Viëtnamoorlog
gewapende konflik in Viëtnam, Laos en Kambodja tussen Noord-Viëtnam en Suid-Viëtnam / From Wikipedia, the free encyclopedia
Die Viëtnamoorlog (Viëtnamees: Chiến tranh Việt Nam), ook bekend as die Tweede Indo-China-oorlog,[48] en ook bekend in Viëtnam as die Weerstandsoorlog teen Amerika (Viëtnamees: Kháng chiến chống Mỹ) of eenvoudig net die Amerikaanse oorlog, was 'n Koue Oorlog-era volmagstryd (proxy war) wat in Viëtnam, Laos en Kambodja gewoed het. Oorlogshandelinge het op 1 November 1955 begin en op 15 Mei 1975 met 'n skietstilstand geëindig.
Viëtnam-oorlog | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Deel van die Indo-China-oorloë en die Koue Oorlog | |||||||||
Die Viëtnam-oorlog | |||||||||
| |||||||||
Strydende partye | |||||||||
Suid-Viëtnam Verenigde State Suid-Korea Thailand Australië Nieu-Seeland Kambodja Laos Filippyne Ondersteun deur: |
Noord-Viëtnam Viëtkong Khmer Rouge Pathet Lao Volksrepubliek China Noord-Korea Ondersteun deur: | ||||||||
Aanvoerders | |||||||||
Ngô Đình Diệm (†) Nguyễn Văn Thiệu Nguyễn Cao Kỳ Dương Văn Minh Cao Văn Viên Ngô Quang Trưởng John F. Kennedy Lyndon B. Johnson Richard Nixon Robert McNamara William Westmoreland Creighton Abrams Frederick C. Weyand Park Chung-hee Thanom Kittikachorn Robert Menzies Harold Holt John McEwen John Gorton William McMahon Ferdinand Marcos Keith Holyoake Jack Marshall Norman Kirk |
Hồ Chí Minh Lê Duẩn Võ Nguyên Giáp Văn Tiến Dũng Lê Trọng Tấn Phạm Văn Đồng Hoàng Văn Thái Trần Văn Trà Nguyễn Văn Linh Nguyễn Hữu Thọ | ||||||||
Sterkte | |||||||||
≈1 830 000 (1968) Suid-Viëtnam: 850 000 (1968) |
≈461 000 Noord-Viëtnam: 287 465 (Januarie 1968)[19] | ||||||||
Ongevalle en verliese | |||||||||
Suid-Viëtnam 195 000–430 000 burgerlikes dood[24][25][26] 220 357[27]–313 000 militêre dood[28] 1 170 000 gewond[29] Verenigde State |
Noord-Viëtnam en Viëtkong 65 000 burgerlikes dood[25] 444 000[25]–1 100 000 militêre dood of vermis[40] 600 000+ gewond[41] China | ||||||||
Viëtnamese burgerlikes dood: 627 000–2 000 000[25][43][44] Kambodjaanse burgeroorlog dood: 200 000–300 000[45][46][47] |
Dié oorlog het gevolg op die Eerste Indo-China-Oorlog (1946–1954) en is geveg tussen Noord-Viëtnam – gerugsteun deur die Sowjetunie, die Volksrepubliek China en ander kommunistiese bondgenote – en die regering van Suid-Viëtnam – gerugsteun deur die Verenigde State, die Filippyne en ander anti-kommunistiese bondgenote.[49] Die Viëtkong (ook bekend as die Nasionale Bevrydingsfront, of kortweg NLF), 'n Suid-Viëtnamese kommunistiese gemeenskaplike front, wat deur die Noorde ondersteun was, het 'n guerilla-oorlog teen die anti-kommuniste in die streek gevoer. Die Volksleër van Viëtnam, ook bekend as die Noord-Viëtnamese Leër (NVA) het 'n meer konvensionele oorlog gevoer waar groot eenhede op die slagveld ingestoot is.
