)	-	Arxentina y Chile
	Territoriu Británicu nel Océanu Índicu (Sesenta islles aproximadamente nel Océanu Índicu, nes coordenaes: 6°S, 71°30'E.) (Tien los siguientes archipiélagos Chagos, Aldabra, Farquhar y las islas de Des Roches)	3.500 hab. y milit. (2005)	Diego García	Mauriciu y Seixeles

Referencies

1. URL de la referencia: https://en.wikipedia.org/wiki/African_Development_Bank.
2. URL de la referencia: http://mtcr.info/partners/. Data de consulta: 4 avientu 2017.
3. URL de la referencia: https://www.interpol.int/Member-countries/World. Editorial: Interpol. Data de consulta: 7 avientu 2017.
4. URL de la referencia: http://www.nuclearsuppliersgroup.org/en/participants1. Editorial: Grupu d'abastecedores nucleares. Data de consulta: 7 avientu 2017.
5. URL de la referencia: https://www.opcw.org/about-opcw/member-states/. Editorial: Organización pa la Prohibición d'Armes Químiques. Data de consulta: 7 avientu 2017.
6. URL de la referencia: https://www.state.gov/documents/organization/76043.pdf. Data de consulta: 8 avientu 2017.
7. URL de la referencia: https://www.alu.army.mil/alog/issues/sepoct11/ABCA_Coalition_Works.html. Data de consulta: 8 avientu 2017.
8. URL de la referencia: https://www.dst.defence.gov.au/partnership/technical-cooperation-program. Data de consulta: 8 avientu 2017.
9. URL de la referencia: http://jitc.fhu.disa.mil/projects/pki/pke_lab/partner_pki_testing/cceb_pki_status.aspx. Data de consulta: 8 avientu 2017.
10. URL de la referencia: http://www.airstandards.org/about-asic.html. Data de consulta: 8 avientu 2017.
11. URL de la referencia: http://mcce-mil.com/wp-content/uploads/glance/MCCE-AT-A-Glance-September-2017.pdf. Editorial: Centro de Coordinación de Movimientos Europeos. Data de consulta: 8 avientu 2017.
12. URL de la referencia: http://www.occar.int/185. Editorial: Organización para la Cooperación Conjunta en Materia de Armamento. Data de consulta: 8 avientu 2017.
13. URL de la referencia: https://www.iho.int/srv1/index.php?option=com_wrapper&view=wrapper&Itemid=452&lang=en. Editorial: Organización Hidrográfica Internacional. Data de consulta: 8 avientu 2017.
14. URL de la referencia: https://www.iea.org/countries/membercountries/. Editorial: Axencia Internacional de la Enerxía. Data de consulta: 8 avientu 2017.
15. URL de la referencia: http://www.upu.int/en/the-upu/member-countries.html. Data de consulta: 4 mayu 2019.
16. URL de la referencia: https://www.itu.int/online/mm/scripts/gensel8. Data de consulta: 4 mayu 2019.
17. URL de la referencia: http://europa.eu/about-eu/eu-history/1970-1979/index_en.htm.
18. URL de la referencia: https://www.dhs.gov/visa-waiver-program-requirements. Data de consulta: 7 marzu 2020.
19. URL de la referencia: https://public.wmo.int/en/members/united-kingdom-of-great-britain-and-northern-ireland. Data de consulta: 26 mayu 2020.
20. URL de la referencia: https://www.who.int/choice/demography/by_country/en/. Data de consulta: 21 xunetu 2020.
21. URL de la referencia: https://www.wcoomd.org/-/media/wco/public/global/pdf/about-us/wco-members/list-of-members-with-membership-date.pdf. Data de consulta: 16 marzu 2024. Páxina: 5. Supports qualifier: data de principiu.
22. URL de la referencia: https://holocaustremembrance.com/countries/united-kingdom. Data de consulta: 17 marzu 2024. Tipo de referencia: official member page. Supports qualifier: data de principiu.
23. «Qu'est ce que le G7 ?» (francés) (1r xineru 2019). Consultáu'l 23 agostu 2024.
24. «Council - Composition as from January 2025 | CERN Council». Consultáu'l 9 xineru 2025.
25. URL de la referencia: https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_parties_to_the_Treaty_on_the_Non-Proliferation_of_Nuclear_Weapons.
26. Esti términu apaez nel Diccionariu de l'Academia de la Llingua Asturiana. Ver: esterlina
27. (2010) Cartafueyos Normativos. Nomes de los países del mundu y de les sos capitales y xentilicios. Uviéu: Academia de la Llingua Asturiana. ISBN 978-84-8168-500-8.
28. Esti términu apaez nel Diccionariu de l'Academia de la Llingua Asturiana. Ver: británicu
29. «Archived copy». Archiváu dende l'orixinal, el 2020-02-01.

Enllaces esternos

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Reinu Xuníu.

• Datos: Q145
• Multimedia: United Kingdom
• Cites famoses: Reino Unido