Syudad han Vaticano

An Syudad han Vaticano nga ha opisyal nga pagtawag Estado han Syudad han Vaticano (Initalyano: Stato della Città del Vaticano;^{[lower-alpha 1]} Linatin: Status Civitatis Vaticanae),^{[lower-alpha 2][lower-alpha 3]} usa nga ginpalibotan hin tuna nga soberano nga syudad-nga-estado. An teritoryo hini amo in ginpalibotan hin bungbung nga enclave ha sakob han syudad han Roma. Ha kadako nga 44 ka hektarya (108.7 nga acre) amo ini an giguti-ayi nga naglulugaring nga estado han kalibutan.^[6]

Estado han Syudad han Vaticano Status Civitatis Vaticanae  (Linatin) Stato della Città del Vaticano  (Initalyano)[1]
Bandira Coat of arms
Awit: Inno e Marcia Pontificale  (Initalyano) "Pontifisyo nga Awit ngan Marcha"
Kahamutang han  Syudad han Vaticano  (green) ha kontinente nga Europeo  (dark grey)  —  [Legend]
Pamunuan	Syudad han Vaticano[2]
Opisyal nga mga pinulungan	Initalyano[3]
Ethniko nga mga grupo	mga Italyano, mga Swiza (mga Swiza nga Bantay), iba pa [4]
Kagamhanan	Unitaryo nga monarkiya absoluta[5] ha ilarom hin pansingbahan[6] ngan elihido[7] nga teokrasiya[8]
• Soberano nga entidad	Santa Sede
• Soberano	Francisco
• Maghirilom hin Estado	Pietro Parolin
• Mangulo han Governorato	Fernando Vérgez Alzaga
Magbabalaod	Pontifisyo nga Komisyon
Paglugaring  tikang han Ginhadi-an han Italya
• Pacto Letrán	11 Pebrero 1929
Langyab
• Bug-os	0.44 km2 (0.17 sq mi) (ika-233)
Kamolupyohan
• Hulyo 2009 estimate	826[9] (ika-220)
• Densidad	1,877/km2 (4,861.4/sq mi) (ika-6)
Salapi	Euro (€)[10][11] (EUR)
Zona hin oras	UTC+1 (CET)
• Summer (DST)	UTC+2 (CEST)
Dapit hin pagmanehar	tuo[note 1]
Kodigo hin pagtawag	+379[12]
Internet TLD	.va

Ginhimo ini pinaagi han Kasabotan han Letran (puyde liwat tawagon nga Pacto de Letrán o Lateran Treaty) han 1929 nga bag-o nga entidad. An kataposan nga nahabilin han kasanhi (756 tubtob 1870) nga mga Estados Pontificios ginbug-os nga ginlakip ngadto han Italyano nga estado, nga han una usa nga ginhadi-an, dida han 1870, nga amo gihapon an naglakip hin iba nga mga estado nga Italyano sugad han Duha nga Sicilias, nga nagin nagsunod-nga-estado han ngatanan hini nga mga estado ha mga katungod ngan mga obligasyon.

An Syudad han Vaticano usa nga diri-gin-ereder, nga gin-eelihir nga kanan-kapadi-an nga monarkiya nga ginpapamunoan han Obispo han Roma — an Papa Katoliko. An gihataasi nga mga funsyonaryo han estado hini mga kapadi-an han Singbahan Katoliko. Amo ini an soberano nga teritoryo han Santa Sede (ha Linatin: Sancta Sedes; ha literal nga Winaray: Baraan nga Lingkoranan o Baraan nga Lingkoran) ngan dinhe nahimutang an Palasyo Apostoliko — an opisyal nga urukyan han Papa — ngan han Curia Romana. Amo nga, samtang an lingkoranan han simbahan (katedral) han Papa komo Obispo han Roma (an Basilika han San Juan Letrán) nahamutang ha gawas han mga bungbong hini, ha Roma, an Syudad han Vaticano amo an sinisiring nga kapital hin gobyerno han Simbahan Katolika.

Ngaran

An ngaran nga Syudad han Vaticano syahan nga gin-gamit dida han Kasabotan han Letrán, nga ginpirma dida han 11 han Pebrero 1929, nga nagtúkod han yana nga syudad-nga-estado. Ginkuha an ngaran tikang han Pungtod han Vaticano, an heyograpiko nga kahamutangan han estado. An "Vaticano" ginkúhà tikang hin ngaran hin Etruscano nga gin-ukyan, Vatica o Vaticum nga buot sidngon taramnan, nga nahamutang dida han kahaluag nga gintawag han mga Romano nga vaticanus ager, "Vaticano nga teritoryo".

