From Wikipedia, the free encyclopedia
L'antiguu idioma macedoniu yera una llingua indoeuropea usada polos antiguos macedonios. Falar en Macedonia mientres el primer mileniu a. C. Foi dexando d'usase a partir del sieglu V e.C., y créese que sumió nos primeros sieglos de la nuesa era. Probablemente falábase sobremanera nes rexones interiores, lloñe de la mariña.
 ? | |
|---|---|
| Faláu en |  Reinu de Macedonia |
| Rexón | Sureste d'Europa. |
| Falantes | Llingua muerta. Absorbíu pola Koiné na dómina helenística. |
| Familia | Indoeuropéu Greco-Armeniu (?) |
| Estatus oficial | |
| Oficial en | Nengún país |
| Reguláu por | Nun ta reguláu |
| Códigos | |
| ISO 639-1 | nengún |
| ISO 639-2 | ine |
| ISO 639-3 | xmk |
 Estensión del antiguu macedoniu | |
Anque emparentada col griegu antiguu, l'antiguu macedoniu nun ye un dialeutu griegu, sinón una llingua cercana al proto-griegu. Per otra parte, inda s'alderica la rellación del antiguu macedoniu col traciu y el frixu y otres llingües paleobalcániques.
La conocencia de la llingua ta bien llindáu porque nun hai nengún testu sobreviviente indiscutiblemente escritu na llingua, anque un cuerpu d'auténtiques pallabres macedonies foi axuntáu de fontes antigües, principalmente de les inscripciones en monedes, y del léxicu de Hesiquio d'Alexandría nel sieglu V, con unes 700 pallabres y nomes propios. La mayoría d'estos son con seguridá identificables como griegu, pero dalgunos d'ellos nun son fácilmente conciliables col patrón de la fonoloxía griega.
La Tablilla de maldición de Pella (el katádesmos de Pella, una tabella defixionis), un testu escritu nun dialeutu dóricu, foi atopáu en Pella en 1986, y datáu ente'l sieglu IV e.C. y III; arriendes de ella haise argumentáu que l'antiguu idioma macedoniu foi un dialeutu griegu noroccidental, parte de los dialeutos dóricos (O. Masson, 1996). Antes d'esti descubrimientu propunxérase que'l dialeutu macedoniu yera una forma antigua de griegu, falada xunto al propiu dóricu nesi momentu (Rhomiopoulou, 1980).
Pocu puede dicise d'esta llingua a partir de les poques pallabres que se caltienen. Una evolución fonética llamativa ye aquella pola que les consonantes aspiraes sonores del PIE evolucionaron a les oclusives sonores β, γ, δ, a diferencia de tolos dialeutos griegos conocíos, onde evolucionaron a les sordes φ, χ, θ, con poques esceiciones.
El mesmu tratamientu ye conocíu pa otros idiomes paleobalcánicos, e.g. frixu bekos 'pan', ilirio bagaron 'caliente', pero n'áticu φώγω phōgō 'asáu', tou del PIE *bʰeh₃g-. Puesto que toos estos idiomes conócense al traviés del alfabetu griegu, que nun tien signos pa sonores aspiraes, nun ta claru si la desaspiración tuvo llugar realmente, o si β, δ, γ escoyéronse como los más cercanos pa espresar les aspiraes sonores.
Si γοτάν gotán 'gochu' ta rellacionáu con *gʷeh₃o- 'ganáu', esto podría indicar que les labiovelares taben intactes, o s'asimilaron a les velares, resultancia distinta al tratamientu del griegu (áticu βοτόν botón 'bestia', βοῦς boûs 'vaca, toru'). Estes esviaciones, sicasí, nun son desconocíes nos dialeutos griegos; compárese'l dóricu (espartanu) γλεπ- glep- col griegu común βλεπ- blep-, amás del dóricu γλάχων gláchōn y el xónicu γλήχων glēchōn col griegu común βλήχων blēchōn.[1]
Dellos exemplos indiquen que les oclusives velares sonores ensordáronse, especialmente n'entamu de pallabra: κάναδοι kánadoi, 'quexales' (< pie *genu-); κόμβους kómbous 'mueles' (< pie *ǵombʰ-); n'interior de pallabra: ἀρκόν arkón (áticu ἀργός argós) y el topónimo macedoniu Akesamenai, del nome pierio Akesamenos (si Akesa- ta emparentáu col griegu agassomai, agamai 'ablucar'; cf. el nome traciu Agassamenos).
En Les aves d'Aristófanes atópase la forma κεβλήπυρις keblēpyris 'páxaru de cabeza colorada', qu'amuesa una oclusiva sonora, al estilu macedoniu, en llugar de la sorda aspirada habitual en griegu: κεβ(α)λή keb(a)lē 'cabeza' frente a κεφαλή kephalē.
Por cuenta de los testimonios documentales fragmentarios y diverxentes, diversos autores fixeron distintes interpretaciones sobre la clasificación filoxenética del antiguu macedoniu:[2] Les interpretaciones históriques del macedoniu inclúin:[3][4][5][6]
El discutiniu ta estrechamente rellacionada cola reconstrucción del idioma protogriego.
