Rheintor Basel
From Wikipedia, the free encyclopedia
| Dialäkt: Baseldütsch |
S Rhiidoor isch en ehemoligs Stadtdoor vo dr Stadt Basel und emol Bestanddeil vo dr innere Basler Stadtmuure gsi. Es isch s Door uf dr Groossbasler Site an dr Rhiibrugg gsi. Grad bachab von em isch s Niidere Rhiidoor gstande. Es isch 1839, zwanzig Joor vor dr Verabschiidig vom Basler Stadterwiiterigsgsetz vo 1859 abgrisse worde.
Es git verschiidnigi Theorie zum Baudatum vom Rhiidoor. Die einti sait, es haig sini Wurzle in römische Zite. Wohrschiinliger isch aber, ass es wie d Rhiibrugg um 1225/26 vom Bischof Heinrich vo Thun baut worden isch. Am Aafang het dr Doordurm e Zugbrugg gha, die isch aber gege s Ändi vom 14. Johrhundert wo die Üsseri Stadtmuure fertig baut gsi isch dur e fests Bruggestück ersetzt worde. Um 1363/64 het mä s Rhiidoor renoviert. Ab 1376 isch beleit, ass es im Rhiidoor Gfängniszelle gee het. Im Allgemeine si in de Stadtdoor liichti Vergehä abbüesst worde, es het aber au dr „Fläädermuusdurm“ im Rhiidoor gee, wo Schwerverbrächer iigsperrt worde si.
Im Johr 1376 isch s im Zug vo dr Böse Fasnacht zu Unruehje in dr Stadt cho. Für zum Riiter dr Durchgang z verwehre, het mä noch de Ereigniss e Sperrchetti am Door aagmacht. Diräkt näben em Doordurm stromabwärts isch s sogenannte „Niidere Rhiidoor“ gstande, e zweite Doorbooge wo zum erste Mol 1440 mit Name erwähnt worden isch. Es isch allerdings sehr wohrschiinlig, ass säl zweite Door elter gsi und baut worden isch, wo mä d Zugbrugg am Doordurm ufgee het. Die früehnste Darstellige vom Door zeige dr Durm mit eme Obergade mit Holzverchleidig zringsum.
Um 1420 het dr Schlettstedter Hans Tieffental an dr Rhiisite vom Durm e grosses Riterbild erneueret, zum sich so s Basler Bürgerrächt z chaufe; es isch 1450 no einisch vom Hans Gilgenberg renoviert worde. 1531 het s Rhiidoor e beidsitigi Uhr mit je zwei Zifferebletter übercho, wo vom Hans Holbei em Jüngere aagmoolt worden isch. Drzue het mä e Sunnenuhr aagmacht, wo scho 1543 het müesse restauriert wärde. Zum Blatz für d Uhr z mache, isch s Ritergmäld gopferet worde, aber dr Holbei het s am Niidere Rhiidoor neu gmoolt. 1533 het s e Brand in dr Schifflützumft ge gha und es isch möglig, ass au s Rhiidoor und si Ritergmäld beschädigt worde si.
Während de Neubauarbeite am Rhiidoor, wo 1617 agfange hai, isch s Gmäld wider entfärnt worde. D Durmfundamänt vom Door si vom Rhii underspüelt worde, was Reparature nötig gmacht het. Wil mä z Basel sich mit sonige komplizierte Bauarbeite nid uskennt het, het mä Wasserpumpe us Nürmbärg brocht und dr Stroossburger Meister für Wasserbaute, dr Hans Fuchs, mit dr Arbet beufdrait. Im Februar 1619 si d Renovationsarbeite fertig gsi; dr Mooler Hans Bock dr Elter mit sine Söhn het es neus Riterbild am Niidere Rhiidoor gmoolt. Vo 1669 bis 1671 isch s Rhiindoor wider wäge Fundamäntschäde renoviert worde. 1674 het mä s Wachhuus, s Niidere Rhiidoor und deilwiis d Schiffslützumft mit dr Hilf vo de Wärkmeister us Colmar, Mülhuuse und Rhiifälde erneueret. D Site vom Rhiidoor, wo uf s Chleibasel luegt, het e Zinnechranz übercho, und uf d Zinne het mä d Wappe vo de drizäh alte Ort drufdoo.
- Hauptardikel: Lällekönig
1641 isch am Rhiidoor, linggs näbe dr Uhr uf dr Rhiisite en überläbensgrosse Chopf montiert worde, wo in Chupferbläch driibe gsi isch. Dä isch mit em Uhrwärk verbunde gsi, het im Sekundedakt d Auge verdreiht und si Zunge 10 cm wit uusegstreckt. Er isch vom Daniel Neuberger us Augsburg konstruiert worde und het dr Übername Lällekönig übercho. Wo s Rhiidoor abbroche worden isch, het mä dr Lällekönig ins Historische Museum brocht und mä chan en in dr Barfichille bewundere.
S Rhiidoor het as Gfängnis düsteri Justizgschicht gmacht, wo dr Johannes Fatio, wo d Zumftusschüss in ere demokratische Revolte aagfüehrt het im Johr 1691 do iigsperrt worden isch. S Basler Ancien Régime het sich an de Aafüehrer vo de Zümft grächt und dr Fatio mit zwei Schicksalsgnosse uf em Märtblatz lo chöpfe und denn si Chopf am Rhiidoor über dr Uhr lo ufstecke, zum zuekümftigi Rebellione z underdrucke.
Vo alters här het dr Grichtschnächt im Rhiidoor gwohnt. No 1806 isch dr Durm as Gfängnis bruucht worde, das weiss mä wil denn e Mahleschloss für s Gfangenelokal im Door kauft worden isch. Zwüsche 1700 und 1702 het mä näben em Doordurm baut, drbii het män em Niidere Rhiidoor e neue Zinnechranz drufdoo; und s Riitergmäld isch denn definitiv verschwunde.
Die letzti grösseri Reparatur am Rhiidoor datiert vo 1719, wobii sich d Eigedümer vo dr Schiffslützumft über erheblige Schade am Gebäud beklagt hai. Aber s Door isch für e Verchehr vom Santihansdoor, vo dr Rhiibrugg und vo dr Grossbasler Innestadt z äng worde. Vo 1815 aa het mä drüber berootet, wie mä dä Ängpass chönnt besitige; um 1836 het mä konkreti Blän drfür usgarbeitet, wo d Verbreiterig vo dr „Iisegass“ as Ziil gha het und dr Abriss vom Rhiidoor, vom Niidere Rhiidoor, vo dr Schifflützumft und vo dr Wachstube vorgseh hai.
D Nochbere hai sich beschwert, ass s Door die änge Gasse und d Schiffländi sehr düeng verdunkle. Im Februar 1839 het mä s Rhiidoor schliesslig abbroche. Eigetlig het s denn niemer beduurt, ass s Door mit siiner Durmuhr verschwunden isch, au wil d Uhr hüfig falsch gloffe sig und au kei Schlagwärk gha haig.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
