Thomas More

Thomas More (Latyn: Thomas Morus en onder katolieke bekend as Sint Thomas More; Londen, 7 Februarie 1478 – Tower Hill, 6 Julie 1535) was 'n Engelse renaissance-humanis, juris, filosoof en staatsman. Hy word bekend danksy sy boek Utopia (1516), waarin hy die politieke stelsel van 'n ideale niebestaande eilandnasie beskryf. Die beskrywing van Utopia vertoon 'n ooreenkoms met 'n sosialistiese welsynstaat. More gebruik dié boek om hom uit te spreek teen die ekonomiese en politieke beleid van Engeland. Hy word in 1935 deur pous Pius XI heilig verklaar en word gedenk op 22 Junie.

Thomas More
Sir Thomas More, geskilder deur Hans Holbein die Jongere
Lord Chancellor
Ampstermyn Oktober 1529 – Mei 1532
Monarg	Hendrik VIII
Voorafgegaan deur	Thomas Wolsey
Opgevolg deur	Thomas Audley
Kanselier van die Hertogdom van Lancaster
Ampstermyn 31 Desember 1525 – 3 November 1529
Monarg	Hendrik VIII
Voorafgegaan deur	Richard Wingfield
Opgevolg deur	William FitzWilliam
Speaker van die House of Commons
Ampstermyn 16 April 1523 – 13 Augustus 1523
Monarg	Hendrik VIII
Voorafgegaan deur	Thomas Nevill
Opgevolg deur	Thomas Audley
Persoonlike besonderhede
Gebore	(1478-02-07)7 Februarie 1478 Londen, Engeland
Sterf	6 Julie 1535 (op 57) Londen, Engeland
Eggenoot/-note	Jane Colt (huwelik in 1505) Alice Harpur (huwelik in 1511)
Kind(ers)	Margaret Elizabeth Cicely John
Alma mater	Universiteit van Oxford Lincoln's Inn
Religie	Rooms-Katolieke Kerk
Handtekening

Sint Thomas More
Medallion van Thomas More
Heilige
Vereer in	Rooms-Katolieke Kerk; Kerk van Engeland; sommige ander kerke van die Anglikaanse Gemeenskap
Saligverklaring	29 Desember 1886, Florence, Italië deur Pous Leo XIII
Heiligverklaring	19 Mei 1935, Vatikaanstad deur Pous Pius XI
Feesdag	22 Junie (Rooms-Katolieke Kerk) 6 Julie (Kerk van Engeland)
Attribute	geklee in die mantel van die kanselier en die dra van die kraag van esse; byl
Beskermheilige	Aangenome kinders; staatsamptenare; hofklerke; moeilike huwelike; groot gesinne; prokureurs, politici en staatsmanne; stiefouers; wewenaars; Ateneo de Manila Regskool, Bisdom Arlington; Bisdom Pensacola-Tallahassee; Kerala Katolieke Jeugbeweging; Universiteit van Malta, Universiteit van Santo Tomas Fakulteit van Kuns en Briewe

Lewe

More se vader was 'n regter en sy moeder sterf waarskynlik toe More nog jonk was. As tiener word hy 'n hofknapie vir John Morton, die Lord Chancellor (die hoogste amptenaar van die Britse kroon) en die aartsbiskop van Canterbury. More ontvang daar 'n goeie opvoeding en word blootgestel aan 'n breë kultuur. Na sy verblyf by John Morton gaan More na Oxford, waar hy van 1492 tot 1494 skone kunste bestudeer. Na twee jaar word hy deur sy vader teruggeroep na Londen om 'n advokaat te word.

Tussen 1494 en 1501 studeer More dan ook in regte en tree hy toe tot die kringe van die Engelse humaniste soos John Holt, John Colet en William Grocyn. Hy ontwikkel homself tot 'n veelsydige humanis en bestudeer die Bybel in van die oorspronklike tale. Daarvoor ondersoek hy die werke van die Kerkvaders Hiëronymus en Augustinus. Daarna word More ook onderlê in die briewe van Paulus en studeer hy Grieks by William Grocyn. In 1499 ontmoet hy dan Desiderius Erasmus, volgens More was dit 'n keerpunt in sy lewe.

In 1504 word More lid van die Engelse Laerhuis. Erasmus bly vir 'n tyd by More aanhuis en skryf daar in 1509 wat aan More opgedra word die Stultitiae Laus (Lof van die Sotheid). Ook voer More en Erasmus onderling 'n uitgebreide korrespondensie. In 1510 word More regter en kort daarna ondersheriff van Londen. In 1511 trou hy met Alice Middleton.

