Estremeñu

L'estremeñu o altoestremeñu (en contraposición al dialeutu estremeñu del castellán faláu na mayor parte de la rexón d'Estremadura) ye una llingua falada nel norte de la provincia de Cáceres y sur de la de Salamanca, considerada como parte del asturlleonés por autores como Ramón Menéndez Pidal^[1] o el PROEL^[2] y como parte del castellán pol Ethnologue.^[3]

Lengua estremeña, Barranquênhu y Ehtremeñu
Faláu en
Faláu en	España
Númberu de falantes
Falantes Tipu Añu 201 500 100
Datos
Familia	Subgrupo Castellano (es)
Sistema d'escritura	alfabetu llatín
Códigos
ISO 639-3	ext

• Consulta la edición de Wikipedia n'estremeñu.

Romanía

Esti artículu forma parte de la serie Llingües romániques

Grupos llingüísticos

Iberorrománicu

gallegu-portugués astur español aragonés catalán-valencianu mozárabe Galorrománicu Retorrománicu Italorrománicu Balcanorrománicu Sardorrománicu

Tamién recibe'l nome de castúo, anque esti nome s'emplega tamién pales fales castellanes de tránsitu col llionés o d'influencia llionesa.

Fálase nes comarques de Sierra de Gata, Las Hurdes, Guijo de Santa Bárbara, Valle del Alagón, Riberos del Tajo-Alagón, Riberos del Tajo-Almonte, poblaciones del Valle del Jerte y de las Villuercas-Guadalupe.

El so númberu de falantes ye perescasu, sicasí, nun se conocen cifres oficiales.

Trazos que concasen col asturianu

• Mantenencia F- d'aniciu llatina por aspiración: h.ierru “fierro”, h.umu “fumu”, h.oscu "foscu", h.uerti “fuerte”, h.azel “facer”.
• Mantenencia del grupu /mb/: lambel “llamber”
• Caída de les consonantes sonores veníes de les sordes llatines: mieu, tou, fuèu, lau “llau”, Estremaúra. Non obstante, la caída ye xeneralizada nel Estremeñu: ayúa, perioicu, moceá, perious "periodos", moaliais “modalidaes”, devíi “devide”, trauci “tradúz”.
• Usu del prefixu aumentativu per-: percayíu.
• Formes verbales del grupu -zc- en -z-: conozu, agraezu, paeza, creza.
• Formes del imperativu plural en -ái, -éi e -í: coméi, pasái y sentaivus.
• Formes condicionales: sedríe, h.adríe, abríe..
• Vocalismu caberu: -a /-i /-u monja “monxa”, mongi “monxu”, complu “compro” y –-as/-is/-us monjas “monxes”, mongis “monxos”, puebrus “pueblos”. Namás na fala del Rebollal fáese’l plural femenín -es y formes verbales –en: les coses, cantaben (elles), llorabes…
• Reducción de los diptongos –oi: Vo “voy”, to “toy”, so “soy”
• Contraición de en + artículu: nel, ena, enus, enas/enes.
• Usu antepuestu del artículu posesivu: el mi libru, la tu casa, las nuestras vicinas
• Mantenencia de la vieya -e llatina: redi “rede”, h.oci “foz”, h.azi “fexe”, tosi “tuse”, sedi “sede”, peci “pexe”.
• Acabu xeneral nel diminutivu –inu: librinu “llibrín”, casina, gatinu “gatín”.

• Cambéu del l > r en grupos trabaos por consonante (cl, pl, bl, fl…): craru “claru” pruma “pluma” brandeal ”blandiar” puebru “pueblu” fruyil “fluyer” frol “flor” defendeol “defensor”.

Trazos llariegos del estremeñu

• Al aviesu cambéu del r > l nel grupu pr- plau “prau” templanu “tempranu”.
• Acabu xeneral de -r cabera etimolóxica’n -l, mesmo que’n delles fales del andaluz oriental: puel “poder”, trael “trayer”, amol “amor”.
• Igüa de participios debles: h.azíu “fechu”, abríu “abiertu”.

Normativización y normalización

L'estremeñu nun tien unes regles ortográfiques ampliamente aceptaes nin reconocimientu oficial dalu. Sicasí, esiste l'Órgano de seguimiento y coordinación del extremeño y su cultura (OSCEC) que pretende normativizar y puxar pol idioma, y utiliza la propuesta ortográfica d'Ismael Carmona Garcia en Ortografía del extremeño.

Clasificación llingüística

• Indoeuropéu
  • Itálicu
    • Románicu
      • Románicu occidental
        • Iberorrománicu
          • Iberorrománicu occidental
            • Astur-llionés
              • Estremeñu

Referencies

1. Na so obra El dialecto leonés consideraba que se falaba una variedá de leonés oriental n'Estremadura.
2. http://www.proel.org/index.php?pagina=lenguas/extremeno
3. Ficha del estremeñu n'Ethnologue

Enllaces esternos

• Biblioteca Virtual de dialeutología extremeña
• Les fales d'Extremadura Archiváu 2008-02-20 en Wayback Machine
• Wiki extremeña VOZDEMITIERRA
• Escritos en castúo Archiváu 2015-02-18 en Wayback Machine
• Asociación cultural APLEx Archiváu 2008-05-11 en Wayback Machine
• Blog n'Ehtremeñu Archiváu 2011-01-28 en Wayback Machine

Llingües romániques
Sardorrománicu	Sardu
Iberorrománicu	Galaicoportugués (Portugués • Gallegu • Gallegoasturianu • Fala de Xálima) • Asturlleonés (Asturianu • Lleonés • Mirandés • Estremeñu • Cántabru) • Castellanu • Navarroaragonés (Navarru • Aragonés)
Occitanorrománicu	Gascón • Llinguadocianu • Provenzal • Catalán-valencianu-balear (Balear • Catalán • Valencianu)
Galorrománicu	Llingües d'Oïl (Borbonés • Francés • Galó • Normandu • Picardu • Pictavín-santonxés • Franc-Comtois • Valón)
Galoitalianu	Piamontés • Lombardu • Ligur • Emiliano-Romañol • Vénetu
Retorrománicu	Romanche • Friulanu • Ladín
Italorrománicu	Italianu • Corsu • Napolitanu • Sicilianu
Balcanorrománicu	Dálmata • Rumanu • Macedorrumanu • Istriorrumanu • Meglenorrumanu

• Datos: Q30007
• Multimedia: Extremaduran language