Jeppestown

Jeppestown (in die volksmond gewoonlik afgekort tot Jeppe) is ’n oostelike voorstad van Johannesburg, Gauteng, Suid-Afrika. Dit word begrens deur onder meer Troyeville, Marshalltown, Benrose, Kensington, Reynolds View, Belgravia, Wolhuter, Spes Bona en Malvern. Die voorstad se naamgewers, die Jeppes, was Duitse immigrante wat vanuit Rostock in die huidige Duitse deelstaat Mecklenburg-Voorpommere na Suid-Afrika geëmigreer het. Vyf van hulle, die broers Fred, Hermann en Julius, en laasgenoemde se seuns Carl en Julius, het 'n belangrike rol in die geskiedenis van die vroeë Transvaal en Johannesburg gespeel.^[2]

Jeppestown
Voorstad
Nederduitse Gereformeerde Kerk in Jeppestown
Jeppestown  Jeppestown se ligging in Gauteng
Koördinate: 26°12′15″S 28°4′22″O
Land	Suid-Afrika
Provinsie	Gauteng
Munisipaliteit	Stad Johannesburg
Hoofplek	Johannesburg
Oppervlak [1]
• Totaal	1,83 km2 (0,71 vk. myl)
Bevolking  (2011)[1]
• Totaal	14 795
• Digtheid	8 085/km2 (20 940/vk. myl)
Rasverdeling (2011) [1]
• Wit mense	4.1%
• Indiërs/Asiërs	2.0%
• Bruin mense	3.6%
• Swart mense	89.3%
• Ander	1.0%
Taal (2011) [1]
• Zoeloe	55.8%
• Engels	13.2%
• Xhosa	5.0%
• Afrikaans	3.4%
• Ander	22.6%
Poskode (strate)	2094
Poskode (posbusse)	2043

Geskiedenis

Jeppestown in 1888.

Op de Bergenstraat, Jeppestown, met die NG kerkgebou regs op die foto.

'n Uitsig uit die brandweertoring in Fairview op onder meer die Jeppestownse NG kerk omstreeks 1912.

Die Hoër Seunskool Jeppe se hoofgebou, afgeneem omstreeks 1910. Dis sedert 1986 'n nasionale gedenkwaardigheid.

Toe in 1887 verwag is dat die jaar oue myndorp Johannes oos of wes sou uitbrei in lyn met die goudrif, het die Jeppe & Ford Estate Company van Julius Jeppe sr., saam met sy seun Julius, en F.L. Ford Jeppestown (in 1889) oos en Fordsburg wes van die middedorp aangelê. Die voorstad is dan ook na Julius sr. genoem.^[3] Die vennote het ryk geword uit die verkoop van erwe of standplase. Jeppestown en Belgravia het bestaan uit 2 709 standplase, waarvan die eerste in Augustus 1889 verkoop is. Talle spogwonings is in Jeppestown gebou en die eerste openbare gedenkteken in Johannesburg, 'n obelisk ter nagedagtenis aan Jeppe, die stigter van die voorstad, en van die Jeppe-familie, is in 1893, sy sterfjaar, in Jeppestown opgerig. Toe die spoorlyn deur die voorstad gebou moes word, het Julius Jeppe sr. die grond daarvoor geskenk op voorwaarde dat alle treine sou stilhou vir passasiers by die Jeppe-stasie. Die ZAR se spoorwegowerheid het dié bepaling getrou nagekom, maar dis laat vaat tydens die Tweede Wêreldoorlog. Die eerste trems deur perde getrek het in 1894 met Commissionerstraat langs tot in Jeppestown by die Belgravia-tolhekke geloop.

In 1893 is die Vrymesselaarstempel voltooi. In 1894 is Jeppestown beskryf as bestaande uit 421 geboue, twee kerke, ’n Vrymesselaarstempel, die Sint Maria-kollege vir Meisies en ’n biblioteek. Reeds in in 1894 het die voorstad 5 647 inwoners gehad. Die Sint Michael-skool vir Seuns, wat intussen hernoem is tot die Hoër Seunskool Jeppe, is in 1890 opgerig en is vandag die oudste staatskool in die Goudstad,^[4] en die oop stuk grond, genaamd Julius Jeppe Oval, is omstreeks dieselfde jaar in ’n park omskep. Uit die seunskool het die Hoër Meisieskool Jeppe ontstaan. Albei dié skole is genoem na sir Julius Jeppe, wat die grond geskenk het waarop die hoërskool se eerste geboue in 1909 opgerig is. Die oostelike deel van Jeppestown het as Belgravia bekendgestaan, wat destyds beskryf is as een van Johannesburg aangenamer voorstede en waar talle welgestelde Johannesburgers herehuise gehad het, soos Julius Jeppe jr. se woning, Friedenheim.