Namate die oorlog gevorder het, het die Viëtkong se rol al hoe minder geword soos die NVA al meer by gevegte betrokke geraak het. Die Amerikaners en Suid-Viëtnamese het grotendeels op lugbeheer staatgemaak met oorweldigende slaankrag vir soek- en spooroperasies. Hiervoor is grondmagte, artillerie en lugaanvalle gebruik. Gedurende die oorlog het die VSA ook grootskaalse strategiese bomaanvalle teen Noord-Viëtnam geloods.
Die Amerikaanse regering het sy betrokkenheid by die konflik as 'n manier gesien om die kommunistiese oorname van Suid-Viëtnam te verhoed. Aan die ander kant wou Noord-Viëtnam en die Viëtkong, Viëtnam verenig onder 'n kommunistiese bewind. Hulle het die konflik as 'n koloniale oorlog teen, aanvanklik teen die magte van Frankryk, en toe teen die VSA en uiteindelik teen Suid-Viëtnam, beskou.[50]
Aan die begin van 1950 het Amerikaanse militêre raadgewers in, wat toe nog as Frans-Indo-China bekend gestaam het, aangekom.[51] Die VSA se betrokkenheid het in die vroeë 1960's toegeneem, met die aantal troepe wat in 1961 verdriedubbel het, en in 1962 nog driekeer meer geword het.[52] Dit is in 1964 verder uitgebrei na die Golf van Tonkin-voorval, waartydens 'n Amerikaanse oorlogskip in 'n skermutseling met 'n aanvalsvaartuig van Noord-Viëtnam betrokke was. Hierna kry die Amerikaanse president magtiging om die Amerikaanse militêre teenwoordigheid te vergroot. Gevegseenhede is van die begin van 1965 ontplooi. Die operasies het oor internasionale landsgrense gestrek en grensgebiede soos Laos en Kambodja het swaar onder Amerikaanse lugbombardering deugeloop. In 1968 het die oorlog sy hoogtepunt bereik toe die kommuniste hul Tết Offensief geloods het. Die offensief het nie in sy doel geslaag om die Suid-Viëtnamese regering tot 'n val te bring nie, maar was die keerpunt in die oorlog aangesien dit 'n groot segment van die Amerikaanse bevolking laat besef het die Amerikaanse regering se aansprake dat die oorlog gewen word net 'n droom is.
'n Stelselmatige onttrekking van Amerikaanse troepe is begin as deel van die "Viëtnamisasie" van die land wat daarop gemik was om Amerika se betrokkenheid in die oorlog te beëindig, en die oorlog teen die kommuniste aan die Suid-Viëtnamese oor te laat. Ondanks die Paryse Vredesverdrag, wat deur alle partye in Januarie onderteken is, het die gevegte voortgeduur. In Amerika en die Westerse wêreld het 'n reuse anti-Viëtnambeweging gestalte gekry as deel van 'n groter kontra-kultuur wat in die 1960's posgevat het.[53]
Die Amerikaners se regstreekse betrokkenheid by die oorlog het op 15 Augusts 1973 geëindig.[54] Die oorname van Saigon deur die Noord-Viëtnamese magte het die einde van die oorlog beteken, en Noord- en Suid-Viëtnam is die volgende jaar verenig. Dit was 'n bloedige oorlog met baie sterfgevalle. Na raming is tussen 800 000 en 3,1 miljoen soldate en burgerlikes dood.[40][55][56] Sowat 200 000 tot 300 000 Kambodjane en 'n geraamde 20 000 tot 200 000 burgers van Laos het ook gesterf.[45][46][47] Die dodetal onder Amerikaanse soldate is 58 220, met 'n verdere 1 626 wat as vermis aangemeld is.[57]
Die konflik was 'n voorbeeld van die sogenaamde domino-effek, wat deur Amerika gevrees is en as rede vir sy deelname aan die oorlog gegee is. Indien die een land voor kommunistiese oorname swig, is die volgende land kwesbaar.[58]