Die Russiese Rewolusie van 1917 het die Russiese keiserryk tot 'n val gebring. 'n Voorlopige regering wat gevorm is ná die abdikasie van tsaar Nikolaas II was ondoeltreffend en ongewild en hul mag is uiteindelik deur die Bolsjewiste oorgeneem. Die rewolusie is gevolg deur die Russiese Burgeroorlog (1917 tot 1922) tussen die Rooi Leër van die Bolsjewiste en rewolusionêre en die Wit Leër van die monargiste, konserwatiewe en gematigde sosialiste wat teen die drastiese hervormings van die Bolsjewiste was. Ná die burgeroorlog het die Sowjetunie in 1922 tot stand gekom.
| Russiese Rewolusie (1917) | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Deel van die Eerste Wêreldoorlog | |||||||
 Die kruiser Aurora, wat die begin van die Oktober-rewolusie met ’n kanonskoot aangekondig het; die Aurora lê tans in Sint Petersburg voor anker. | |||||||
| |||||||
| Strydende partye | |||||||
 Keiserlike Regering
|
 Petrograd-sowjet | ||||||
| Aanvoerders | |||||||
.svg){kind=small} Nikolaas IIa
|
Wladimir Lenin | ||||||
| Sterkte | |||||||
 Russiese weermag: Onbekend |
Rooi Leër: 200 000 | ||||||
| a. tot 15 Maart 1917. | |||||||
Hooftrekke
Die Russiese Rewolusie kan in drie hooftrekke verdeel word:
- Die Februarie-rewolusie (Maart volgens die Gregoriaanse kalender), wat spontaan begin het weens groot ontevredenheid oor voedseltekorte en die outokrasie van Nikolaas II, die laaste tsaar van Rusland. Dit het gelei tot die val van die 300-jaar oue Romanof-dinastie en die stigting van 'n voorlopige regering, eers onder voorsitterskap van prins Georgi Lwof en later Aleksander Kerenski van die Sosiaal-Rewolusionêre Party.
- 'n Periode van dubbele mag, waartydens die staatsmag in die hande van die voorlopige regering was terwyl politieke linkses en die laer klasse die nasionale netwerk van sowjets (rade) onder die sosialiste gesteun het.
- Die Oktober-rewolusie (November volgens die Gregoriaanse kalender), waarin die Bolsjewiste-party onder Wladimir Lenin en die sowjets die voorlopige regering omvergewerp het en 'n drastiese verandering gebring het aan die sosiale struktuur van Rusland.
Agtergrond
Aan die begin van 1917 was Rusland gereed vir 'n rewolusie – en in dié jaar was daar dan ook twee: die eerste, die Februarie-rewolusie, het vinnig versprei en beter sosiale geleenthede geskep, maar ook groot onsekerheid.
Die vinnige industrialisasie van Rusland het gelei tot 'n oorbevolking en swak lewensomstandighede in die stede. Landelike dorpenaars het dikwels tussen landbou- en nywerheidswerkomgewings gewissel en baie het permanent na die stede getrek. Tussen 1890 en 1910 het die bevolking van die hoofstad, Sint Petersburg (vanaf 1914 Petrograd genoem), gegroei van 1 033 600 tot 1 905 600.
'n Middelklas van witboordjie-werknemers, sakelui en professionele mense (dokters, prokureurs, onderwysers, joernaliste, ingenieurs, ens.) was aan die ontstaan. Selfs die adellikes moes nuwe maniere vind om in hierdie veranderende ekonomie te bestaan, en nuwe klasse het gevorm (bv. proletariate en kapitaliste), alhoewel hierdie klasse weer verdeel was in groepe volgens status, geslag, ouderdom, etnisiteit en geloof.
Dit het al hoe moeiliker geword om te onderskei tussen sosiale groepe. Nie net was die groepe in baie opsigte verdeel nie, maar hul grense het ook al hoe meer vervaag vanweë die ontstaan van verstedelikte boere, werker-intellektuele, middelklas-professionele, ens.
Teen 1917 moes Nikolaas II oortuig gewees het dat hervormings onvermydelik was vanweë die groeiende politieke bewuswording, die impak van rewolusionêre idees en die ondoeltreffende regeringstelsel (wat verder verswak is deur deelname aan die Eerste Wêreldoorlog).
