From Wikipedia, the free encyclopedia
Balaguer ye un municipio catalán situau en la provincia de Leida, capital d'a comarca de la Noguera y partiu chudicial de Balaguer.
 |
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
| Balaguer | |||
| Municipio de Catalunya | |||
| |||
 | |||
| Entidat • Estau • Comunidat • Provincia • Comarca |
Municipio Espanya CatalunyaLeida Noguera (comarca) | ||
| Superficie | 57,32 km² | ||
| Población • Total |
17 649 hab. (2013) | ||
| Altaria • Meyana |
233 m. | ||
| Distancia • 25 km |
enta Leida | ||
| Alcalde | Josep Maria Roigé Rafel | ||
| Codigo postal | 25600 | ||
| Chentilicio | balaguerí / balaguerina (en catalán) | ||
| Ríos | Segre | ||
| Coordenadas | |||
  Balaguer Balaguer en Catalunya | |||
| Web oficial | |||
A suya población ye de 15.781 habitants (2007), en una superficie de 57,32 km² con una densidat de población de 275,31 hab/km².
A localidat de Balaguer ye situada a 373 metros d'altaria sobre o livel d'a mar, a una distancia de 25 km d'a ciudat de Leida, a capital d'a suya provincia. Ye trescruzada por o río Segre, un afluent de l'Ebro.
O suyo termin municipal muga con Os de Balaguer a lo norte; con Camarasa y La Sentiu de Sió a l'este; con Vallfogona de Balaguer y Térmens a lo sud y con Menàrguens y Castelló de Farfanya a l'ueste.
Seguntes as escavacions arqueolochicas, estió un probable asentamiento ibero y romano (se bi ha trobau terra sigillata), y d'as suyas murallas se'n han conservau partes d'o sieglo III y d'o sieglo IV. Posiblement o suyo orichen ye en una antiga fortaleza que guardaba un puent sobre o río Segre.
Dica o sieglo IX no estió cuaternada en a documentación. En l'anyo 864 unos monches d'a ciudat d'Albi (Occitania) que iban de Zaragoza ta Francia ficieron nueit en Balagium, etapa anterior a Berga.
Seguntes Abū Ahmad Ibn, Balaguer prencipió a estar important baixo a familia d'os Banu Qasi. O castiello de Balaguer fue construyiu por Lope Ibn Ahmad, o sinyor d'a Taifa de Leida, en 877, que ya en 862 bi heba construyiu una zuda.[1] Un escrito d'una mezquita d'a ciudat de Túniz charra d'a batalla d'Albesa, l'anyo 1003, amán de Balagé, entre Ramon Borrell (conte de Barcelona) y Ermengol I (conte d'Urchel) contra os musulmans.
Un documento cita que Muhammad Ibn Lope, o mesmo que firió de muerte en 897 a Wildredo I de Barcelona en un ataque a Barcelona, asitió os castiellos de Monzón, Balagay (Balaguer) y Balbastro. En l'anyo 927 Balaguer se rebeló contra Lop, pero a ciudat continó en mans d'os Banu Hud, d'as taifas de Leida y Zaragoza.
A ciudat de Balaguer resistió os ataques d'Arnau Mir de Tost, un noble d'o condau d'Urchel que fació incursions enta Moriello de Monclús, y fué conquerida breument (dende 1100 dica 1101) por o nieto d'él Guerau II de Cabrera, baixo as órdens de Ermengol V d'Urchel. Balaguer fue reconquerida finalment l'anyo 1105 en un ataque conchunto de Remón Berenguer III, conte de Barcelona, y Pero Ansúrez, noble castellano tutor de su nieto Ermengol VI d'Urchel. Balaguer pasó ta las mans d'o condau d'Urchel (estió a residencia d'os condes d'Urchel), anque enfeudato a lo condau de Barcelona; o vizcondau d'Àger tenió un cuarto d'a ciudat y dreitos sobre a suya zuda. O 7 de chunio de 1111, Balaguer pasó a mans d'a diocesi d'Urchel.
O 13 d'abril de 1106, Guerau II de Cabrera cedió en feudo os suyos dreitos a Arnau Berenguer d'Anglesola, que encomenzó a repoblación d'a ciudat con cristianos debant d'os ataques d'a Taifa de Leida. En febrero de 1113, concedioron bel dreito a lo bispe d'Urchel y a lo caballero Bernat Eixard.
