Un planetariu ye un llugar onde se realicen presentaciones astronómiques dedicáu a la divulgación pal públicu polo xeneral, y nel que ye posible reparar recreaciones del cielu nocherniegu en diversos llugares de la Tierra y en distintos momentos del añu.
Pa ver el
programa de televisión chilenu ,
Planetariu (programa de televisión) .
Ver tamién: Planetariu mecánicu
El Carl-Zeiss-Planetarium en Jena , Alemaña , el más vieyu planetariu del mundu (semeya del añu 1926).
Planetariu Municipal Agrimensor Germán Barbato , Montevidéu , Uruguái ; l'equí aludíu foi'l primer planetariu de Llatinoamérica, abiertu en 1955, y anexu al Zoolóxicu Villa Dolores (ta asitiáu nel barriu montevideano del mesmu nome, Villa Dolores ).
Un proyeutor típicu nel planetariu de Berlín.
Planetariu Omar Khayyam en Nishapur , Irán .
De normal un planetariu consta d'una pantalla de proyeición en forma de cúpula, y un proyeutor planetariu móvil capaz de proyeutar les posiciones d'estrelles y planetes que se desea amosar.
Planetariu Humboldt , proyeutor planetariu marca Zeiss Modelu Mark III modificáu.
Atribuyir a Arquímedes el méritu de tener un primitivu planetariu col que podía predicir
el movimientu del Sol , la Lluna y los planetes .
En 1919 Walther Bauersfeld, un constructor de la fábrica Carl Zeiss en Jena (Alemaña ) empezó a investigar sobre la idea de proyeutar un cielu estrelláu nel techu d'una cúpula. Cuatro años dempués, en 1923 realizar na cúpula de la fábrica'l primer espectáculu planetariu del mundu.
La casa Zeiss sigui esfrutando d'una importante cuota de mercáu nel campu de los proyeutores pa planetariu.
Planetarios n'Europa
Los planetarios más grandes n'Europa (cúpula con más de 23 metros de diámetru), son:
Bruxeles (B), Praga (CZ), Jena (D), Copenḥague (DK), Valencia (Y), Atenes (GR), Budapest (H), Chorzów (PL), Lisboa (P), Moscú (RUS), San Petersburgu (RUS), Estocolmu (S) y Kiev (UA).
Los planetarios más conocíos n'España atópase en Granada ( (enllaz rotu disponible n'Internet Archive ; ver l'historial y la última versión ). ), Madrid ( ), Pamplona ( ), Valencia, Cuenca, Castellón y La Coruña ( ).
Planetarios n'Iberoamérica
Polo que respecta a Iberoamérica, en Chile atópase'l Planetariu de la Universidá de Santiago de Chile ( ).
N'Arxentina el planetariu más modernu ye'l Planetariu de La Plata . El so sistema de proyeición dixital dexa non solamente amosar el cielu de cualquier llugar del mundu y en cualquier dómina, sinón qu'amás dexa viaxar escontra cualquier llugar del Universu. El sistema, provistu por Evans & Sutherland,[1] dispón de dos proyeutores 4K, sistema de soníu 5.1 y un domo de 17 metros de diámetru con capacidá pa 175 persones, que lo convierte n'unu de los más modernos de Suramérica. Tamién s'atopen el planetariu de Malargüe , el de la Ciudá de Buenos Aires , y el planetariu de la ciudá de Rosario .
En Méxicu , de los más sobresalientes atópense'l Planetariu Alfa Archiváu 2016-10-19 en Wayback Machine , según el Planetariu de Puebla "Germán Martínez Hidalgo", que fomenta la cultura científico y tecnolóxico al traviés de les sos instalaciones. Cuenta con teunoloxía de punta a nivel internacional y ye unu de los más grandes del mundu. De manera interesante, dende 2012 inauguróse'l primeru de los 4 nodos que conformen la Rede de Planetarios de Quintana Roo , siendo'l primeru d'ellos Yook ol Kaab , na Ciudá de Chetumal; el segundu: Ka' Yok' , allugáu na ciudá de Cancún , inauguráu en 2013; el terceru: Cha´an Ka´an , na Isla de Cozumel (con teunoloxía 3D) y Sayab , en Playa del Carmen , dambos abiertos al públicu dende 2016. Los 4 nodos, forníos con sistema Digistar5, dependen del Gobiernu de Quintana Roo, al traviés del Conseyu Quintanarroense de Ciencia y Teunoloxía y representen l'esfuerzu más ambiciosu nun solu estáu n'América Llatina.