Die mense van Rusland was gekant teen die outokrasie van Nikolaas II en die korrupte en anachronistiese elemente in sy regering. Hy was uit voeling met die behoeftes en aspirasies van die Russiese volk, van wie die meerderheid slagoffers was van die haglike sosiaal-ekonomiese toestande wat geheers het. Op sosiale vlak was die land agter die res van Europa wat betref nywerheid en landbou, en daar was dus min geleenthede vir boere en nywerheidswerkers. Baie werkers het in die stede te doen gekry met materiële dinge wat hulle nooit in die klein dorpies gesien het nie. En die belangrikste van alles: In die stede is hulle blootgestel aan nuwe idees oor die sosiale en politieke orde.[1][2]
Op ekonomiese vlak het wydverspreide inflasie en voedseltekorte bygedra tot die toestande vir 'n rewolusie. Op militêre vlak het onvoldoende voorrade, logistiek en wapens gelei tot groot verliese tydens die Eerste Wêreldoorlog. Uiteindelik het hierdie faktore, saam met die ontwikkeling van rewolusionêre idees en bewegings (veral in die jare ná 1905 se Bloedige Sondag-tragedie), tot uitbarsting gekom.
Die sosiale oorsaak van die rewolusie spruit hoofsaaklik uit eeue van onderdrukking van die laer klasse deur die tsaars, asook Nikolaas II se neerlae in die Eerste Wêreldoorlog. Hoewel lyfeienes in 1861 bevry is, moes hulle nog teen hul sin vrykoopgeld aan die staat betaal en hul omstandighede het nie veel verbeter nie. Die probleem is vererger deur die mislukking van Sergei Witte se landhervormings van die vroeë 1900's. Onrus en opstande het toenemend onder die boere voorgekom met die doel om eienaarskap te kry van die grond wat hulle bewerk het.
Die Eerste Wêreldoorlog
- Hoofartikel: Eerste Wêreldoorlog.
Die Eerste Wêreldoorlog het tot die chaos bygedra. Een van die redes dat Nikolaas in 1914 tot die oorlog toegetree het, was om die aansien van die land te herstel ná sy neerlaag in die Russies-Japannese Oorlog. Hy wou ook die talle verskillende etniese groepe verenig deur hulle te laat veg teen 'n gesamentlike vyand, naamlik Duitsland. Baie van sy kritici glo hy wou boonop die volk se aandag aflei van die armoede, ongelykheid en swak werksomstandighede wat soveel ontevredenheid veroorsaak het. Plaas daarvan om Rusland se politieke en militêre aansien te herstel, het Rusland geweldige verliese gely en dit het die toestande in die land vererger.
Talle onwilliges is deur diensplig geraak. Die groot vraag na die vervaardiging van oorlogsvoorrade en werkers het meer werkersopstande en stakings veroorsaak. Diensplig het bekwame werkers opgeslurp en hulle is vervang deur onervare boere.
Teen einde 1915 was daar talle tekens dat die ekonomie besig is om ineen te stort onder die eise van die oorlog. Die hoofoorsake was voedseltekorte en stygende pryse. Inflasie het mense se salarisse feitlik nutteloos gemaak en weens die tekorte kon hulle nie eens die goed koop wat hulle kon bekostig nie.
Toe hongersnood ontstaan weens die swak spoorwegstelsel, het werkers die stede in hordes verlaat op soek na kos. Uiteindelik het selfs die soldate, wat 'n gebrek aan toerusting en blootstelling aan die elemente moes trotseer, teen die tsaar gedraai. Dit was veral omdat baie offisiere wat getrou was aan die tsaar, met die verloop van die oorlog gesneuwel het – teen einde 1914, ná net vyf maande van oorlogvoering, het byna 400 000 Russiese soldate al gesneuwel en byna 'n miljoen was beseer. Gouer as wat verwag is, moes beswaarlik opgeleide rekrute aktiewe diens doen. Baie van hulle was van die groot stede en het geen lojaliteit teenoor die tsaar gevoel nie.
Aleksandra en Raspoetin
In die herfs van 1915 het Nikolaas II self die aanvoering van die weermag oorgeneem en na die hoofkwartier aan die grens vertrek. Hy het die regering gelaat in die hande van sy ambisieuse maar onbekwame vrou, Aleksandra. Gerugte oor korrupsie en onbevoegdheid in die regering het begin ontstaan en talle mense was gekant teen die toenemende invloed van die lekeprediker Grigori Raspoetin op die keiserlike familie.