Afrikaanse Susterkerke

NG Kerk

Die NG gemeente Jeppestown was 'n gemeente van die Nederduitse Gereformeerde Kerk wat op Donderdag 8 Julie 1897, dieselfde dag as NG gemeente Johannesburg-Oos, van die moedergemeente afgestig is. Dit was deels (saam met Johannesburg-Oos die moedergemeente van die Turffontein (1906), waaruit al die gemeentes in die suide van die stad mettertyd regstreeks of onregstreeks ontstaan het en die moedergemeente van al drie die gemeentes in die ooste van Johannesburg, naamlik Malvern, Bezuidenhoutsvallei en Belgravia. Jeppestown het op 1 November 1992 met Malvern saamgesmelt om die gemeente Kensington te vorm. Sedertdien word die geskiedkundige Jeppestown-kerk deur ’n ander kerkverband gebruik.

Die NG gemeente Belgravia het in 1952 van Jeppestown afgestig as laaste van die moedergemeente se drie dogtergemeentes in die oostelike voorstede. Belgravia het 'n toringkerk van sierstene in die Neo-Bisantynse boustyl op die hoek van Marshall- en Blorestraat opgerig teen 'n heuwel in 'n boomryke straat. Die omgewing was uit die staanspoor meer gegoed as dié rondom die moederkerk. In 1904 het "A Guide to the Transvaal" byvoorbeeld oor Johannesburg se woonbuurte gemeld: "Die meer gegoede voorstede is Parktown, Berea, Belgravia en Doornfontein; die armer buurte is Fordsburg, Braamfontein en Jeppes. Vrededorp word amper uitsluitlik bewoon deur arm Afrikaners ('Dutch'). Staatsamptenare verhuis na Richmond en Melville."^[5]

Gereformeerde Kerk

Die Gereformeerde kerk Johannesburg-Oos is in 1924 gestig en lidmate het veral gewoon in die voorstede Kensington, Malvern en Bezuidenhoutsvallei. Die gemeente se eerste kerkgebou is by die NG gemeente Jeppestown gekoop. F.W. Reitz, destyds staatsekretaris van die Oranje-Vrystaat, het die hoeksteen op 8 Oktober 1898 gelê nadat die NG gemeente Jeppestown besluit het om voorlopig eers 'n saal te bou. Die gebou is op 1 Desember 1898 ingewy, maar nadat Jeppestown ’n nuwe kerk in Fairview gebou het, het dié NG gemeente dit as kerksaal gebruik. Ds. A.S.E. Yssel het die nuwe Gereformeerde kerk Johannesburg-Oos se hoeksteen op 16 Junie 1951 gelê. Dié kerkgebou is op ’n hoogte geleë in die omgewing van heelwat ander kerke sodat die inwoners die rif die naam "Hill of Saints" gegee het. Die eerste kerkgebou, opgerig in 1898, is in 1986 tot Nasionale Gedenkwaardigheid verklaar en het ná die samesmelting van die drie Johannesburgse gemeentes in daardie jaar Johannesburg (herstig) se eiendom gebly. Die kerkgebou van 1951 is oorgeneem deur die Engelstalige gemeente Good News Community Church.

Demografie

Volgens die sensus van 2011 het Jeppestown 14 795 inwoners van wie 89,29% swart is, vergeleke met 11 344 in 2001 van wie 78,72% swart was. Die wit inwoners het van 1 187 (10,48%) in 2001 afgeneem tot 602 (4,07%) in 2011.

Bronne

• (af) Olivier, ds. P.L. (samesteller). 1952. Ons gemeentelike feesalbum. Kaapstad en Pretoria: N.G. Kerk-uitgewers.
• (af) Harris, C.T., Noëth, J.G., Sarkady, N.G., Schutte, F.M. en Van Tonder, J.M. 2010. Van seringboom tot kerkgebou: die argitektoniese erfenis van die Gereformeerde Kerke. Potchefstroom: Administratiewe Buro.
• (en) Johannesburg 1912: Jeppestown en Belgravia. URL besoek op 3 November 2017.
• (en) Potgieter, D.J. (ed.) 1972. Standard Encyclopaedia of Southern Africa, volume 6. Cape Town: Nasionale Opvoedkundige Uitgewery (Nasou).

Verwysings

1. Som van die hoofplekke Jeppestown tydens die 2011-sensus.
2. www.kensington.org.za: The Jeppe Family. By Mike Alfred. Besoek op 11 Mei 2016^{[dooie skakel]}
3. (en) Raper, Peter Edmund. 2004. New Dictionary of South African Place Names. Johannesburg & Cape Town: Jonathan Ball Publishers.
4. (en) Besonderhede oor die skool se stigting op sy webtuiste. URL besoek op 24 November 2014.
5. (en) A Guide to the Transvaal

Eksterne skakels

• Vooraansig van die Hoër Meisieskool Jeppe. URL besoek op 24 November 2014.
• Vooraansig van die Hoër Seunskool Jeppe. URL besoek op 24 November 2014.
• 'n Foto van die oorlogsdenkteken by die seunskool. URL besoek op 24 November 2014.