Remove ads
Sir Edmund Percival Hillary (20 Julie 1919 – 11 Januarie 2008) was 'n Nieu-Seelandse bergklimmer en ontdekkingsreisiger. Op 29 Mei 1953 het Hillary saam met die Sjerpa-bergklimmer Tenzing Norgay die eerste mens geword wat die piek van Berg Everest bereik het. Hulle was deel van die negende Britse ekspedisie na Everest onder leiding van John Hunt.
Sir Edmund Hillary | |
|---|---|
 Edmund Hillary in 2004 | |
| Gebore | Edmund Percival Hillary 20 Julie 1919 |
| Sterf | 11 Januarie 2008 (op 88) Auckland, Nieu-Seeland |
| Nasionaliteit |  Nieu-Seeland |
| Beroep | bergklimmer en ontdekkingsreisiger |
| Bekend vir | eerste bestyging van Berg Everest saam met Tenzing Norgay op 29 Mei 1953 |
| Eggenoot | Louise Mary Rose (1953–75) June Mulgrew (1989–2008) |
| Kinders | Peter (* 1954) Sarah (* 1955) Belinda (1959–1975) |
| Ouer(s) | Percival Augustus Hillary Gertrude Hillary, née Clark |
| Handtekening | |
 | |
Edmund Hillary is op 20 Julie 1919 in Auckland gebore as die seun van Percival Augustus Hillary en Gertrude Hillary (née Clark).[1] Sy grootouers was in die middel van die 19de eeu setlaars aan die noordelike Wairoa-rivier nadat hulle uit Yorkshire in Engeland geëmigreer het.[2] Hillary het by die Auckland Grammar School skoolgegaan; sy busrit skool toe en terug was saam meer as vier uur en hy het dié tyd gebruik om te lees. Aangaande hy groter geword het was hy steeds kleiner as sy klasmaats en baie skaam; gevolglik het hy sy toevlug tot boeke geneem en gedroom van 'n lewe wat met avontuur gevul is.
Op die ouderdom van 16 het hy begin belangstel in bergklim ná 'n skooluitstappie na Berg Ruapehu. Die lang, skraal Hillary het met verbasing geleer dat hy fisies sterk was en groter uithouvermoë as sy medeklimmers gehad het. In 1939 het hy sy eerste groot bergklim voltooi nadat hy die piek van Berg Oliver in die Suidelike Alpe bereik het.
Hillary het saam met sy broer, Rex, 'n byeboer geword,[1][3] 'n somerwerk wat hom toegelaat het om in die winter berg te klim.[4]
Remove ads
In 1943 het Hillary as 'n navigator by die Nieu-Seelandse lugmag aangesluit waar hy op PBY Catalina-vliegbote diens gedoen het. In 1945 is hy na Fidji en die Solomoneilande gestuur. Hy het daar ernstige brandwonde in 'n bootongeluk opgedoen en is na Nieu-Seeland teruggestuur.
Voor hy in 1953 by die suksesvolle Britse poging aangesluit het, was Hillary in 1951 deel van 'n Britse verkenningstog na Everest onder leiding van Eric Shipton.
In 1952 was Hillary en George Lowe deel van die Britse span (weer eens onder leiding van Eric Shipton) wat probeer het om die sesde hoogste berg ter wêreld, Cho Oyu in die Himalaja, te klim. Die poging het misluk weens die tekort aan 'n behoorlike roete vanaf die Nepalese kant. Hillary en Lowe het Tibet deur die Lho-La-bergpas binnegegaan en die ou Kamp II aan die noordekant bereik waar alle vooroorlogse ekspedisies gekampeer het.