Aleksandra het geglo hy kan haar seun, die tsarewitsj Aleksei wat aan hemofilie (bloeiersiekte) gely het, gesond maak. Daar was al talle gissings oor hoe Raspoetin 'n helende uitwerking op die tsarewitsj kon gehad het aangesien die siekte destyds nie behandelbaar was nie. Dit lyk egter of hy wel direk of indirek die seun se gesondheid beïnvloed het.
Tydens die oorlog is hy beskuldig van onpatriotiese beïnvloeding aan die Russiese hof. Die ongewilde tsaritsa was boonop Duits-gebore en sy is daarvan verdink dat sy 'n spioen vir die Duitsers is. In die tsaar se afwesigheid het Raspoetin se invloed op die tsaritsa verder toegeneem. Hy het gou haar vertroueling en persoonlike raadgewer geword en haar ook oorreed om sekere regeringsampte te vul met kandidate wat hy self uitgesoek het. Om nog meer mag te kry, het Raspoetin met hoëklas-vroue geslaap en ruil vir politieke gunsies, soos die bevordering van hul mans.
Politieke kwessies
Baie Russe, asook nie-Russiese onderdane van die kroon, het talle redes gehad om ontevrede te wees oor die bestaande outokratiese stelsel. Nikolaas II was 'n baie konserwatiewe heerser. Hy het sy kriteria van eerbaarheid, ordelikheid, familie en plig beskou as persoonlike ideale vir elke standvastige individu asook as reëls vir die gemeenskap en politiek. Van individue sowel as die gemeenskap is verwag om selfbeheersing, toewyding aan die gemeenskap en hiërargie asook 'n gees van plig teenoor die land en tradisie te openbaar.
Godsdiens het dit alles help saambind: as 'n bron van troos in moeilike tye, as 'n bron van insig in die Goddelike beskikking, as 'n bron van staatsmag en outoriteit. Nikolaas II het meer as enige vorige tsaar geglo aan die mite dat die leier 'n heilige en geseënde vader vir sy volk is. Dit het hom blind gemaak vir die werklike toestande in die land: Dit was vir hom onmoontlik om te glo dat sy mag nie van God af kom nie en dat die Russiese volk nie so toegewyd aan hom was as wat hy aan hulle was nie. Hy het geweier om die demokratiese hervormings in te stel wat dalk die rewolusie kon verhoed het.
Selfs nadat hy ná die 1905-rewolusie beperkte burgerregte en demokratiese verteenwoordiging toegelaat het, het hy probeer om dit in elke moontlike opsig te kniehalter om sy outokratiese outoriteit te beskerm.[3][4][5][6]
Daar was 'n algemene behoefte aan 'n demokratiese stelsel en verset teen die tsaar se gesag, selfs vóór die krisis wat die Eerste Wêreldoorlog meegebring het. Ontevredenheid oor die Russiese outokrasie het 'n toppunt bereik in die groot nasionale opstand wat gevolg het op die Bloedige Sondag-slagting van Januarie 1905, toe Russiese werkers moes toesien hoe hulle oproepe vir geregtigheid verwerp word toe die tsaar se troepe honderde vreedsame deelnemers aan 'n optog doodskiet. Werkers het daarop gereageer met verlammende stakings regoor die land en Nikolaas II so gedwing om sy Oktober-manifes te onderteken. Daarin is voorsiening gemaak vir 'n demokratiese parlement of staatsdoema. Hy het egter min samewerking gegee om die regering te laat werk en drome van 'n demokratiese Rusland het verydel.
Regeringsamptenare was bekommerd oor hoe lank die mense se geduld sou duur. 'n Verslag deur die Petrograd-tak van die veiligheidspolisie, die Ochrana, in Oktober 1916 bevat 'n waarskuwing oor "die moontlikheid in die nabye toekoms van opstande deur die laer klasse van die land wat woedend is oor die las van hul daaglikse bestaan."[7]
Nikolaas is vir al die krisisse in die land geblameer en die bietjie ondersteuning wat hy gehad het, het begin verkrummel. Terwyl ontevredenheid toegeneem het, het die staatsdoema in November 1916 'n waarskuwing tot Nikolaas gerig dat 'n vreeslike ramp die land sonder twyfel sou tref tensy 'n grondwetlike regeringsvorm ingestel word. Op sy tipiese manier het Nikolaas hulle geïgnoreer. 'n Paar maande later het die tsaar se bewind tot 'n val gekom kort ná die Februarie-revolusie.
