Orgaz
conceyu de la provincia de Cuenca (España) From Wikipedia, the free encyclopedia
Orgaz ye un conceyu español de la provincia de Toledo, na comunidá autónoma de Castiella-La Mancha.
 Orgaz | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
| |||||
| Alministración | |||||
| País |  España | ||||
| Autonomía |  Castiella-La Mancha | ||||
| Provincia |  provincia de Toledo | ||||
| Tipu d'entidá | conceyu d'España | ||||
Alcalde de Orgaz (es)  | Tomás Villarrubia Lázaro | ||||
| Nome oficial | Orgaz (es)[1] | ||||
| Nome llocal | Orgaz (es) | ||||
| Códigu postal |
45450 | ||||
| Xeografía | |||||
| Coordenaes | 39°38′48″N 3°52′38″W | ||||
  Orgaz Orgaz (España) | |||||
| Superficie | 154.48 km² | ||||
| Altitú | 744 m | ||||
| Llenda con | Ajofrín, Chueca, Villaminaya, Mascaraque, Mora, Manzaneque, Los Yébenes, Marjaliza, Mazarambroz y Sonseca | ||||
| Demografía | |||||
| Población |
2600 hab. (2023) - 1293 homes (2019) - 1309 muyeres (2019) | ||||
| Porcentaxe | 0% de provincia de Toledo | ||||
| Densidá | 16,83 hab/km² | ||||
| Más información | |||||
| Estaya horaria | UTC+01:00 | ||||
| ayto-orgaz.es | |||||
 | |||||
Sobre'l términu "Orgaz" esisten diverses etimoloxíes ensin qu'esista dalguna con plenes garantíes.[2] Para Jiménez de Gregorio,[3] unu de los significaos podría ser el de 'fértil', 'abondosu', a partir de la base céltica olca-, 'campu fecundo'. Pela so parte Albaigés,[4] afirma que Orgaz tien orixe vascu, siendo una variante de orbaiz, ormaitz o urbiz, 'madroñal'. Otres hipótesis indiquen raigaños prerromanos, orc- o urc-, o inclusive celtes worg-, a les que s'añediría'l final -az de procedencia vasca. En dellos documentos medievales apaez citáu como Orgas.
El conceyu asítiase «nuna cañada xunto a la sierra de Yébenes»,[5] estendiéndose d'este a oeste dende La Mancha a La Jara y dende el norte de la contorna de Los Montes de Toledo. Pertenez a la contorna de la Sisla y llinda colos términos municipales de Chueca y Villaminaya al norte, Mascaraque, Mora y Manzaneque al este, Los Yébenes y Marjaliza al sur, y Mazarambroz, Sonseca y Ajofrín al oeste, toos de Toledo.
- Orgaz ta asitiáu al sur de la provincia de Toledo.
- Falta de Toledo unos 30 km, de Ciudá Real 84 km, y de Madrid unos 100 km. Dende Madrid hasta Toledo hai que circular pola A-42
- Pa llegar dende Toledo y Ciudá Real vamos circular pola N-401
- Pa llegar dende Arisgotas vamos circular pola TO-7003
- Pa llegar dende Mora vamos circular pola CM-410
- Pa llegar dende Villaminaya vamos circular pola TO-2123-V
Predominen iviernos y branos llargos y rigorosos, propios de los climes continentales. Al igual qu'asocede en tola provincia, Orgaz carauterizar pol secañu de l'atmósfera mientres dos tercios del añu, rexistrándose'l mayor mugor relativo ente los meses de payares a febreru.
Esta villa pudo ser l'antigua Barnices mentada por Ptolomeo na Carpetania. Perteneció al condáu de Orgaz, que'l so títulu dicir que lo llogró El Cid al casase en Burgos con doña Jimena.[5] Apaez per primer vegada nun escritu de 1183 el puertu de Orgaz, «de portugue de Orgaz»,[6] nun alcuerdu ente l'arzobispu de Toledo, don Gonzalo Pétrez, y el maestre de la orde de Calatrava, don Nuño Pérez de Quiñones. En tiempos de Fernandu III pertenecía a la xurisdicción de Toledo.
En 1239, anque delles fontes señalen qu'asocedió en 1240,[7]finó na llocalidá de Orgaz Álvaro Pérez de Castro "el Castellán", cuando se dirixía escontra Andalucía, dempués d'haber conferenciado nel conceyu segovianu d'Ayllón con Fernandu III el Santu.[8] Álvaro Pérez de Castru foi señor de la Casa de Castro, fíu de Pedro Fernández de Castro "el Castellán" y bisnietu d'Alfonsu VII l'Emperador, rei de Castiella y Llión. Ganó al emir Ibn Hud na batalla de Xerez, llibrada en 1231, y estremóse na conquista de la ciudá de Córdoba, que capituló ante les tropes de Fernandu III el Santu en 1236.