Everest-ekspedisie van 1953
Die roete na Everest is deur die Chinees-beheerde Tibet gesluit en Nepal het slegs een ekspedisie per jaar toegelaat. 'n Switserse ekspedisie (waaraan Tenzing Norgay ook deelgeneem het) het probeer om die piek in 1952 te bereik, maar moes as gevolg van slegte weer op 'n hoogte van 260 m vanaf die piek omdraai. Tydens 'n 1952-toer in die Alpe het Hillary uitgevind dat hy en sy vriend George Lowe genooi is vir die goedgekeurde 1953- Britse probeerslag; hy het die uitnodiging onmiddellik aangeneem.[5]
Die poging sou oorspronklik onder leiding van Eric Shipton plaasvind, maar dié is later vervang deur John Hunt. Hillary het dit oorweeg om te onttrek, maar beide Hunt en Shipton het hom oorreed om deel van die groep te bly. Hillary het beplan om saam met George Lowe te klim, maar Hunt het twee spanne vir die aanslag aangekondig: Tom Bourdillon en Charles Evans; en Hillary en Tenzing. Ná die aankondiging het Hillary 'n doelbewuste poging aangewend om 'n vriendskap met Tenzing te sluit.[5]
Die Hunt-ekspedisie was, soos baie ander, 'n spanpoging. Lowe het toesig gehou oor die voorbereiding vir die Lhotse-wand, 'n reusagtige, styl yswand. Hillary het 'n roete deur die verraderlike Khumbu-ysval beplan.[5]
Die ekspedisie het hulle basiskamp in Maart 1953 opgerig. Hulle het die finale kamp by die Suidelike Pas op 'n hoogte van 7900 m opgerig. Op 26 Mei het Bourdillon en Evans die klimtog aangepak, maar hulle moes terugkeer nadat Evan se suurstofstelsel die gees gegee het. Hulle het die Suid-pas bereik, slegs 100 m vanaf die piek.[6] Daarna het Hunt Hillary en Tenzing aangesê om die piek te probeer bereik.
Sneeu en wind het die twee vir twee dae by die Suid-pas vasgekeer. Hulle het op 28 Mei vertrek met Lowe, Alfred Gregory en Ang Nyima as ondersteuning. Die twee het hulle tent op 28 Mei op 'n hoogte van 8500 m opgeslaan, terwyl hulle ondersteuningsgroep teruggekeer het. Hillary het die volgende oggend ontdek dat sy stewels geheel en al gevries was nadat hy hulle buite die tent gelos het. Hy het hulle twee uur lank verhit voor hy en Tenzing die finale klimtog met hulle 10 kg sware rugsakke aangepak het.[5] Die beslissende deel van die laaste deel van die klimtog was die 12 m rotshang, wat later bekend sou staan as die Hillary-trap. Hillary het 'n manier gevind om in 'n skeur tussen die rotshang en die ys na bo te beur en Tenzing het hom gevolg.[7] Van daar af was die res van die poging relatief eenvoudig. Hulle het die piek om 11:30 bereik.[1] In Hillary se eie woorde: "Nog 'n paar houe met die yshamer in die ferm sneeu en toe staan ons bo".[8]
Hulle het slegs omtrent 15 minute op die piek deurgebring. Hulle het sonder sukses vir bewyse gesoek van die vroeëre ekspedisie onder leiding van George Mallory. Hillary het 'n foto van Tenzing geneem. Tenzing het sjokolade in die sneeu gelaat as 'n offer en Hillary 'n kruis.[5] Daar is geen foto's van Hillary op die piek nie aangesien Tenzing nie geweet het hoe om 'n kamera te gebruik nie.
Die afkoms is bemoeilik deurdat die drywende sneeu hulle spore uitgewis het. Die eerste persoon wat hulle tegemoetgekom het, was Lowe, wat hoër geklim het om hulle met warm sop te groet.[5]
Well George, we finally knocked the bastard off.
- - Hillary se eerste woorde aan Lowe, na sy terugkoms van die piek van Everest.
Die nuus van die suksesvolle ekspedisie het Brittanje op die dag van Elizabeth II se kroning bereik. Die groep was verbaas oor die internasionale toejuiging wat hulle ontvang het met hulle aankoms in Katmandoe, die hoofstad van Nepal.[5]
Ná Everest
Hillary het tien ander pieke in die Himalaja geklim tydens verdere besoeke in 1956, 1960–61 en 1963–65. Hy het ook die Suidpool op 4 Januarie 1958 bereik as deel van die Statebond se Trans-Antarktiese Ekspedisie. Hy was die leier van die Nieu-Seelandse span. Hy het later, in 1977, 'n stralerbootekspedisie gelei met die naam Ocean to Sky wat van die mond van die 2 510 km-lange Ganges-rivier tot by sy bron gestrek het. Hillary was in 1979 veronderstel om as kommentator op te tree tydens die noodlottige Air New Zealand-vlug 901, 'n Antarktiese besigtigingsvlug. Hy het egter onttrek weens werkverpligtinge elders. Hy is deur sy vriend, Peter Mulgrew, vervang wat gesterf het toe die vliegtuig teen die berg Erebus gebots het.[9]
Hillary het aan die algemene Nieu-Seelandse verkiesing van 1975 deelgeneem as lid van die "Burgers vir Rowling"-veldtog. Daar word gemeen dat sy betrokkenheid by dié veldtog sy benoeming as goewerneur-generaal in 1977 verhinder het[10] en die posisie is aan Keith Holyoake gegee. Hy is egter in 1985 as die Nieu-Seelandse ambassadeur in Indië, Nepal en Bangladesj aangewys en het vier en 'n half jaar in Nieu-Delhi gewoon.