En Bogotá atópase'l Planetariu Distrital ( ), el más grande del continente y el segundu más grande del Mundu.
El Planetariu Humboldt ta alcontráu en Caraques , Venezuela . Empecipióse la so construcción el 15 de xineru de 1959 so la direición del so diseñador, l'arquiteutu venezolanu Carlos Guinand Sandoz (Caraques 1917 – Caraques 1963 ).[2] Inauguróse'l 24 de xunetu de 1961 , y les sos instalaciones cunten con una cúpula de 20 metros de diámetru y un proyeutor planetariu marca Zeiss, modelu Mark IV (modificáu).[3]
Planetarios n'África
Arxel : Planetarium - Theatre de Verdure , abiertu en 2002
Sidi Bel Abbès : Planetarium , abiertu en 1988
Alexandría: Planetarium Science Center, abiertu en 2001.
Rabat : Planetarium Observatoire - Association Ribath Al Fath , abiertu en 1999
Oron : Maritime Academy of Nixeria , abiertu en 1983
Planetarios n'América del Norte
Distritu Federal: Planetariu Luis Enrique Erro, abiertu en 1967.
Monterrey: Planetariu Alfa, abiertu en 1978.
Cancún : Planetariu Ka' Yok' http://www.planetariodecancun.org
Ciudad Obregón : Planetariu Ostimuri
Cd. Victoria : Planetariu Dr. Ramiro Iglesias Leal
Chetumal : Planetariu Yook ol Kaab
Cozumel : Planetariu Chan Kaan http://www.planetariodecozumel.org Archiváu 2017-12-07 en Wayback Machine
Cuernavaca : Planetariu de la Ciudá de Cuernavaca
Culiacán : Planetariu Dr. Arcadio Poveda Ricaldi
Distritu Federal : Muséu Teunolóxicu de la Comisión Federal de Lletricidá Planetariu Arq. Sergio González de la Mora
Distritu Federal : Planetariu Joaquín Gallu abiertu en 1959
Distritu Federal : Planetariu Luis Enrique Erro abiertu en 1967
Distritu Federal : Papalote Muséu del Neñu Planetariu Papalote Muséu del Neñu
Distritu Federal : Planetariu Valente Souza
Distritu Federal : Planetariu José de la Herrán
Guadalajara : Planetariu del Centru de Ciencia y Teunoloxía Severo Díaz Galindo
Guanajuato : Planetariu Esplora Muséu de Ciencies
Guaymas : Planetronix Móvil de Sistemes Educativos n'Astronomía
Hermosillo : Planetariu Móvil de Ludocosmos
Jalapa : Planetariu del Muséu de Ciencia y Teunoloxía de Xalapa
La Paz : Planetariu Joaquín Velázquez de León de la Estación La Paz del Centru d'Investigación n'Astronomía Solar
Madalena de Kino : Planetariu José Martínez Rocha
Mazatlán : Planetariu Cap. de Altura Antonio Gómez Maqueo
Mérida : Planetariu Arcadio Poveda Ricaldi
Monterrey : Planetariu Alfa abiertu en 1978
Morelia : Planetariu Lic. Felipe Rivera abiertu en 1975
Nozales : Planetariu Móvil del CECUN abiertu en 2013
Oaxaca : Planetariu Nundehui
Pachuca : Planetariu d'Hidalgo del Muséu El Rehilete
Puebla : Planetariu IMAX DOMO de Puebla
Querétaro : Planetariu Móvil EKBÉ n'operación dende 2010
Quintana Roo : Playa del Carmen : Planetariu de Playa del Carmen SAYAB
San Luis Potosí : Planetariu SNTE
Tampico : Planetariu de la Escuela Náutica Mercante de Tampico
Tapachula : Planetariu Bachilleres de Chiapas abiertu en 2009
Tijuana : Cine-Planetariu del Centru Cultural Tijuana
Torrexón : Planetarium - Monte Urbanu de Torrexón abiertu en 2014
Tuxtla : Planetariu Juan Sabines Gutiérrez
Veracruz : Planetariu de la Heróica Escuela Naval Militar Antón Lizardo
Veracruz : Planetariu Fernando Siliceo Torres"
Villahermosa : Planetariu Tabasco 2000
Zacatecas : Ziga Zag, Centru de Ciencies
Planetarios n'América Central y el Caribe
Nassau : Adventure Learning Centre , abiertu en 1998
San José: Planetariu de San José, abiertu en 2005.
