From Wikipedia, the free encyclopedia
Jugendstil (Duits: Jugendstil , 'jeugstyl'), of Art Nouveau (Frans: art nouveau, 'nuwe kuns') is 'n kunsstyl en beweging wat dateer uit die laat negentiende en vroeë twintigste eeu. As 'n reaksie op akademiese kuns van die negentiende eeu, word dit gekenmerk deur die organiese, met veral blomme en ander plant-geïnspireerde, motiewe, sowel as hoogs gestileerde, vloeiende kromlynige vorms.[1] Jugendstil of Art Nouveau is 'n benadering tot ontwerp waarvolgens kunstenaars aan alles moet werk om kuns deel te maak van die alledaagse lewe. Die Jugendstil is dan ook veral gemanifesteer in gebruiksvoorwerpe (glaskuns, plateel, sierade, meubels ens.), argitektuur en skilderkuns.[2]
Die oorsprong van Art Nouveau kan teruggespoor word na die weerstand van William Morris teen die oorvol komposisies en die herlewingtendense van die Victoriaanse era asook sy teoretiese benaderings wat die inleiding van die kuns en kunsvlytbeweging aangehelp het.[3] Maar, Arthur Mackmurdo se boekomslag vir Wren's City Churches (1883), met sy ritmiese blompatrone, word dikwels beskou as die eerste uitvoering van die Art Nouveau.[3] Terselfdertyd het die plat-perspektief en sterk kleure van die Japannese houtsnees, veral dié van Katsushika Hokusai, 'n sterk invloed op die formulering van die Art Nouveau se formele taal uitgeoefen.[4] Die golf van Japanisme wat in die 1880's en 1890's oor Europa gespoel het met sy organiese vorme, verwysings na die natuurlike wêreld, en die helder ontwerpe wat in sterk kontras gestaan het met die heersende smaak was besonder invloedryk op baie kunstenaars.[4] Benewens die aanname deur kunstenaars soos Emile Galle en James Abbott McNeill Whistler, is Japannees-geïnspireerde kuns en ontwerp deur die sakemanne Siegfried Bing en Arthur Lasenby Liberty onderskeidelik in hulle werkswinkels in Parys en Londen bevorder.[5][4]
Die beweging is sterk beïnvloed deur die Tsjeggiese kunstenaar Alfons Mucha deur litografiese plakkate wat hy ontwerp het en op 1 Januarie 1895 in die strate van Parys verskyn het as 'n advertensie vir die drama Gismonda deur Victorien Sardou met Sarah Bernhardt in die hoofrol.[6] Dit was 'n oornagsensasie wat die nuwe artistieke styl en sy skepper aan die burgers van Parys verkondig het. Aanvanklik bekend as die Styl Mucha, (Mucha-Styl), het dit vinnig bekend geword as Art Nouveau.[7] Die aanduiding Jugendstil is afkomstig van die weekblad Die Jugend wat vanaf Januarie 1896 in München verskyn het. Vir verwante strominge wat in elders in Europa verskyn het, is ander terme gebruik soos Art Nouveau in België en Frankryk, en Modernismo in Katalonië. In Skotland is die Art Nouveau styl wyd verteenwoordig deur Charles Rennie Mackintosh. In Frankryk is Art Nouveau veral opmerklik in die metroingange wat in 1900 deur Hector Guimard ontwerp is.
Jugendstil of Art Nouveau was nie 'n konsekwente styl nie en kan beskryf word as generiese terme vir 'n verskeidenheid van style wat gelyktydig op verskillende plekke voorgekom het. België, Oostenryk en Katalonië word gewoonlik gesien as die belangrikste gebiede vir die ontstaan van die Art Nouveau in die argitektuur.
Ondanks die opvallende streeksverskille is daar 'n aantal kenmerke wat hierdie strominge verenig: 'n optimisme wêreldbeeld en geloof in die toekoms, 'n voorliefde vir die gebruik van nuwe, moderne tegnieke (in die argitektuur byvoorbeeld groot glasoppervlakke), 'n afsku in simmetrie en 'n voorkeur vir ornamentiek, waarby blom- en voëlmotiewe oorheers. Algemeen aan die Jugendstil in die argitektuur was 'n reaksie teen die denke van historisisme. Die argitekte het hulleself bevry van klassieke komposisie-beginsels en uitgedoste geboue met naturalistiese versierings ontwerp. Baie Art Nouveau of Jugendstil geboue dra ook kenmerke van ouer style en word ook gekenmerk deur Japannese en ander Asiatiese eienskappe.
Hoewel die Jugenstil of Art Nouveau bepaalde plaaslike tendense aangeneem het soos dit geografiese versprei het is daar 'n aantal algemene kenmerkend van die vorm. 'n Beskrywing van Hermann Obrist se muurbehangsel,Cyclamen (1894), gepubliseer in die Pan-tydskrif, beskryf dit as "skielike gewelddadige kurwes gegenereer deur die slaan van 'n sweep", wat welbekend geword het tydens die vroeë verspreiding van Art Nouveau.[8] Daarna het nie net werk self bekend geword as Die Sweepslag nie, maar is die term "sweepslag" dikwels aangewend om die karakteristieke krommes wat die Art Nouveau kunstenaars gebruik het te beskryf.[8] Sulke dekoratiewe "sweepslag" motiewe, gevorm deur dinamiese, golwende, en vloeiende lyne in 'n gesinkopeerde ritme word deurgaans aangetref in argitektuur, skilderye, beeldhouwerk, en ander vorme van Art Nouveau-ontwerp.