In 1985 het hy Neil Armstrong vergesel in 'n klein tweelingmotor-skivliegtuig wat oor die Arktiese Oseaan gevlieg en op die Noordpool geland het. Hy was dus die eerste mens wat op albei pole en op die piek van die hoogste berg ter wêreld gestaan het.
In Januarie 2007 het Hillary na Antarktika gereis om die 50ste herdenking van die stigting van die Scott-basis te vier. Hy het op 18 Januarie na die basis gevlieg met 'n afvaardiging wat die eerste minister van Nieu-Seeland, Helen Clark, ingesluit het.[11][12][13] Hy het daar 'n oproep op die Britse regering gedoen om by te dra tot die instandhouding van die hutte van die ontdekkingsreisigers Robert Falcon Scott en Ernest Shackleton.[14]
Daar is berig dat Hillary op 22 April 2007 'n besering opgedoen het tydens 'n val terwyl hy besig was om na Katmandoe te reis. Niks is gemeld oor die aard van sy beserings nie en hy het nie dadelik vir behandeling gegaan nie. Ná sy terugkeer na Nieu-Seeland is hy in die hospitaal opgeneem.[15] Dit het egter geblyk dat sy beserings nie sy lewe in gevaar gestel het nie.
Hillary het in latere jare sy misnoeë verkondig oor die houding van baie moderne bergklimmers. Hy het in besonder die Nieu-Seelander Mark Inglis en 40 ander klimmers gekritiseer, wat die Britse bergklimmer David Sharp in Mei 2006 op Everest agtergelaat het om te sterf. Hy het gesê:
- "Ek dink die hele houding teenoor die klim van Berg Everest het nogal weersinwekkend geword. Die mense wil net die bopunt bereik; dit was verkeerd indien daar 'n man was wat hoogteprobleme gehad het en onder 'n rots neergehurk was, om net jou hoed te lig, goeie môre te sê en verby te gaan."[16]
Hy het ook aan die New Zealand Herald gesê hy is met afgryse vervul oor die gevoellose houding van moderne bergklimmers:
- "Hulle gee nie 'n flenter om vir enigiemand wat in nood verkeer nie en dit beïndruk my hoegenaamd nie dat hulle iemand wat onder 'n rots lê, laat om te sterf nie."[17]
Remove ads
Hillary het op 16 Julie 1953 ridderskap gekry as ridder-kommandeur van die Orde van die Britse Ryk. In 1987 is tot lid van die Orde van Nieu-Seeland verhef en op 23 April 1995 tot Ridder van die Orde van die Kousband. Verskeie strate, skole en instelling in Nieu-Seeland en die res van die wêreld is na hom genoem. 'n Paar voorbeelde is die Sir Edmund Hillary-kollege in Otara, Nieu-Seeland, die Primêre Skool Edmund Hillary in Papakura, Nieu-Seeland, en die Hillary-kommissie.
In 1992 het Hillary se gesig op die nuwe Nieu-Seelandse vyfdollar-noot verskyn: Hy was die enigste lewende Nieu-Seelander wat nog op 'n banknoot verskyn het.
Om die 50ste herdenking van die eerste suksesvolle klim van Everest te vier, het die Nepalese regering ere-burgerskap aan Hillary toegeken tydens 'n spesiale gouejubileum-viering in Katmandoe. Hy was die eerste buitelander wat dié eer te beurt geval het.
'n Standbeeld van 2,3 m van sir Hillary is in 2003 in die dorpie by Aoraki (ook bekend as Berg Cook) opgerig.