L'Habana : Centru Cultural de Ciencia y Teunoloxía Rosa Elena Simeón , abiertu en 2009
L'Habana : Academia Naval "Granma" , inauguráu en (2005)
Nueva Gerona : Planetariu y Muséu d'Historia Natural Dr. Antonio Núñez Jiménez
Santiago de Cuba : Muséu d'Historia Natural Tomes Romay , abiertu en 1964
Sancti Spíritus : Muséu d'Historia Natural , abiertu en 1984
San Pedro Sula : Muséu pa la Infancia , abiertu en 2004
D'Abadie : National Science Centre - Niherst , abiertu en 1997
Planetarios d'América del Sur
Planetariu Galileo Galilei de Buenos Aires, inauguráu en 1967.
Buenos Aires : Planetariu Galileo Galilei , inauguráu en 1967
Buenos Aires : Muséu Arxentín de Ciencies Naturales Bernardino Rivadavia , abiertu en 2008
La Punta (San Luis) : Planetariu de la Punta , abiertu en 2007
Malargüe : Planetariu Esquivel Aldao y Comandante Rodríguez CP , abiertu en 2008
Ríu Grande : Planetariu de Ríu Grande , abiertu en 1996
Rosario : Complexu Astronómicu Municipal , abiertu en 1970
Trelew : Planetariu de Trelew , abiertu en 2008
Urquiza : Observatoriu Astronómicu - Planetariu Luis C. Carballo , abiertu en 1984
La Plata : Planetariu de La Plata , abiertu en 2013
Jujuy : Planetariu Móvil Astrojujuy , abiertu en 2010
La Paz : Planetariu Max Schreier , abiertu en 1978
Tarija : Planetariu vel Balderes Espinoza , abiertu en 2006
São Paulo: Planetariu do Ibirapuera - Planetariu Prof. Aristoteles Orsini, abiertu en 1957 .
São Paulo: Planetarium do Carmo, abiertu en 2005.
Porto Alegre: Planetário Professor José Batista Pereira, abiertu en 1972.
Fortaleza: Planetariu Rubens de Azevedo - Centru Dragao do Mar d'Arte y Cultura, abiertu en 1999 .