Aanvanklik was nog Art Nouveau nog Jugendstil die algemene naam vir die styl en het die styl verskillende name aangeneem soos dit tussen artistieke sentra versprei het.[9] Die twee name is afkomstig van, onderskeidelik, Samuel Bing se galery Maison de l'Art Nouveau in Parys en die tydskrif Jugend in München,[10] wat beide die styl bevorder en gewild gemaak het.[9]
Maison de l'Art Nouveau (letterlik Huis van Nuwe-Kuns) was die naam van die galery wat in 1895 deur die Duitse kunshandelaar Samuel Bing in Parys geopen is en wat gemerk is deur sy uitsluitlike fokus op moderne kuns.[11][12] Die bekendheid van sy galery het tydens die 1900 Exposition Univers toegeneem waar hy, in ontwerp- en kleur-gekoördineerde, installasies van moderne meubels, tapisserieë en objets d'art ten toon gestel het.[12] Hierdie ten volle uitgevoerde dekoratiewe is so so sterk geassosieer met die styl dat die naam van sy galery later 'n algemeen-gebruikte term vir die hele styl Art Nouveau verskaf het.[12]
Jugend: Münchner illustrierte Wochenschrift für Kunst und Leben (Jeug: Münchense geïllustreerde weekblad vir kuns en lewenstyl) was 'n tydskrif wat in 1896 deur Georg Hirth gestig is.[13] Op die hoogtepunt van die Art Nouveau was die tydskrif instrumenteel in die bevordering van die styl in Duitsland. As gevolg hiervan, is die tydskrif se naam aangeneem as die mees algemeen Duitse term vir die beweging: Jugendstil ("Jugend-styl"), alhoewel die woord in die vroeë 20ste eeu slegs gebruik is vir tweedimensionale voorbeelde van die grafiese kuns[14] en veral die vorms van organiese tipografie en grafiese ontwerp wat in die Duitse tydskrifte soos Jugend, Pan en Simplicissimus voorgekom het. Dit word vandag breedweg aan die breër manifestasies van die Art Nouveau visuele kunste toegepas in Duitsland, Nederland, die Baltiese lande, Nordiese lande en Suid-Afrika.[10][15]
Ander plaaslike name was gekoppel aan eienskappe van die styl se vorme, die beoefenaars en hul werk, en die skole van denke of studie waar dit gewild was. Verder het baie terme die idee van die "nuutheid" vervang. Voordat die term Art Noveau posgevat het was le style moderne ("die moderne styl") in Frankryk die meer algemene benaming.[9] Arte joven ("jong kuns) in Spanje, Arte nuova ("nuwe kuns") in Italië, en Nieuwe kuns ("nuwe kuns") in Nederland, модерн ("nuwe", "moderne") Rusland – bly almal by hierdie tema.[10] Op soortgelyke wyse het die styl se moderne eienskappe aanleiding gegee tot die Katalaanse Modernism in Barcelona. Baie name verwys spesifiek na die organiese vorms wat gewild was onder die Art Nouveau-kunstenaars: Stile Floreal ("blom-styl"), Lilienstil ("lelie-styl"), Styl Nouille ("noedelstyl"), Stile Vermicelli ("vermicelli", of "klein wurm noedel"-styl), Bandwurmstil ("lintwurmstyl "), Paling Styl ("paling-styl"), en Wellenstil ("golf-styl").[9]
In ander gevalle het belangrike voorbeelde, bekende kunstenaars, en gepaardgaande plekke die name beïnvloed. Hector Guimard se Paryse Metro ingange het byvoorbeeld die term Style Métro opgelewer, die gewildheid in Italië van die Art Nouveau-ontwerpe uit Londen se Liberty & Kie afdelingswinkel het gelei tot die feit dat dit bekend as die Stile Liberty ("Liberty-styl"), en, in die Verenigde State het dit bekend gestaan as die "Tiffany styl" as gevolg van die verband met Louis Comfort Tiffany.[9] In die Oostenryk is 'n plaaslike vorm van die Art Nouveau beoefen deur kunstenaars van die Wiener Secession (Weense afskeiders), en het dit dus as die Sezessionstil ("Secession-styl") bekendgestaan.[16] In die Verenigde Koninkryk is dit gekoppel aan die aktiwiteite van Charles Rennie Mackintosh in Glasgow en staan dit dikwels bekend as die "Glasgow"-styl.
Art Nouveau-tendense is ook opgeneem in breër plaaslike bewegings. In Denemarke was dit byvoorbeeld 'n aspek van Skønvirke ("estetiese aktiwiteit"), wat weer nouer verband hou met die Kuns en Kunsvlytbeweging.[17][18] Net so het kunstenaars baie van die blomme- en organiese motiewe van die Art Nouveau in die Młoda Polska ( "Jong pole") beweging in Pole opgeneem.[19] Młoda Polska het egter ook ander artistieke styl ingesluit en 'n breër benadering tot kuns, letterkunde en lewenstyl behels.[20]
Die beweging het 'n kort maar hewige bloeityd beleef. In Wes-Europa het die styl teen 1910 reeds tot die verlede behoort, in die ooste het dit wel effens langer oorleef. Dit word egter vandag gesien as 'n belangrike brug tussen die historisisme van Neoklassisisme en Modernisme.[10] Art Nouveau-monumente word nou deur UNESCO erken op die Wêrelderfenislys as betekenisvolle bydraes tot die kulturele erfenis. Die historiese sentrum van Riga, Letland, met die "mooiste versameling van die art nouveau-geboue in Europa", is in 1997 in die lys opgeneem en in 2000 is vier Brusselse dorpshuise deur Victor Horta opgeneem as "werke van die menslike kreatiewe genie wat uitstaande voorbeelde van die Art Nouveau-argitektuur die oorgang van die 19de na die 20ste eeu in die kunste, denke, en die gemeenskap briljant illustreer."[21][22]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