As gesant van koning Hendrik VIII van Engeland bly hy in 1515 in Brugge en besoek ook Brussel, Mechelen en Antwerpen. In 1518 word hy lid van die Privy Council en sekretaris van die koning. In 1521 word hy tot die adelstand verhef (sir Thomas More) en benoem tot onderskatbewaarder. Hy lei verskillende diplomatieke missies. In 1529 volg hy Thomas Wolsey op as Lord Chancellor en beklee hierdie pos tot 1532. More word so 'n vooraanstaande politikus, nie alleen in Engeland nie, maar ook in die res van Europa. Boonop was hy 'n beroemde humanis en geleerde, en staan hy bekend as 'n wys en fynsinnige mens.

Privaat lewe

Tot ongeveer 1524 woon Thomas More met sy familie in The Old Barge in Bucklersbury, in die hart van Londen. Sy eerste huwelik was met Jane Colt. Daar word in biografieë van More beweer dat hy met haar jonger suster wou trou maar om hul vader tevrede te stel, kies hy tog om met Jane te trou. Van Jane word gesê dat sy geen opleiding gehad het nie. In 1505 word hul eerste dogter, Margaret, gebore. In 1506 volg Elizabeth, in 1507 Cicely en waarskynlik in 1509 John. In 1511 sterf Jane egter, waarskynlik tydens 'n bevalling. 'n Maand later trou More met sy tweede vrou, Alice.

Tussen Julie 1523 en Januarie 1524 verhuis hy na Chelsea, wat toe nog 'n rustige dorpie op die noordoewer van die Teems was. Hy laat daar 'n herehuis bou met 'n groot tuin. Tussen 1524 en 1529 groei die More se familie aansienlik. In die huis in Chelsea woon hyself en sy vrou en sy vier kinders uit sy eerste huwelik. Verder het More Margaret Gigs aangeneem en woon Anne Cresacre by hom in. Na hul huwelik trek die eggenote van sy kinders ook by hom in. Aan die begin van die jare 30 van die 16e eeu kom daar nog elf kleinkinders by.

Met al die mense was dit nie die ideale omstandighede om te studeer nie. More laat toe ook op die landgoed, 'n entjie van die hoofhuis, 'n nuwe gebou bou. Hy noem dit the New Building. In the New Building is 'n kapel, 'n biblioteek en 'n lang galery. Dié gebou was vir gebruik deur More self bedoel. Hy bid in die gebou en trek hom terug van ander mense sowel as die druk van die wêreld om hom.

More het nie veel slaap nodig nie. Hy staan gereeld om twee uur snags op om tot sewe uur in the New Building te bid en aan sy literêre oeuvre te werk. Buiten die kapel in the New Building was daar ook 'n kapel in die gewone huis. Om sewe uur kom hy uit sy eie gebou na die huis om daar saam met sy kinders psalms, 'n litanie en gebede op te sê. Aande gaan die hele familie na die kapel om psalms te sing. Ook gaan hy elke oggend, voordat hy werk, na die mis. Verder staan hy daarop dat daar elke aand met etenstyd uit die Bybel gelees moet word. Hieruit blyk dit dat More 'n besonderse gelowige man was.

More se val

More steun Hendrik VIII by die uitvoering van sy politiek. Hy protesteer egter teen die feit dat Hendrik in 1528 aandui hy wil skei van Catharina van Aragon. Toe Hendrik hom distansieer van die Kerk, neem More in 1532 ontslag. In 1534 eis Hendrik dat slegs die troonopvolging deur die kinders van Anna Boleyn as wettig erken sou word. More wil dit nie steun nie vanweë die klosule dat mense die ongeldigheid van Hendrik se huwelik met Catharina van Aragon moes erken en die gesag van Rome oor die Engelse Kerk afwys. Hierdie beginsel standpunt van More beëindig sy politieke loopbaan finaal en More word op 17 April 1534 in die Londense Tower opgesluit. Sy toegewing aan die koning om hom nie verder met politiek te bemoei nie word volgens die mening van die koning en sy vertrouelinge verbreek, omdat hy via die Duitse ambassadeur kontak bly onderhou het met koningin Catharina. Toe hy weier om die Act of Supremacy (1534) te erken, word sy optrede beskou as hoogverraad. Hy word deur 'n koninklyke kommissie onder druk geplaas, maar hy hou voet by stuk. Daarop word hy ter dood veroordeel en onthoof by Tower Hill op 6 Julie 1535.

Werke

Buiten 'n juris en staatsman was Thomas More ook 'n wetenskaplike en skrywer. Hy skryf sowel in Engels as in Latyn. Naas sy beroemde werk Utopia, skryf hy ook gedigte, religieuse polemieke, briewe en 'n geskiedkundige werk.

Utopia

Utopia (De Optimo Rei publicae Statu deque Nova Insula Utopia) word gepubliseer in 1516. Die eerste druk verskyn in Leuven, versorg deur Dirk Martens. Die naam Utopia is waarskynlik afgelei van die Griekse woorde ou (“nie”) en topos (“plek”) en beteken dus iets soos “Nêrensland”. Ook kan dit afgelei wees van eu-topia, wat 'goeie plek' beteken. Die boek was tot so 'n mate populêr dat daar 'n nuwe literêre genre uit ontstaan, die utopiese roman.