Americana : Planetariu Cosmos , abiertu en 2005
Aracaju : Planetariu - Casa de Ciencia y Tecnologia da Ciudade de Aracaju , abiertu en 2008
Belém : Planetariu Sebastiao Sodre da Gama , abiertu en 1999
Belo Horizonte : Planetário de Belo Horizonte , abiertu en 2010
Brasilia : Planetariu de Brasilia , abiertu en 1974
Brotes : Planetariu de Brotes , abiertu en 2000
Campinas : Planetariu de Campinas , abiertu en 1987
Curitiba : Planetariu Prof. Dr. Francisco Jose Gomes Ribeiro , abiertu en 1978
Feira de Santana : Museu Parque do Saber , abiertu en 2008
Feira de Santana : Observatoriu Astronomico Antares , abiertu en 1997
Florianópolis : Planetariu da UFSC , abiertu en 1971
Fortaleza : Planetariu Rubens de Azevedo - Centru Dragao do Mar d'Arte y Cultura , abiertu en 1999
Foz do Iguaçu : Planetariu, abiertu en 2009
Goiânia : Planetário da Universidade Federal de Goiás , abiertu en 1970
Itatiba : Planetariu Prof. Benedito Rela , abiertu en 2003
Londrina : Planetariu de Londrina , abiertu en 2007
Nova Friburgo : Planetariu, abiertu en 2004
Paracambi : Planetariu y Observatoriu de Paracambi , abiertu en 2003
Pelotas : Planetariu, abiertu en 2010
Portao Araucária : Planetariu y Observatoriu Astronomico - Colexu Pe. Joao Bagozzi , abiertu en 2000
Porto Alegre : Planetário Professor José Batista Pereira , abiertu en 1972
Presidente Prudente : Planetariu Dr. Odorico Nilo Menin Filho , abiertu en 2002
Rio de Janeiro : Fundacao Planetariu da Cidade do Rio de Janeiro - Carl Sagan , abiertu en 1998
Rio de Janeiro : Fundacao Planetariu da Cidade do Rio de Janeiro - Galileu Galilei , abiertu en 1970
Rio de Janeiro : Planetariu da Escola Naval , abiertu en 1961
Santa Cruz : Fundacao Planetariu da Cidade do Rio de Janeiro - D. Pedru II , abiertu en 2008
Santa Maria : Centru de Ciencies Naturais y Exatas , abiertu en 1971
São Cristóvão : Planetariu do MAST - Museu de Astronomia y Ciencies Afins , abiertu en 1986
Santu André : Planetariu, abiertu en 2010
São José do Rio Preto : Centru Integráu de Ciencies y Cultura , abiertu en 1997
São Paulo : Planetarium do Carmo , abiertu en 2005
São Paulo : Planetariu do Ibirapuera - Planetariu Prof. Aristoteles Orsini , abiertu en 1957
São Paulo : Planetariu Mundu Estelar , abiertu en 1998
São Paulo : Planetariu Parque de Ciencia y Tecnologia da USP , abiertu en 2010
Sobral : Planetariu, abiertu en 2010
Tatuí : Planetariu de Tatui , abiertu en 2000
Trés Rios : Planetariu, abiertu en 2003
Vitória : Planetariu de Vitoria , abiertu en 1995
Tambauzinho : Planetariu da Funesc - Fundacao Espaco Cultural da Paraiba , abiertu en 1982
Santiago de Chile , Planetario Chile , abiertu en 1970
La Serena : Observatoriu Cuetu Mamalluca
La Serena: Planetariu móvil - Observatorio Inter-americanu Cuetu Tololo
La Serena: Planetarios Móviles Gémini
Valparaíso , Serviciu Hidrográficu y Oceanográficu
Santiago de Chile, Planetariu del Pabellón d'Astronomía del Instituto Nacional de Chile , Foi construyíu en 1963 pero nunca llogró habilitase. Güei ye conocíu como Sala la Cúpula nel últimu nivel del actual Sector 2.
Medellín: Planetariu Jesús Emilio Ramírez González, abiertu en 1984.
Cali : Escuela Militar d'Aviación Marco Fidel Suárez , abiertu en 1972 .
Cartagena de Indias : Escuela Naval de Cadetes Almirante Padilla , abiertu en 1968 .
Bogotá : Maloka , abiertu en 2006 .
Bogotá : Planetariu de Bogotá , abiertu en 1969 .
Bogotá : Universidad Sergio Arbolea , abiertu en 2001 .
Bucaramanga : Universidá Industrial de Santander , abiertu en 2012 .
Medellín : Planetariu Jesús Emilio Ramírez González , abiertu en 1984 .
Risaralda : Universidá Teunolóxica de Pereira , abiertu en 1988 .