As primeras repoblacions d'importancia, manimenos, estioron en 1118 (a carta de población daba en propiedat as tierras d'as dos márguins d'o río Segre a los suyos habitants, 27 familias como os Guadall, Guirt, Bernat, Fortés, Isarn, Mir u Arnau), repoblacions feitas con chents orichinarias d'as vals d'Àger y de Meià, y dimpués de Ribagorza, a Gascunya y o Lenguadoc. Dimpués, en una ampliación de dreitos a los habitants de Balaguer, istos quedoron exentos d'os chudicios con fierro rusient y atros, amás de conceder-les a liberación d'os malos usos y conceder dreito a celebrar mercau os sabados y a celebrar a feria de Sant Bertolomeu.
En as guerras entre o rei Chaime I d'Aragón y a nobleza aragonesa, a ciudat de Balaguer estió una plaza important en mans d'os sublevaus, dica la suya conquiesta l'anyo 1228, seguntes charra a Cronica de Bernat Desclot. Ermengol X d'Urchel se fizo vasallo d'o rei Chaime I para intentar retener o condau d'Urchel, pero iste pasó dimpués a mans d'o rei Alifonso IV d'Aragón por herencio. O condau tornó t'a familia d'Urchel, pero en 1413 pasó o poder d'o rei Ferrando I d'Aragón pa cutio, dimpués d'o setio d'a ciudat. Ferrando I dexó a ciudat en o suyo testamento a Chuan II d'Aragón, que la ocupó l'anyo 1418. En a Guerra Civil Catalana de 1462-1472, a ciudat de Balaguer estió a base d'operacions de Chuan II, dica la conquiesta de Leida en 1464. A ciudat fue incorporada a la Corona pa cutio a la muerte de Chuan II, por o suyo fillo, Ferrando II d'Aragón.
O rei Carlos I concedió a la ciudat de Balaguer o dreito a celebrar mercau (feria) por a festividat de Sant Pero. En o sieglo XVI, a ciudat estió afectada por a peste negra y o bandolerismo, endemico en a suya redolada. O baile d'Alòs, Arnau Escuder, que yera uno d'ixos bandolers, asitió en 1589 en o castiello de Cubells a bels nobles d'a redolada.
En a Guerra d'os Segadors, as tropas francesas conquerioron a ciudat en 1642. Fue ocupada por as tropas castellanas en 1644, y dende ixe momento, fue atacada dende Aragón por os franceses, que la recuperoron. Fue reconquiesta por os castellanos en 1652 ya pa cutio.
En a Guerra de Succesión Espanyola, a ciudat de Balaguer aceptó o gubierno de l'archiduque Carlos d'Austria, anque capituló en 1711 dimpués d'a batalla d'Almenar. Con os Decretos de Nueva Planta a ciudat fue degradada a una localidat común d'o correchimiento de Leida, en cuentas d'estar capital d'una beguería.
O 4 d'abril de 1810, en a Guerra d'o Francés, o mariscal francés Suchet ocupó a ciudat, albandonada por os suyos habitants. Os vecins d'a redolada fueron forzaus a reconstruyir ta l'Exercito francés de Napoleón I as murallas de Balaguer, ocupada por os franceses dica 1814.
As fortificacions d'a ciudat fueron reconstruyitas tamién en 1833-1840, en a Primera Guerra Carlista, anque en 1894 as murallas fueron enronadas.
En a Guerra Civil espanyola, dimpués d'a retirata de l'Exercito Popular Republicano en o Frente d'Aragón, se desvinió a batalla de Balaguer, d'o 22 a o 28 de mayo de 1938, coordinau con un contraataque d'a 43ena División, que yera en ixas calendatas en a bolsa de Bielsa, ta eliminar una cabeza de puent.
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 1497-1553: fuegos; 1717-1981: población de feito; 1990- : población de dreito | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Partiu | 1979 | 1983 | 1987 | 1991 | 1995 | 1999 | 2003 | 2007 |
| CiU | 4 | 3 | 7 | 8 | 7 | 7 | 6 | 5 |
| PSC | 3 | 5 | 8 | 7 | 8 | 8 | 8 | 8 |
| Independients | 3 | 5 | - | - | - | - | - | - |
| ERC | - | - | - | 1 | 1 | 1 | 2 | 1 |
| IC | 7[2] | 1[2] | 1 | - | - | - | - | 2 |
| PP | - | 3[3] | 1[4] | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 |
| Total | 17 | 17 | 17 | 17 | 17 | 17 | 17 | 17 |
Fuent: MUNICAT, en a pachina web d'a Generalitat de Catalunya.
Se veigan as imáchens de Commons sobre Balaguer.Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