An opisyal nga Initalyano nga ngaran han syudad Città del Vaticano o, kun poropormal, Stato della Città del Vaticano, buot sidngon "Estado han Syudad han Vaticano". Bisan kun an Santa Sede (nga laín tikang han Syudad han Vaticano) ngan an Singbahan Katolika nagamit hin Pansingbahan nga Linatin ha opisyal nga mga dokumento, nagamit an Syudad han Vaticano han Initalyano komo opisyal nga yinaknan. Status Civitatis Vaticanæ an Linatin nga ngaran;^[15][16] gin-gagamit ini ha mga opisyal nga dokumento, diri la han Santa Sede kundi han kadam'an nga mga opisyal nga dokumento han Singbahan ngan han Papa.

Mga tigaman

1. Stato della Città del Vaticano (Initalyano nga kaluwas: [ˈstaːto della tʃitˈta ddel vatiˈkaːno])^[13][14] amo an ngaran nga gingagamit ha nahasurat han Batakan Balaod han estado ngan han opisyal nga websayt han estado.
2. An Pansingbahan, ngan sugad man, opisyal, nga pagluwás [ˈstatus tʃiviˈtatis vatiˈkane]; an Klasikal nga pagluwás [ˈstatʊs kiːwɪˈtaːtɪs waːtɪˈkaːnae̯].
3. Ha mga yinaknan nga ginagamit han Secretariat hin Estado han Santa Sede (gawas han Winaray ngan Initalyano nga ginpahayag na ha igbaw):

   • Frinanses: Cité du Vatican—État de la Cité du Vatican
   • Inaleman: Vatikanstadt, cf. Vatikan—Staat Vatikanstadt (ha Austria: Staat der Vatikanstadt)
   • Kinatsila: Ciudad del Vaticano—Estado de la Ciudad del Vaticano
   • Pinolako: Miasto Watykańskie, cf. Watykan—Państwo Watykańskie
   • Pinortuges: Cidade do Vaticano—Estado da Cidade do Vaticano

Mga pinanbasaran

1. It mga bisita nga mga turista diri gintutugotan pagmanehar ha sakob han Vaticano nga waray ispisyal nga pagtugot, nga agsob ginhahatag la ha mayda mga panuyo hin trabaho hin opisina ha Vaticano.

Mga ginkutlo

1. Tratado ha butnga han Santa Sede ngan Italya, Ginhipos 2012-03-09 han Wayback Machine article 26.
2. An Syudad han Vaticano usa nga syudad-nga-estado
3. Ha pagsunod han parrafo 2 han Legge sulle fonti del diritto han 7 Hunyo 1929, an ngatanan nga mga balaod ngan mga surundon han estado ginmamantala ha Initalyano nga Supplemento per le leggi e disposizioni dello Stato della Città del Vaticano nga ginkakanit han Acta Apostolicae Sedis. An nahasurat han syahan nga pito nga mga butang nga ginmantala hiton nga supplemento ginhahatag didi. Ginhipos 2010-12-27 han Wayback Machine Samtang an estado ngahaw nagamit hin Initalyano là, damo pa nga mga pinulongan an ginagamit han mga institusyon nga nahamutang ha sakob han estado sugad han Santa Sede, an Pontifisyo nga Gwardya Swisa, ngan an Sanghiran nga Pontifisyo hin mga Siyensya. An Santa Sede nagamit hit Linatin nga opisyal nga pinulongan ngan han Frinanses nga diplomatiko nga pinulongan; dugang pa, an Secretariat han Estado nagamit hin Ininglis, Inaleman, Initalyano, Pinolako, Pinortuges ngan Kinatsila. An Gwardya Swisa, nga diin an mga sugo ha martsa ginhahatag ha Inaleman, nagamit gihapon hin Frinanses ngan Initalyano ha ngatanan nga opisyal nga mga seremonyas. An semi-opisyal nga peryodiko han Santa Sede nga L'Osservatore Romano nagamit hin Ininglis, Frinanses, Inaleman, Initalyano Malayalam, Pinolako, Pinortuges ngan Kinatsila. An Radyo Vaticano nagamit hin Inalbano, Amharic, Inarabo, Inarmenya, Byeloruso, Binulgarya, Inintsek, Krinoatyano, Tseka, Esperanto, Iningles, Tinag-alog, Frinanses, Inaleman, Hindi, Hinungaryano, Initalyano, Kiswahili, Latvyano, Lithuanyano, Malayalam, Pinolako, Pinortuges, Rumanyano, Rinuso, Slovak, Slovenyano, Somali, Kinatsila, Tamil, Tigringna, Ukranyano, ngan Vinyetnames.
4. "CIA - The World Factbook - Holy See (Vatican City)". Cia.gov. Ginhipos tikang han orihinal han 2019-01-07. Ginkuhà 2009-10-10.
5. "Internet portal of Vatican City State". Vatican City State. Ginhipos tikang han orihinal han 24 Mayo 2011. Ginkuhà 9 Hulyo 2011.
6. "Holy See (Vatican City)". CIA — The World Factbook. Ginhipos tikang han orihinal han 2019-01-07. Ginkuhà 2007-02-22.
7. Robbers, Gerhard (2006) Encyclopedia of World Constitutions. Infobase Publishing. ISBN 978-0-81606078-8. p. 1009
8. Nick Megoran (2009) "Theocracy", p. 226 ha International Encyclopedia of Human Geography, vol. 11, Elsevier ISBN 978-0-08-044911-1
9. Holy See (Vatican City) Ginhipos 2019-01-07 han Wayback Machine, The World Factbook, CIA. Ginkuhà 14 Abril 2009.
10. Tikang han 1 Enero 2002. www.vatican.va Holy See Press office — Impormasyon hin Kasahiran. Ginkuhà 23 Oktubre 2009
11. ugsa han 2002, an Vaticano nga lira (nga patas upod han Italyano nga lira)
12. An ITU-T nagdesignar han kodigo nga 379 ngadto han Syudad han Vaticano. Bisan pa, an Syudad han Vaticano lakip dida han Italyano nga plano hin mga ihap ha telepono ngan nagamit han Italyano nga kodigo hin nasod nga 39, nga ginsusundan hin 06 (para han Roma) ngan 698.
13. città Ginhipos 2020-08-12 han Wayback Machine ha DOP
14. Città del Vaticano ha DiPI Online
15. "Apostolic Constitution" (ha Linatin).CS1 maint: unrecognized language (link)
16. Papa Francisco (8 Septyembre 2014). "Surat kan Giovanni Kardinal Lajolo" (ha Linatin). The Vatican. Ginkuhà 28 Mayo 2015.CS1 maint: unrecognized language (link)