Februarie-rewolusie
- Hoofartikel: Februarie-rewolusie.
Dié rewolusie het uitgebreek sonder enige spesifieke leierskap of vooraf beplanning. Die hoofstad, Petrograd (tans weer Sint Petersburg), was die middelpunt van die aksie. Op 23 Februarie (8 Maart volgens die Gregoriaanse kalender) het mense in die rye vir kos begin betoog. Duisende vroulike tekstielwerkers het gou daarna by hulle aangesluit. Hulle het uit hulle fabrieke geloop – deels ter viering van Internasionale Vrouedag, maar ook om teen die geweldige broodtekort te betoog. Al hoe meer mense het uit die fabrieke gestroom om by die betogers aan te sluit. Die skares het deur die strate geloop en geskree "Brood!" en "Gee ons brood!" In die volgende twee dae het die staking, wat aangemoedig is deur sosialistiese aktiviste, versprei na al die fabrieke en winkels in die stad. Teen 25 Februarie was feitlik elke nywerheidsonderneming in Petrograd, asook talle handels- en diensondernemings, gesluit. Studente, witboordjie-werkers en onderwysers het by die stakers aangesluit. In die Staatsdoema het sosialistiese en liberale afgevaardigdes besef dat hulle 'n groot probleem op hande het. Hulle het die bestaande regering veroordeel en 'n kabinet van ministers geëis. Die Doema, wat hoofsaaklik uit lede van die burgerklas bestaan het, het druk op die tsaar uitgeoefen om te abdikeer en so 'n rewolusie te voorkom.
.jpg)
Teen Saterdag 25 Februarie het die polisie beheer oor die situasie verloor. Nikolaas, wat geweier het om die erns van die situasie in te sien, het op dié aand 'n telegram aan die hoof van die Petrogradse militêre distrik, generaal Sergei Chabalog, gestuur: "Ek beveel jou om môre 'n einde te bring aan die wanorde in die hoofstad, wat onaanvaarbaar is in dié moeilike tyd van oorlog met Duitsland en Oostenryk."[8] Die meeste van die soldate het die opdrag op die 26ste gehoorsaam, maar muiterye, wat dikwels deur offisiere van die laer range gelei is, het oornag versprei. Op die oggend van die 27ste het soldate wat gestuur is om die onrus te beëindig, aangesluit by die werkers in die strate, van wie baie teen dié tyd gewapen was. Die polisie, wat ver in die minderheid was, het self later by die stakers aangesluit.
Teen die aand van die 27ste het die kabinet bedank en 'n tydelike militêre diktatorskap voorgestel, maar Rusland se militêre leiers het dit verwerp. Nikolaas, wat aan die oorlogsfront was, was geweldig gefrustreerd en bekommerd oor die skaal van die oproer. Hy het vir sy lewe gevrees. Terselfdertyd was hy bekommerd oor die toestand van sy siek seun. Hy het eindelik oorgegee en op 2 Maart geabdikeer in die hoop dat dié laaste diens aan die volk (soos hy in sy manifes sê) die onrus sal beëindig en eenheid in Rusland sal bring.[9] Kort ná hierdie ineenstorting van die Romanof-dinastie is die kroon aan Nikolaas se jonger broer, Michail, aangebied. Hy het dit geweier tensy dit die besluit van 'n verkose regering is.
'n Minderheid van Doema-afgevaardigdes het hulself daarna uitgeroep as 'n voorlopige regering onder die voorsitterskap van prins Georgi Lwof, 'n gematigde hervormingsgesinde. Aleksander Kerenski van die Sosiale Rewolusionêre Party het egter geleidelik die leierskap oorgeneem.
'n Jaar later is Nikolaas en sy hele gesin tereggestel. Op die ou einde het sy onbekwame hantering van die land en die oorlog die einde van sy bewind én sy lewe veroorsaak.