Dellos llingüistes consideren que la llingua macedonia yera una llingua hermana a tolos dialeutos griegos antiguos, y non a cencielles un dialeutu griegu. Si esta visión ye correuta, entós el macedoniu y el griegu podríen ser dos subramas d'un grupu dientro de la indoeuropea, formando un grupu greco-macedoniu, dacuando tamién referíu como grupu helénicu. Esta terminoloxía podría conducir a tracamundios, una y bones la "caña helénica del indoeuropéu" ye tamién usada sinónimamente cola caña griega (que contién toos dialeutos griegos antiguos y modernos) nun sentíu más estrechu.[8]
Un númberu de pallabres macedonies, particularmente nel léxicu de Hesiquios, son aldericaes (i.e., dalgunos nun les consideren verdaderes pallabres macedonies) y dalgunes podríen ser malvaes na tresmisión. Asina "abroutes", pue ser lleíu como "abrouwes" (αβρουϝες), con tau (Τ) sustituyendo a digamma (F).[9] Si esta pallabra podría incluyise nun dialeutu griegu; sicasí, otres (e.g. A. Meillet) vease la dental como auténtica y esta pallabra podría quiciabes pertenecer a una llingua indoeuropea distinta del griegu.
Otra escuela caltién que'l macedoniu foi un dialeutu griegu. Aquellos que tán a favor d'una naturaleza puramente griega del macedoniu, como un dialeutu septentrional, son numberosos ya inclúin a eruditos como H. Ahrens y O. Hoffmann.[10] Una recién propuesta d'esta escuela foi la del Professor Olivier Masson, quien nel so artículu sobre l'antiguu idioma macedoniu, na tercer edición del "Oxford Classical Dictionary", suxirió que'l Macedoniu taba rellacionáu colos dialeutos noroccidentales griegos:[4] m
Como en macedoniu β, δ, γ = griegu φ, θ, χ, Claude Brixhe[11] suxer que ye un desarrollu posterior. Les lletres nun designen consonantes sonores, i.e. [b, d, g], sinón fricatives sonores, i.e. [β, δ, γ], por cuenta de la pronunciación de les fricatives sordes [φ, θ, x] (= Áticu [ph, th, kh]). Brian Joseph añade que la remota evidencia ta abierta a distintes interpretaciones, una y bones una respuesta definitiva nun ye posible", pero alvierte que "l'antiguu macedoniu nun ye a cencielles un antiguu dialeutu griegu al par col áticu o l'eólicu".[2] Nesti sentíu, dellos autores tamién lu consideren un "dialeutu griegu malváu."
Dellos llingüistes consideren que l'idioma macedoniu nun yera namái una llingua separada, sinón que pertenecía a una caña indoeuropea distinta de la caña helénica (o caña greco-macedonia), y suxeren que nun yera especialmente cercana al griegu. Refuguen les correspondencies griegues atopaes en macedoniu y prefieren tratalo como un idioma indoeuropéu de los Balcanes, allugáu xeográficamente ente Iliria al oeste y Tracia al este.
Dellos[12] llancen la hipótesis de que lingüísticamente el macedoniu taba ente'l ilirio y el traciu, un tipu d'idioma entemediu ente los dos. Un idioma del grupu traco-ilirio ye bien aldericáu por cuenta de qu'escarez d'importantes evidencies (vease Traco-ilirio), y una xenética traco-iliria-macedonia ye especulativa, anque un Sprachbund na zona ye considerada probable. Apocayá, A. Garrett (1999) conxeturó que'l macedoniu pudiera na so primer etapa ser parte d'un continuu dialeutal que tomaba los antiguos dialeutos de toles llingües indoeuropees sudoccidentales (incluyendo'l griegu), pero quedábase secundariu pa los procesos irreales posteriores de converxencia que produció'l mesmu griegu. Acota que so esta perspectiva'l cambéu de soníu qu'isogloses como la deaspiración de les oclusives sonores podría ser lo que llindó'l valor de diagnósticu, ente qu'últimamente la cuestión de si'l macedoniu pertenez o non a una unión xenética col griegu ye dudosa.[13]
L'antiguu léxicu macedoniu revela delles pallabres que nun tienen cognados en griegu, anque lo tienen n'otres llingües indoeuropees. Hai tamién delles pallabres que nun tienen cognáu en nenguna otra llingua, y pueden ser restos d'un sustratu preindoeuropéu, seique rellacionáu col sustratu prehelénicu.
Hai delles referencies clásiques que conducieron a numberosos eruditos a creer que los antiguos griegos víen a los antiguos macedonios como una tribu non helénica, anque otros eruditos caltengan que sí lo yeren. Ente les referencies que pueden indicar que'l macedoniu ye un dialeutu griegu, ta'l diálogu qu'esiste ente un ateniense y un macedoniu nun fragmentu del sieglu V e.C. de la comedia Macedonios del ateniense Estratis, onde'l discursu macedoniu ye presentáu como una forma del griegu.
L'historiador Quintu Curcio suxer que l'idioma macedoniu nun yera intelixible pal permediu de falantes (Hist. Alex. 6.11.4): "Él (sc. Filotas) atopó al pueblu de Frixa y Paflagonia risibles, y nun taba avergoñáu, anque naciera en Macedonia, de tener un intérprete con él cuando escuchaba a la xente falar nel so propiu idioma." Sicasí, esti testimoniu nun ye concluyente.[14]
Nel periodu helenísticu diose la necesidá d'unificar lingüísticamente el vastu imperiu conquistáu por Alexandru Magnu n'Asia. Por ello, los macedonios tomaron como base'l dialeutu áticu y tamién el xónicu, pa les construcciones sintáctiques. D'esti amiestu surdió'l dialeutu koiné (llamáu llingua común), qu'adulces s'impunxo como'l so principal idioma, y al traviés de los sieglos, l'antiguu macedoniu decayó y foi apostráu a remotes zones rurales interiores. Llueu la koiné suplantar por completu, y l'idioma orixinal macedoniu escastar mientres los primeros sieglos de la nuesa era.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
