Morrano

Morrano ye un lugar aragonés d'o municipio de Biarche, situato en a comarca d'o Semontano de Balbastro y provincia de Uesca.

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Morrano
Lugar d'Aragón
Anvista cheneral.
Entidat  • País  • Provincia  • Comarca  • Municipio	Lugar  Aragón  Uesca Semontano de Balbastro Biarche
Partiu chudicial	Balbastro
Población  • Total	44 hab. (2011)
Altaria  • Meyana	642 m.
Distancia  • 40 km	enta Uesca
Codigo postal	22141
Chentilicio	Morraniense
Patrons	Sant Pero
Parroquial  • Diocesi  • Arcipestrau  • Parroquia	Uesca Semontano-Sobrarbe Sant Pero Apóstol
Coordenadas
Morrano Morrano en Aragón
Web oficial

A suya población ye de 46 habitants (2010); en l'anyo 1877 bi heba 416 habitants.

A suya embotada ye "falconero", por a penya Falconera, an bi ha falcons.

Etimolochía

Mur, a radiz d'a on deriva "Morrano", significa montanya u elevación de forma conica.^[1] Respective d'a terminación -ano, en a toponimia aragonesa (fácil que d'orichen ibero) se refiere a l'"alimento d'o bestiar".^[2] Significaría asinas "montanya de l'alimento d'o bestiar".

Cheografía

Morrano ye situato a 640 metros d'altaria sobre o ran d'a mar, amán d'o río Alcanadre y rodiato por o norte y por l'ueste por dos monts clamatos o Carrascal y Sant Cristoforo, respectivament, tenendo amás amanato un pinar.

Se troba a una distancia de 40 km d'a ciudat de Uesca, a capital d'a suya provincia.

A vechetación d'a redolada ye de chinipros, carrascas, oliveras y almendreras. En os campos se cautiva trigo, hordio y atros cerials.

En a fauna bi ha vueitres, falcons, rabosas y chabalins.

Luenga d'o lugar

L'aragonés ya no se charra en o lugar, pero o castellano que se i charra mantién caracteristicas d'a luenga aragonesa. Bi ha caracteristicas de l'aragonés de o Semontano de Balbastro como o emplego d'os articlos o, os, a, as y o emplego d'o pronombre tos. Tamién se emplegan muitas palabras como pozal, olivera, hordio, etc. mezclatas con a parla castellana.

Historia

Seguntes Agustín Ubieto Arteta, a primera cita d'o lugar ye de 1093, recullita en a obra de José María Lacarra Documentos para el estudio de la reconquista y la repoblación del valle del Ebro, en Estudios de Edad Media de la Corona de Aragón, II (Zaragoza, 1946, pachinas 469-574), III (Zaragoza, 1947-1948, pachinas 499-727) y V (Zaragoza, 1952, pachinas 511-668), y documenta a variant Morraes.^[3]

• En 1097 Pero, bispe de Uesca atorgó a o monesterio de Sant Ponz de Tomeras as ilesias de Labatiella, Morrano, Panzano y Yaso.
• En 1213 la proclamoron villa.
• En 1857 se chunen Yaso y Sant Román a Morrano.
• En 2013 se creya l'Asociación cultural y meyoambiental "Penya Falconera".^[4]

Demografía

Evolución demografica

1362 f 1495 f 1842 1857 1860 1877 1887 1897 1900 - - 161 371 380 416 365 303 319

1910 1920 1930 1940 1950 1960 1970 1981 1991 318 278 278 252 228 179 144 96 -

1992 1994 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 - - - - - - 50 52 52

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 49 48 50 48 46 47 46 46 10

2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 10 5 3 - - - - - -

2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 - - - - - - - - - -

1717-1981: población de feito; 1990- : población de dreito. Fuent: Intercensal en l'INE, Series de población en l'INE y Relación d'unidaz poblacionals en l'INE.

Molimentos

Balsa de Morrano.

• Ilesia de Sant Pero Apóstol, una ilesia en estilo romanico, encara que muit esviellata mientres os sieglos XVII y XVIII.
• Casa d'a Villa (anyo 1733)
• Futuro museu dedicau a las aves.^[5]
• Ermita de Sant Martín de Morrano.

Veyer tamién

• Penya Falconera.

Vinclos externos

• Se veigan as imáchens de Commons sobre Morrano.
• (es) Información de Morrano en a pachina web oficial municipal de Biarche.