Dubbele mag (dwoewlastije)
Die mag van die voorlopige regering is in die wiele gery deur 'n instelling wat beweer het hy verteenwoordig die wil van die werkers en soldate – die Petrograd-sowjet van Werkerafgevaardigdes. Die model vir die sowjet (raad) was werkersrade wat tydens die 1905-rewolusie in talle Russiese stede gestig is. In Februarie 1917 het stakende werkers afgevaardigdes verkies om hulle te verteenwoordig en sosialistiese aktiviste het 'n nasionale raad gestig om hierdie afgevaardigdes te verenig met verteenwoordigers van die sosialistiese partye.
Die leiers van die Petrograd-sowjet het geglo hulle verteenwoordig spesifieke klasse van die bevolking, nie die hele volk nie. Hulle het ook geglo Rusland is nie gereed vir sosialisme nie. Hulle het gemeen hulle rol is beperk tot drukuitoefening op die huiwerige burgerklas om te regeer en die instelling van omvattende demokratiese hervormings in Rusland (die vervanging van die monargie met 'n republiek, gewaarborgde burgerregte, 'n demokratiese polisie en weermag, die afskaffing van godsdienstige en etniese diskriminasie, ens.).[10] Hulle het in dieselfde gebou vergader as die voorlopige regering omdat hulle geglo het hulle sal so die beste druk op die nuwe regering kan uitoefen.
Die verhouding tussen die twee magte was van die begin af kompleks en sou die politiek van 1917 oorheers. Die voorlopige regering was bereid om na die sowjet-afgevaardigdes te luister, maar sou nie enige inmenging in die regering duld nie, want dit sou 'n "onaanvaarbare situasie van dubbele mag veroorsaak".[11] Dit is egter presies wat aan die vorm was – en dit was veral weens gebeure buite hulle beheer, veral die sosiale beweging in die strate van Russiese stede, in fabrieke en winkels, in kasernes en die loopgrawe, en in die dorpe.
'n Reeks politieke krisisse – sien die chronologie hieronder – in die verhouding tussen die volk en die regering asook tussen die voorlopige regering en die sowjets (wat ontwikkel het in 'n landwye beweging met 'n nasionale leierskap, die Al-Russiese Sentrale Uitvoerende Komitee van Sowjets, of WTsIK) het die outoriteit van die voorlopige regering ondermyn, maar ook van die gematigde sosialistiese leiers in die sowjets. Hoewel die sowjet-leiers aanvanklik geweier het om deel te wees van die voorlopige regering, het Aleksander Kerenski, 'n jong en gewilde prokureur en lid van die Sosiaal-Rewolusionêre Party (SRP), ingestem om in die nuwe kabinet te dien en hy het toenemend 'n sentrale figuur in die regering en uiteindelik leier van die voorlopige regering geword. As minister van oorlog en later eerste minister het Kerenski hom vir vryheid van spraak beywer, duisende politieke gevangenes vrygelaat en sy bes gedoen om voort te gaan met deelname aan die Eerste Wêreldoorlog. Hy het egter nog verskeie groot uitdagings gehad:
- Ander politieke groepe het hom probeer ondermyn.
- Rusland het groot verliese aan die front gely.
- Die soldate was sonder moreel en het begin dros.
- Daar was groot ontevredenheid oor deelname aan die oorlog en talle oproepe dat Rusland hom onttrek.
- Daar was groot tekorte aan kos en voorrade, wat moeilik was om te verbeter weens die oorlogtydse ekonomiese toestande.
Die politieke groep wat hom die meeste probleme besorg het en sy bewind eindelik sou omverwerp, was die Bolsjewiste-party onder leiding van Wladimir Lenin. Lenin het in die neutrale Switserland in ballingskap gelewe, en vanweë die demokratisering van die politiek ná die Februarie-rewolusie en die daaropvolgende wettiging van voorheen verbode politieke partye, het hy die geleentheid gesien vir sy Marxistiese rewolusie. Hoewel dit moontlik was om na Rusland terug te keer, was dit weens die oorlog logisties moeilik. Eindelik het Duitse offisiere gereël dat hy deur Duitsland reis in die hoop dat sy bedrywighede sou lei tot 'n verswakking van Rusland of selfs – as die Bolsjewiste aan die bewind kom – tot die onttrekking van Rusland aan die oorlog. Lenin het in April 1917 in Petrograd aangekom.