En 1344 Pedru I el Cruel vencer al so ayo Martín Fernández y muncho más tarde, Carlos V, yá con títulu de condáu, donar a don Álvaro Pérez de Guzmán.[9] Nel so términu municipal tuvo acampáu l'exércitu d'Enrique de Trastámara, hermanascu de Pedru I el Cruel, antes de la batalla de Montiel. La tierra onde l'infante punxo la so tienda de campaña recibió'l títulu de haza ensin diezmos pol so deséu de que quedara exenta d'esti impuestu.
El 26 de marzu de 1813, mientres la Guerra de la Independencia, diose cerca del conceyu l'Aición de Orgaz, onde dos compañíes de Voluntarios de Cataluña y un escuadrón de caballería de Cazadores de Ubrique, foi acometida por una nutrida caballería francesa. A mediaos del sieglu XIX tenía 406 cases y el presupuestu municipal xubía a 32 542 reales de los cualos 4400 yeren pa pagar al secretariu.[5]
| Llexislatura | Nome | Partíu |
|---|---|---|
| 1979-1983 | Enrique Cano Torres | UCD |
| 1983-1987 | Manuel Romero-Salazar García-Aranda | AP/PDP/UL |
| 1987-1991 | Manuel Romero-Salazar García-Aranda (16/01/1989) Emiliano Pexes Carbonell |
PP PP |
| 1991-1995 | Lucas Sánchez Calvo | PSOE |
| 1995-1999 | Manuel Romero-Salazar García-Aranda | PP |
| 1999-2003 | Lucas Sánchez Calvo | PSOE |
| 2003-2007 | Lucas Sánchez Calvo | PSOE |
| 2007-2011 | Tomás Villarrubia Lázaro | PSOE |
| 2011-2015 | Tomás Villarrubia Lázaro | PSOE |
| 2015-2019 | Tomás Villarrubia Lázaro | PSOE |
| 2019-2023 | n/d | n/d |
| 2023- | n/d | n/d |
El gobiernu municipal articúlase al traviés d'un conceyu formáu por once conceyales. Tres les eleiciones llocales de 2011, la corporación quedó compuestu por seis conceyales del PSOE y por cinco del PP.
Les eleiciones municipales del 24 de mayu de 2015 dieron como resultáu un conceyu constituyíu por siete conceyales del PSOE y cuatro del PP, siendo esta repartida de conceyales inéditu nel consistoriu de Orgaz. El 13 de xunu de 2015 a les 13:00h celebrar nel Castiellu de Orgaz, l'actu de constitución del 10° Conceyu tres la vuelta a la democracia. En dichu actu foi investido como alcalde D. Tomás Villarrubia Lázaro colos 7 votos de los conceyales del PSOE y ensin el sofitu de trés de los cuatro conceyales del PP pos un cuartu nun tomó posesión del so cargu.
La siguiente gráfica amuesa la evolución de la población de Orgaz dende 1900.
| Gráfica d'evolución demográfica d'Orgaz ente 1900 y 2010 |
 |
El llixeru aumentu de la población mientres casi tola primer metá del sieglu XX tresformar nun constante descensu a partir de los años 50. Na siguiente tabla, onde s'amuesa la evolución del númberu d'habitantes ente 1996 y 2010 según datos del INE, apréciase una lenta recuperación.
| 1996 | 1998 | 1999 | 2000 | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 2,670 | 2,664 | 2,668 | 2,672 | 2,666 | 2,671 | 2,720 | 2,739 | 2,762 | 2,732 | 2,772 | 2,838 | 2,843 | 2,827 | 2,807 | 2,804 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| (Fonte: INE [Consultar]) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
NOTA: La cifra de 1996 ta referida a 1 de mayu y el restu a 1 de xineru.
Históricamente foi una población fundamentalmente agrícola. Mientres el sieglu XIX producía trigu cebada, algarroba, avenes, arbeyes, garbanzos, aceite y vinu»,[5] calteniéndose asina mesmu ganáu lanar, cabrío y besties de llabor. Tocantes a la industria y el comerciu atopaben dos fábriques de paños, once d'aguardiente, seis de salitre, dos de curtidos, tres molinos d'aceite y dos de farina.
Na actualidá'l sector predominante ye'l de servicios con un 47,0 % del total d'empreses qu'operen nel conceyu, siguíu polos de la industria con un 22,0 %, la construcción con un 16,0 % y finalmente l'agricultura con un 15,0 %.[10]
- Jimena Díaz (escontra 1054-1115), esposa del Cid.[5]
- Juan Sánchez Cotán (1560-1627), pintor.
- Alberto de Churriguera acabó los sos últimos díes trabayando na Ilesia de Santu Tomás Apóstol (Orgaz).