Remove ads
Kort ná sy terugkeer van Everest, op 3 September 1953, het Hillary met Louise Mary Rose getrou. Die skaam seun het 'n skaam man geword en sy skoonmoeder het namens hom sy vrou om haar hand gevra.[4][3][18] Hulle het drie kinders gehad: Peter (1954), Sarah (1955) en Belinda (1959).[6][1]
In 1975 sterf Louise en Belinda in 'n vliegtuigongeluk naby Katmandoe kort nadat hul vliegtuig opgestyg het. Hulle was op pad na die klein dorpie Phaphlu, waar Edmund besig was om te help om 'n hospitaal te bou.[3]
Meer as twintig jaar later het Hillary op 21 Desember 1989 met Jane Mulgrew getrou, die weduwee van sy vriend Peter Mulgrew.[4][19]
Sy seun, Peter Hillary, het ook 'n bergklimmer geword en Everest in 1990 verower. In April 2003 het Peter en Tenzing Norgay se seun, Jamling Tenzing Norgay, Everest geklim as deel van 'n 50ste herdenking.[20] Hillary het ook ses kleinkinders; sy kleindogter, Amelia Hillary, is ook betrokke by Hillary se werk in die Himalaja.
Remove ads
Hillary het sy lewe daaraan toegewy om die Sjerpa-bevolking van Nepal te help, deur middel van die Himalaja-trust wat hy gestig het. Hy het daarin geslaag om baie skole en hospitale in dié afgesonderde deel van die wêreld te bou. Hy was ere-president van die Amerikaanse Himalaja-stigting, 'n nie-winsgewende instelling wat help om die ekologie en lewenstoestande in die Himalaja te verbeter.
Die Himalaja-trust het onder andere reeds twee hospitale, 13 klinieke en meer as 30 skole gebou.
Sir Edmund Hillary het op 11 Januarie 2008 in die Auckland-stadshospitaal gesterf ná 'n hartaanval. Hy was 88 jaar oud.
Sy dood is deur die Nieu-Seelandse eerste minister, Helen Clark, aangekondig waartydens sy verklaar het dat sy dood 'n geweldige verlies vir Nieu-Seeland was.[21] Vele instellings het sy dood gerou deur rouvlae te hang, waaronder by die Nieu-Seelandse parlementsgebou en die Scott-basis in Antarktika.[22] Hy was in die hospitaal tydens sy sterfte, maar daar is verwag dat hy dieselfde dag nog sou kon terugkeer na sy familie.[23] 'n Staatsbegrafnis is beplan.[24][25]
Remove ads
Edmund Hillary het 'n aantal boeke geskryf, waaronder:
- High Adventure (1955), Oxford University Press (Sagteband) ISBN 1-932302-02-6
- High Adventure: The True Story of the First Ascent of Everest (1955), Oxford University Press (Sagteband) ISBN 0-19-516734-1
- East of Everest – An Account of the New Zealand Alpine Club Himalayan Expedition to the Barun Valley in 1954, met George Lowe (1956), E. P. Dutton en Maatskappy, Inc. ASIN B000EW84UM
- No Latitude for Error (1961), Hodder & Stoughton. ASIN B000H6UVP6.
- The New Zealand Antarctic Expedition (1959), R.W. Stiles, drukkers. ASIN B0007K6D72.
- The crossing of Antarctica; the Commonwealth Transantarctic Expedition, 1955–1958 saam met sir Vivian Fuchs (1958). Cassell ASIN B000HJGZ08
- High in the thin cold air; the story of the Himalayan Expedition, led by Sir Edmund Hillary, sponsored by World Book Encyclopedia, met Desmond Doig (1963) ASIN B00005W121
- Schoolhouse in the Clouds (1965) ASIN B00005WRBB
- Nothing Venture, Nothing Win (1975) Hodder & Stoughton General Division ISBN 0-340-21296-9
- From the Ocean to the Sky: Jet Boating Up the Ganges Ulverscroft Large Print Books Ltd (November 1980) ISBN 0-7089-0587-0
- Two Generations saam met Peter Hillary (1984) Hodder & Stoughton Ltd ISBN 0-340-35420-8
- Ascent: Two Lives Explored: The Autobiographies of Sir Edmund and Peter Hillary (1992) Paragon House-uitgewers ISBN 1-55778-408-6
- View from the Summit: The Remarkable Memoir by the First Person to Conquer Everest (2000) Pocket ISBN 0-7434-0067-4
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Remove ads