Bibliograpiya

• Chadwick, Owen (1988). Britain and the Vatican During the Second World War. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-36825-1.
• Kent, Peter C. (2002). The Lonely Cold War of Pope Pius XII: The Roman Catholic Church and the Division of Europe, 1943–1950. Montreal: McGill-Queen's University Press. ISBN 0-7735-2326-X.
• Morley, John F. (1980). Vatican Diplomacy and the Jews During the Holocaust, 1939–1943. New York: Ktav Pub. House. ISBN 0-87068-701-8. https://archive.org/details/vaticandiplomacy00morl.
• Nichols, Fiona (2006). Rome and the Vatican. London: New Holland. pp. 85–96. ISBN 978-1-84537-500-3. http://books.google.com/books?id=S-TekVnvyx4C&pg=PA85.^{[dead link]}
• Ricci, Corrado; Begni, Ernesto (2003) [1914]. The Vatican: Its History, Its Treasures. Kessinger Publishing. ISBN 0-7661-3941-7.
•  This article incorporates text from a publication now in the public domain: Herbermann, Charles, ed. (1913). "The Vatican" . Catholic Encyclopedia. Robert Appleton Company.

Mga sumpay ha gawas

The Vatican pagtugway hit paglakat tikang ha Wikivoyage

• Official website
• Official website of the Holy See
• Inside the Vatican on National Geographic YouTube channel
• Vatican Chief of State and Cabinet Members Ginhipos 2008-12-10 han Wayback Machine
• Holy See (Vatican City) nga entrada ha The World Factbook
• Holy See (Vatican City) Ginhipos 2016-04-09 han Wayback Machine from UCB Libraries GovPubs
• Syudad han Vaticano ngada ha Open Directory Project
• Vatican from the BBC News
• Wikimedia Atlas han Vatican City
• Datos Heyograpiko nga may pagkahisumpay han Syudad han Vaticano ha OpenStreetMap
• The Vatican: spirit and art of Christian Rome, a book from The Metropolitan Museum of Art Libraries (fully available online as PDF)

Mga Nasod ha Europa
Albanya | Alemanya | Andorra | *Armenya | *Aserbaiyan | Austrya | Belarus | Belhika | Bosnya ngan Hersegovina | Bulgarya | Dinamarka | Eslovakya | Eslovenya | Espanya | Estonya | Finlandya | Fransya | Gresya | *Georgia/Heorhya | Hungarya | Irlanda | Islandya | Italya | *Kasahistan/Kazakhstan | Kroasya | Lestenstin | Letonya | Lituanya | Luxemburgo | Malta | Moldavya | Monaco | Montenegro | Nederlandes/Paises Bajos | Norte nga Macedonia | Noruega | Polonya | Portugal | Reino Unido | Rumanya | *Rusya | San Marino | Serbya | Suwesya | Suisa | Syudad han Vaticano | Republika Tseka | *Tsipre | *Turkeya | Ukranya
Iba nga mga teritoryo: Akrotiri ngan Dhekelya | Esvalbard | Feroe nga Islas | Guernsey | Hibraltar | Jan Mayen | Jersey | Isla han Man