Met Lenin in Rusland het die Bolsjewiste geleidelik al hoe gewilder geword. Gedurende die lente het toenemende ontevredenheid met die voorlopige regering en die oorlog talle werkers, soldate en boere na radikale partye gedryf. Die Bolsjewiste-party het egter ondanks sy leuse van "alle mag aan die sowjets" min steun gehad in die Petrograd-sowjet, wat deur gematigdes oorheers is. Die meeste historici meen Lenin en sy aanhangers was onvoorbereid daarop dat die groter wordende golf van steun, veral onder invloedryke groepe werkers en soldate, hulle in die somer van 1917 aan die bewind sou plaas.
Op 18 Junie het die voorlopige regering 'n mislukte aanval teen Duitsland geloods. Kort daarna het ontevrede soldate nuwe bevele verontagsaam. Die rewolusionêre klimaat is verder aangevuur deur die aankoms van radikale matrose van die vlootbasis Kronstadt wat baie offisiere, onder andere 'n admiraal, verhoor en tereggestel het. Die soldate, matrose en werkers het in Julie protesoptogte in Petrograd gehou en 'n beroep gedoen op "alle mag aan die sowjets". Lenin en die Bolsjewiste-leiers het egter die opstand verwerp en dit het binne dae doodgeloop. Die voorlopige regering het die Bolsjewiste vir die opstand, wat as die "Julie-dae" bekend staan, blameer. Lenin, wat bang was hy word gearresteer, het na Finland gevlug. Leon Trotsky en ander vooraanstaande Bolsjewiste is gearresteer.
Die Kornilof-saak
Die Kornilof-saak was nog 'n vonk vir die rewolusie. Kerenski, wat in die voorlopige regering en die Petrograd-sowjet gedien het, het gevoel hy kort 'n betroubare militêre leier. Kort ná die aanstelling van Lawr Kornilof het Kerenski hom egter daarvan beskuldig dat hy sy eie militêre diktatorskap probeer vestig. Dit is steeds onseker of dit wel die geval was. Kornilof, oortuig dat Kerenski onder druk van die Bolsjewiste optree, het gereageer deur 'n beroep op alle Russe te doen om hul "sterwende land te red". Hy het ook soldate na Petrograd gestuur om die stad te "bevry".
Onseker van die steun onder sy offisiere, het Kerensi onder meer hulp van die Bolsjewiste gevra. Hul invloed oor spoorweg- en telegraaf-werkers het grootliks daartoe bygedra dat die soldate gestuit is. Die Bolsjewiste se rol in die voorkoming van 'n staatsgreep het hul posisie geweldig versterk.
Vroeg in September het die Sowjetraad die Bolsjewiste uit die tronk vrygelaat en Trotsky het hoof van die Petrograd-sowjet geword. Die regering en selfs die ander partye soos die Mensjewiste het intussen al hoe ongewilder geraak.
In Oktober het Lenin na Petrograd teruggekeer, bewus daarvan dat die toenemend radikale stad reg was vir 'n tweede rewolusie. Die Bolsjewiste se sentrale komitee het 'n resolusie opgestel waarin die ontbinding van die voorlopige regering gevra word ten gunste van die Petrograd-sowjet. Die resolusie is aanvaar met tien stemme teenoor twee – en die weg is gebaan vir die Oktober-rewolusie.
Oktober-rewolusie
- Hoofartikel: Oktober-rewolusie.
Die oorname van mag was grotendeels vreedsaam. Op 25 Oktober (7 November volgens die Gregoriaanse kalender) 1917 het die Bolsjewiste die belangrikste regeringsgeboue in Petrograd sonder veel teenstand beset. In die nag van 25 op 26 Oktober het hulle die Winterpaleis (die setel van die voorlopige regering) oorgeneem. Die aanval het om 21:45 begin en is aangekondig deur 'n loskruitskoot vanaf die kruiser Aurora. Die Aurora lê steeds in Sint Petersburg voor anker.
Die Winterpaleis is omstreeks 02:00 beset. Die amptelike datum van die rewolusie is 25 Oktober, toe al die geboue behalwe die Winterpaleis oorgeneem was.
Latere amptelike dokumente uit die Sowjetunie sou die rewolusie veel dramatieser voorstel as wat dit werklik was. In latere rolprente word gewys hoe die Winterpaleis bestorm word en groot gevegte plaasvind, maar in werklikheid het die rebelle geen teenstand ervaar nie en kon hulle feitlik net in die gebou instap en dit oorneem. Die opstand is so beplan dat die staatsmag oorhandig kon word aan die Tweede Al-Russiese Kongres van Sowjets, wat op 25 Oktober begin het.