Ciudá Metá del Mundu : Planetariu - Conseyu Provincial de Pichincha
Cuenca : Planetariu municipal , abiertu en 1987
Guayaquil : Institutu Oceanográficu de l'Armada - Inocar , abiertu en 1984
Quitu : Institutu Xeográficu Militar (Ecuador)Institutu Xeográficu Militar , abiertu en 1988
Quitu : Planetariu Mundu Xuvenil , abiertu en 1972
Asunción :Planetariu Padre Buenaventura Suárez S.J , abiertu en 2001
Arequipa : Planetarium UAP Arequipa - Universidad Ales Peruanes , abiertu en 2010
Chiclayo : Planetarium Universidad Ales Peruanes Chiclayo , abiertu en 2011
Colca : Planetarium María Reiche , abiertu en 2002
Cusco : Planetariu María Reiche - Sacred Valley of the Inques, Cusco , abiertu en 2007
Ica : Planetarium María Reiche , abiertu en 2002
Lima : Planetariu Morru Solar , abiertu en 1960
Venezuela: Planetariu Muséu de los Neños de Caraques, Planetariu Humboldt y Planetariu Simón Bolívar.
Lima : Planetariu nacional Mutsumi Ishitsuka - Institutu Geofisico de Perú , abiertu en 2008
Naza : New Planetarium (Hotel) , abiertu en 2008
Naza : Planetarium María Reiche , abiertu en 2000
Montevidéu : Planetariu Municipal Agrimensor Germán Barbato ; abiertu en 1955 , primer planetariu de Llatinoamérica.
Caraques : Planetariu Humboldt , abiertu en 1961
Caraques : Planetariu Muséu de los Neños de Caraques , abiertu en 1993
Maracaibo : Planetariu Simón Bolívar
Punta de Piedres : Planetariu Fundación la Salle de Ciencies Naturales La Salle
Planetarios n'Asia
Nagoya , Aichi : Nagoya City Science Museum , abiertu en 1962 : 35 metros. ( Carl Zeiss typo UNIVERSARIUM Modelu IX )
Yokote , Akita : Akita home village - Kamakuland , abiertu en 1994 : 23 metros.
Chiba , Chiba : Chiba City Museum of Science , abiertu en 2007 : 23 metros.
Matsuyama , Ehime : Matsuyama Multi-Purpose Community Center , abiertu en 1987 : 23 metros.
Niihama , Ehime : Ehime Prefeutural Science Museum , abiertu en 1994 : 30 metros. ( Goto Super-Mancáivos híbridu )
Sakai , Fukui : Angel Land Fukui , abiertu en 1999 : 23 metros.
Kitakyūshū , Fukuoka : Kitakyushu Culture & Science Museum for Youth , abiertu en 1970 : 20 metros.
Kurume , Fukuoka : Fukuoka Science Museum , abiertu en 1990 : 23 metros.
Koriyama , Fukushima : Koriyama City Fureai Science Center , abiertu en 2001 : 23 metros.
Gifu , Gifu : Gifu City science Museum , abiertu en 1988 : 20 metros.
Takasaki, Gunma : Takasaki Youth Science Center , abiertu en 1984 : 20 metros.
Tatebayashi , Gunma : Mukai Chiaki Children's Science Museum , abiertu en 1991 : 23 metros.
Hiroshima , Hiroshima : Hiroshima Children's Museum , abiertu en 1980 : 20 metros.
Akashi , Hyogo : Akashi Municipal Planetarium , abiertu en 1960 : 20 metros. ( Carl Zeiss Jena Universal 23/3 )
Kōbe , Hyogo : Kobe Science Museum , abiertu en 1984 : 20 metros.
Himeji , Hyogo : Himeji City Science Museum , abiertu en 1993 : 27 metros. ( Konica Minolta Geministar IV )
Hitachi, Ibaraki : Hitachi Civic Center , abiertu en 1990 : 22 metros.
Tsukuba , Ibaraki : Tsukuba Expo Center , abiertu en 1985 : 25,6 metros. ( Konica Minolta Geministar III )
Takamatsu , Kagawa : Sanuki Kodomonokuni , abiertu en 1995 : 20 metros.
Kagoshima , Kagoshima : Kagoshima Municipal Science Hall , abiertu en 1980 : 23 metros.
Fujisawa , Kanagawa : Shonandai Culture Centre Children's Museum , abiertu en 1989 : 20 metros.
Sagamihara , Kanagawa : Sagamihara City Museum , abiertu en 1995 : 23 metros.
Yokohama , Kanagawa : Yokohama Science Center , abiertu en 1984 : 23 metros.
Jōyō , Kioto : Joyo city Cultural Planetarium , abiertu en 1989 : 23 metros.