- Cándido María Trigueros (1736-1798), Bibliotecariu terceru de los Reales Estudios de San Isidro de Madrid. Poeta y dramaturgu, destacó polos sos estudios d'Epigrafía.
- Ilesia de Santu Tomás Apóstol: construyida y diseñada por Alberto Churriguera a mediaos del sieglu XVIII por cuenta del pueblu.
- Castiellu de Orgaz: asitiada al oeste de la Villa. Foi construyida a finales del sieglu XIV.
- Ponte de los Cinco Güeyos: llevantáu pa dar pasu sobre'l regueru Riánsares, ta construyíu en sillares de piedra, como nun podía ser d'otra manera dáu'l númberu de bloques de granitu esistentes na zona. Mandáu construyir pol rei Carlos III pal so viaxes de caza en Los Yébenes, amuesa de forma clara'l caudal que tenía de soportar el mentáu regueru en tiempos pasaos. Perdíu'l suelu orixinal de grandes planches de granitos, restaurar en 2001 con gran aciertu y rigurosidad de materiales y estudios arqueolóxicos.
- Ermita del Socorru: dedicada a la Virxe de Socorru, patrona de Orgaz, alzar al norte nel camín escontra Toledo.
- Ermita de la Concepción: l'edificiu presenta una nave central y, quiciabes, tuvo otra nave más pequeña con una forma de pequeña planta de cruz llatina. Na actualidá, namái presenta unu de los brazos d'esta pequeña nave. Allugada mui cerca de la Ilesia Parroquial, la restauración empezada nel añu 2002, punxo al descubiertu'l suelu orixinal de la mesma, tou él de sillares de granitu.
- Plaza Mayor: presenta unos portalaes que la encuadren nun paisaxe de columnes que mira de frente.
- Hospital de San Llorienzo: enmarcáu en trés grandes columnes, representa'l llau bondoso y caritativo de les xentes d'otru tiempu, riques y arrogantes col viaxeru y precisáu.
- Arcos de San José y de Belén: son dos de los cuatro puertes d'entrada que tuvo Orgaz. Del sureste queda'l nome, Puerta de Mora. L'arcu de San José ye de mediu puntu enmarcáu por dos pilastres de mampostería, anque pue que la so construcción date del sieglu XV. L'arcu de Belén, formáu por una entrada en forma de mediu puntu, tien un matacán n'unu de los llaos y coronamiento de merlones. Presenta una reconstrucción de piedres irregulares enmarcaes ente doble fila de lladriyos d'adobe, asonsañando'l típicu muriu toledanu.
- Muséu d'Arte Visigodo: a tan solo 5 km del conceyu de Orgaz atópase'l llugar d'Arisgotas, nucleu rural carauterizáu pola gran riqueza del so patrimoniu arqueolóxicu. Col fin de resaltar el so importante pasáu alto medieval, nació'l Muséu d'Arte Visigodo na llocalidá, que recueye relieves de gran calidá artística dataos nel sieglu VII. Les instalaciones cunten con una sala d'esposición de pieces, sofitada por un templáu montaxe museográficu que dexa al visitante ampliar les sos conocencies sobre una de les cultures más desconocíes d'España. La visita al Muséu completar con una presentación multimedia qu'amuesa la reconstrucción virtual de los principales monumentos visigodos de la zona, como son, el Monesteriu de los Finxos (Arisgotas) y la Ilesia de San Pedro del Matu.
- Plaza de toros incoado espediente pa la declaración de bien d'interés cultural por RESOLVIMIENTU de 20 d'ochobre de 2008, de la Direición Xeneral de Patrimoniu Cultural de la Conseyería de Cultura, Turismu y Artesanía, pola que se incoa espediente pa declarar bien d'interés cultural, con categoría de sitiu históricu, la Plaza de Toros», en Orgaz (Toledo).
- 17 de xineru: San Antonio Abá. Celebrar coles lluminaries que s'encender la nueche de la viéspora polos barrios del pueblu onde los vecinos tastien les típiques migues.
- Primer fin de selmana de febreru: la Candelaria y San Blas na pedanía d'Arisgotas.
- Martes anterior al Miércoles de Ceniza: romería de Villaverde.
- Primer fin de selmana de mayu: fiestes n'Honor al Santísimu Cristu de la Fe, na pedanía d'Arisgotas.
- Tercer fin de selmana de mayu: Fiesta de Primavera.
- Primer o segundu fin de selmana de xunetu: San Cristóbal.
- Del 24 al 27 d'agostu: fiestes patronales n'honor al Santísimu Cristu del Olvidu (día 25 Fiesta Llocal).
- 8 de setiembre: fiestes patronales de la Virxe del Socorru.
- En toa España hai 5.453 persones que se apellidan Orgaz, 2.635 como primer apellíu, 2.742 como segundu, y 76 con dambos.[11]
- Arisgotas
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