Die boek Utopia beskryf die samelewing op die fiktiewe eiland Utopia en die politieke, sosiale en religieuse gebruike van die eilandbewoners. Dit is geskryf in die vorm van 'n gesprek tussen Pieter Gillis, Raphael Hythlodaeus en Thomas More self. Raphael Hythlodaeus, 'n filosoof en wêreldreisiger, gee 'n beskrywing van sy besoek aan die eiland Utopia. Volgens Hythlodaeus is Utopia die beste samenlewing ter wêreld, omdat daar geen privaabesit bestaan nie. Hierdeur rig almal homself/haarself op die publieke belang, in plaas van eiebelang. Ook die naam Raphael Hythlodaeus het 'n dubbele betekenis. Die naam beteken 'Boodskapper van die heer' (Raphael) en 'verkoper van onsin' (Hythlodaeus). Deur die dubbele betekenis in die woordgebruik toon More dat sy werk is bedoel vir (mede)humaniste. Hoewel More die rasionele Utopia gebruik om kritiek te lewer op die Europa van sy tyd, moet Utopia nie gesien word as More se eie visie op die perfekte samelewing nie. Sommige gebruike in Utopia, soos genadedood, egskeiding en vroulike priesters, staan lynreg teenoor More se vrome katolieke ideale.

History of King Richard III / Historia Richardi Tertii

More se werk oor koning Richard III van Engeland was sy enigste geskiedeniswerk. Waarskynlik skryf hy sy History of Richard III toe hy ondersheriff was, 'n funksie wat hy beklee tussen 1510 en Julie 1518. More skryf 'n Engelse sowel as 'n Latynse weergawe van dié werk, maar het nie een van beide weergawes ooit klaargemaak nie. Die werk word eers na sy dood gepubliseer.

Aanvanklik word gedink dat die Engelse en Latynse weergawes vertalings van mekaar is, maar dit lyk meer waarskynlik dat More die verskillende weergawes skryf het vir verskillende lesermarkte. Die Latynse weergawe stop by die kroning van Richard III en is waarskynlik bedoel vir die Europeese publiek. Die Engelse weergawe, bedoeld vir Britse lesers, is uitgebrei en behandel ook die moord op koning Eduard V van Engeland en Richard van Shrewsbury in die Toring van Londen en die oorsprong van die komplot van Buckingham.

Die verhaal begin met 'n beskrywing van koning Eduard IV van Engeland, wie voorgestel word as die perfekte monarg. Daarna volg 'n beskrywing van sy broer Richard III en sy kwaadwillige ambisies. Wanneer Eduard IV sterf, sluit Richard III sy neefies Eduard V en Richard of Shrewsbury op in die Tower en bekom die mag.

Die History of King Richard III is 'n Renaissancestyl geskiedeniswerk, geïnspireerd deur die werke van Sallustius, Suetonius en Tacitus. Richard III word deur More voorgestel as die argetipiese tiran, 'n beeld wat deur verskeie historici gekritiseer word.

Salig- en heiligverklaring

In 1886 word More salig verklaar deur pous Leo XIII. Sy heiligverklaring vind plaas op 19 Mei 1935 (saam met John Fisher), 400 jaar na sy teregstelling. Sy feesdag word vastgestel op 9 Julie. Na die tweede Vatikaanse konsilie word hierdie datum verskuif na 22 Junie. 22 Junie is ook die feestdag van Sint John Fisher, die enige biskop wat tydens die Engelse herforming lojaal aan die pous bly. Sint Thomas More is die beskermheilige van staatslede en politici. In 1980 voeg die Anglikaanse Kerk More en Fisher by die lys van heiliges en helde van die Christelike Kerk met 'n feesdag op 6 Julie (sy sterfdag).

Literatuur

• Ackroyd, P. The life of Thomas More, Chatto & Windus (Londen).
• Guy, J. (2000) Thomas More, Arnold (Londen).
• Miller, C.H., Bradner, L., Lynch, C.A., Oliver, R.P. (edd.) (1984) Latin Poems (The Yale Complete Wors of St. Thomas More, Volume 3, part II), Yale University Press (New Haven / Londen).
• Surtz, E., Hexter, J.H. (edd.) (1965) Thomas More, Utopia. The Yale Edition of the Complete Works of St. Thomas More: Vol 4. New Haven: Yale UP.
• Pollard, A.F. “The making of Sir Thomas More’s Richard III.” Essential Articles: Thomas More. Ed. Richard. S. Sylvester. Hamden: Archon Books, 1977, bl. 421-431.
• Donno, E.S. “Thomas More and Richard III” Renaissance Quarterly 35 (1982), bl. 401-447.

Eksterne skakels

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Thomas More.