Matsusaka , Mie : Mie Adventure Park (MAP) , abiertu en 1989 : 22 metros.
Sendai , Miyagi : Sendai Astronomical Observatory , abiertu en 2008 : 25 metros. ( Goto CHIRON híbridu )
Miyazaki , Miyazaki : Miyazaki Science Center , abiertu en 1987 : 27 metros. ( Goto Super-Mancáivos híbridu )
Nagasaki , Nagasaki : Nagasaki Science Museum , abiertu en 1997 : 23 metros.
Kurashiki , Okayama : Kurashiki Science Center , abiertu en 1993 : 21 metros.
Osaka : Osaka Science Museum , abiertu en 1989 : 26,5 metros. ( Konica Minolta INFINIUM-L-Osaka )
Higashiosaka , Osaka : Dream 21 - Higashi Osaka municipal child cultural sport center , abiertu en 1991 : 20 metros.
Tondabayashi , Osaka : Subaru Hall , abiertu en 1991 : 20 metros.
Kawaguchi , Saitama : Kawaguchi Science Museum , abiertu en 2003 : 20 metros.
Saitama , Saitama : Saitama City Space Theater , abiertu en 1987 : 23 metros.
Saitama , Saitama : Saitama Municipal Youth Astronomical Museum , abiertu en 1988 : 23 metros.
Ōda , Shimane : The Shimane Nature Museum of Mt Sanbe - Sahimel , abiertu en 1991 : 20 metros.
Hamamatsu , Shizuoka : Hamamatsu Science Museum , abiertu en 1986 : 20 metros.
Utsunomiya , Tochigi : Waku Waku Grandy Science Land , abiertu en 1988 : 20 metros.
Tokushima , Tokushima : Asutamuland Tokushima , abiertu en 2001 : 20 metros.
Tokiu : Galaxcity , abiertu en 1994 : 23 metros.
Tokiu : Miraikan , abiertu en 2001 : 23 metros.
Fuchū , Tokiu : Fuchu municipal Museum , abiertu en 1982 : 23 metros.
Hachiōji , Tokiu : Science dome Hachiozi , abiertu en 1993 : 21 metros.
Nishitōkyō , Tokiu : Tamarokuto Science Center , abiertu en 1994 : 27,5 metros. ( Goto CHIRON II )
Toyama , Toyama : Kurobe Yoshida Science Museum , abiertu en 1986 : 20 metros.
Kofu , Yamanashi : Yamanashi Prefeutural Science Center , abiertu en 1998 : 20 metros.
Adelaide : Adelaide Planetarium , abiertu en 1972
Bendigo : Discovery Centre , abiertu en 2007
Brisbane : Sir Thomas Brisbane Planetarium , abiertu en 1978
Camberra : Canberra Space Dome & Observatory , abiertu en 1998
Clayton : Monash University , abiertu en 1976
Gingin : Gravity Discovery Centre''En ''
Launceston : Queen Victoria Museum & Art Gallery , abiertu en 1968
Melbourne : Melbourne Planetarium - Scienceworks Museum , abiertu en 1965
Sydney : Sydney Observatory - Powerhouse Museum , abiertu en 1994
Wentworthville : Toongabbie East Public School , abiertu en 2005
West Perth : Horizon Planetarium , abiertu en 1987
Wollongong : Wollongong Science Centre and Planetarium : abiertu en 1994
Mangilao : Planetarium UOG Station , abiertu en 1969
Aoraki/Mont Cook Ville : Sir Edmund Hillary Alpine Center , abiertu en 2008
Auckland : Stardome Observatory , abiertu en 1997
Napier : Hawke's Bay Holt Planetarium - Napier Boys' High School , abiertu en 1962
Wellington : Pelorus Trust Planetarium - Carter Observatory , abiertu en 1993
Dellos programes d'ordenador dexen asemeyar la posición nel cielu de les estrelles y planetes. Ente los más conocíos atópense los programes de códigu llibre : Celestia , Stellarium y NightShade ; non-llibre pero igualmente gratuitu Winstars ; y de pagu Starry Night .