Op die kongres was 650 verkose afgevaardigdes; 390 was Bolsjewiste en sowat 100 was linkse Sosiaal-Rewolusionêre, wat ook ten gunste van die omverwerping van die Kerenski-regering was. Toe die besetting van die Winterpaleis aangekondig word, het die kongres 'n edik aanvaar wat die mag oorhandig aan die Sowjets van Afgevaardigdes van Werkers, Soldate en Boere. Daar was egter ontevredenheid onder die Mensjiwiste en gematigde en regse vleuels van die Sosiaal-Rewolusionêre wat geglo het Lenin en die Bolsjewiste het die mag onwettig oorgeneem. Hulle het uitgeloop voor die resolusie aanvaar is.
De volgende dag het die kongres 'n Raad van Volkskommissare (Sownarkom) verkies as basis van 'n nuwe sowjetregering, hangende die sameroeping van 'n grondwetgewende vergadering.
Oorsig van gebeure tot 1917
Die datums is volgens die Juliaanse kalender, wat Rusland nog tot in 1918 gebruik het. In die 19de eeu was dit 12 dae agter die Gregoriaanse kalender en in die 20ste eeu 13 dae agter.
| Datum | Gebeure |
|---|---|
| 1855 | Aleksander II kom aan die bewind |
| 1861 | Bevryding van lyfeienes |
| 1874–81 | Groeiende terroriste-verset teen die regering; teenreaksie deur die regering |
| 1881 | Aleksander II sterf in sluipmoordaanval; opgevolg deur Aleksander III |
| 1883 | Eerste Russiese Marxistiese groep gestig |
| 1894 | Nikolaas II kom aan die bewind |
| 1898 | Eerste kongres van die Russiese Sosiaal-Demokratiese Arbeidersparty (RSDAP) |
| 1903 | Tweede kongres van die Russiese Sosiaal-Demokratiese Arbeidersparty; begin van skeuring tussen die Bolsjewiste en Mensjewiste |
| 1904-'05 | Russies-Japannese Oorlog; Rusland verloor oorlog |
| 1905 | Russiese Rewolusie van 1905 |
| Januarie 1905 | Bloedige Sondag |
| Junie 1905 | Muitery op die oorlogskip Potjomkin by Odessa in die Swartsee |
| Oktober 1905 | Algemene staking |
| 1912 | Finale skeuring tussen Bolsjewiste en Mensjewiste |
| Junie – Julie 1914 | Algemene stakings in Sint Petersburg |
| 19 Julie 1914 | Duitsland verklaar oorlog teen Rusland, en dit bring 'n gevoel van patriotiese eenheid in die land en verminder die onrus |
| 18 Augustus 1914 | Sint Petersburg word hernoem na Petrograd in 'n veldtog om Duitsklinkende name na meer Russiese, en dus meer patriotiese, name te verander |
| 5 November 1914 | Bolsjewiste-lede van die Doema word gearresteer; hulle word later verhoor en na Siberië verban |
| 9 Julie 1915 | Russiese magte trek terug in Rusland in |
| 23 Augustus 1915 | Uit reaksie op terugslae in die oorlog en 'n vyandiggesinde Doema, neem die tsaar oor as aanvoerder van die gewapende magte en trek na die militêre hoofkwartier by Mogilef. Sentrale regering begin ineenstort |
| Januarie – Desember 1916 | Ondanks suksesse in die Broesilof-offensief word die Russiese deelname aan die oorlog steeds gekenmerk deur tekorte, swak bevelvoering, dood en drosting. Weg van die front is daar hongersnood, hoë inflasie en 'n toeloop van vlugtelinge. Soldate en burgerlikes lê die blaam op die tsaar en sy regering |
| 29 Februarie 1916 | Ná 'n maand van stakings by die Poetilof-fabriek stuur die regering die werkers vir diensplig en neem produksie oor; protesstakings volg |
| Oktober 1916 | Soldate van 181ste Regiment help stakende Roesski Renault-werkers teen die polisie veg |
| 17/18 Desember 1916 | Raspoetin word vermoor deur prins Feliks Joesoepof |
| 30 Desember 1916 | Die tsaar word gewaarsku dat sy weermag hom nie sal steun in 'n rewolusie nie |
Chronologiese gebeure van 1917
| Datum (Juliaanse kalender) |
Datum (Gregoriaanse kalender) |
Gebeure |
|---|---|---|
| Januarie | Stakings en onrus in Petrograd | |
| Februarie | Maart | Februarie-rewolusie |
| 23 Februarie | 8 Maart | Internasionale Vrouedag: stakings en optogte in Petrograd, wat 'n paar dae duur |
| 26 Februarie | 11 Maart | 50 betogers gedood in Znamenskaja-plein; tsaar Nikolaas II verdaag die Doema en gee opdrag dat die onrus tot elke prys beëindig moet word |
| 27 Februarie | 12 Maart | Soldate weier om op betogers te skiet; Ochrana-geboue word aan die brand gesteek; soldate sluit by betogers aan; Petrograd-sowjet gestig |
| 2 Maart | 15 Maart | Nikolaas II abdikeer; voorlopige regering gestig onder eerste minister prins Lwof |
| 3 April | 16 April | Wladimir Lenin keer terug na Rusland; hy publiseer sy April-tesis |
| 20 April | 3 Mei | Die "April-dae": massabetogings deur werkers, soldate en ander in die strate van Petrograd en Moskou; eerste voorlopige regering misluk |
| 3 Junie | 16 Junie | Eerste Al-Russiese Kongres van Afgevaardigdes van Werkers en Soldate begin in Petrograd; Sentrale uitvoerende Komitee van Sowjets (WTsIK) verkies |
| 16 Junie | 29 Junie | Kerenski loods aanval teen Oostenryks-Hongaarse magte; slegs aanvanklike sukses |
| 3 Julie | 16 Julie | Die "Julie-dae": massabetogings in Petrograd, aangevuur deur die Bolsjewiste |
| 7 Julie | 20 Julie | Lwof bedank en vra Kerenski om eerste minister te word en 'n nuwe regering te vorm |
| 26 Augustus | 8 September | Kornilof-opstand, toe die aanvoerder van die Russiese weermag, generaal Lawr Kornilof, eis (of volgens Korenski eis) dat die regering hom alle burgerlike en militêre mag gee en troepe na Petrograd stuur |
| 1 September | 14 September | Rusland word as republiek verklaar |
| 20 Oktober | 2 November | Eerste vergadering van die Militêre Rewolusionêre Komitee van die Petrograd-sowjet |
| 25 Oktober | 7 November | Oktober-rewolusie begin toe gewapende werkers en soldate belangrike regeringsgeboue in Petrograd beset. Die Winterpaleis word in die nag oorgeneem. Kerenski vlug uit Petrograd. Opening van die Tweede Al-Russiese Kongres van Sowjets |
| 26 Oktober | 8 November | Tweede Al-Russiese Kongres van Sowjets: Die kongres keur die oordrag van staatsmag aan homself goed, asook die oordrag van plaaslike mag aan die plaaslike sowjets; keur die stigting van 'n nuwe regering, die Raad van Volkskommissare (Sownarkom), goed met Lenin as voorsitter. |
In die kultuur
Die Russiese Rewolusie is in verskeie rolprente uitgebeeld.
- Arsenal (IMDB). Draaiboek en regisseur: Aleksandr Dovzhenko.
- Konets Sankt-Peterboerga, ook bekend as The End of Saint Petersburg (IMDB).
- Lenin w 1918 godoe, ook bekend as Lenin in 1918 (IMDB). Regisseurs: Mikhail Romm en E. Aron (mede-regisseur).
- October: Ten Days That Shook the World (IMDB). Regisseurs: Sergei M. Eisenstein en Grigori Aleksandrov. Swart-wit. Stil.
- The End of Saint Petersburg, Vsevolod Pudovkin, USSR, 1927.
- Reds (IMDB). Regisseur: Warren Beatty. Gebaseer op die boek Ten Days that Shook the World.
- Anastasia (IMDB). Regisseurs: Don Bluth en Gary Goldman.
- Doctor Zhivago (IMDB). Regisseur: David Lean. Gebaseer op die boek van Boris Pasternak.
- The White Guard, Mikhail Bulgakov, 1926.
Sien ook
- Russiese Rewolusie (1905)
- Februarie-rewolusie
- Oktober-rewolusie
- Russiese Burgeroorlog
Verwysings
Verdere leesstof
Eksterne skakels
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
