Holland (Uutsproake: Olland) is e land juste ten nôordn va België die dêel uutmakt van 't Keunienkryk van de Nederlandn. In 't westn grenst 't an de Nôordzêe en in 't ôostn an Duutsland. Den hoofdstad is Amsterdam. De Caraïbische eilandn Bonaire, Sint Eustatius en Saba moakn as drie byzoundere gemêentn ôok dêel uut van 't land.
| Holland Nederland | |
|---|---|
 |
 |
 Liggienge van Holland in Europa | |
| Officiële toale | Nederlands |
| Hoofdstad | Amsterdam |
| Stoatsvorm | Constitutionele monarchie |
| Stoatshoofd | Keunienk Willem-Alexander |
| Êerste minister | Dick Schoof |
| Ippervlak | 41.543,37 [1] km² |
| Inweuners | 17.942.942 (januoari 2024) [2] 432 inw./km² |
| Munte | euro (EUR) |
| Tydzone | UTC+1 (zomertyd: UTC+2) |
| Landcode | NL, NLD |
| Telefongcode | (+31) |
| Internet-TLD | nl |
| Nationale fêestdag | 27 april (keunienksdag) |
Strikt genoomn verwyst Holland allêne noa de westelikke provincies Nôord-Holland en Zuud-Holland, moa de benoamienge Olland wordt olhier gebruukt vo hêel 't land, dat eigentlik Nederland nomt (een zogenoamde pars pro toto). In sommigte gedêeltn van Holland keunn ze der nie mee lachn da je ze Hollanders nomt, lik in Nôord-Broabant, Limburg, Drenthe en Groniengn byvôorbeeld.
Bevolkienge en ippervlak
Holland (Europeesch dêel) et 18 miljoen inweuners (ogustus 2024). Per vierkante kilomèter weunn d'r 533 Hollanders (landippervlak, 2024), wuk da vele es. Vergelykt mo ne kêe met België, dat zelf ol êen van de dichstbevolkte gebiedn in de weireld es: 386 inw/km² (landippervlak, 2024, mo êerlik is êerlik: in Vloandern is de bevolkingsdichtheid 501 inw/km² (totoale ippervlak, 2024)).
Holland (Europeesch dêel) et e ippervlak van 41.543 km², woarvan 33.647 km² land (81,59%) en 7.896 km² woater (18,41%).[1] Vergelykt met België, dat e ippervlak et van 30.689 km², woarvan 30.494 km² land (99,36%) en 195 km² woater (0,64%).
Toaln
De officiële toale in Holland is Nederlands. In de provinsje Friesland is Fries ôok erkend as officiële toale. Erkende streektoaln zyn Limburgs in Hollands Limburg en Nedersaksisch in 't nôordn en ôostn. Ip Bonaire wordt 't Papiaments geklapt en ip Saba en Sint-Eustatius klappen ze Ingels. 't Jiddisch en Romani hen 'n specioale minderheidsstatus. 't Zêeuws en 't West-Vlams in westelik Zêeuws-Vloandern wordn nie gezien als aparte toaln.
Godsdienst
Holland is van ôorsproung e christelik land. Moa nu zegt 40% van ol d' Hollanders da ze nie gelovig zyn. Van d'overige 60% lop et uutêen. De belangrykste godsdienstn zyn:
- de Rooms-Katholieke kerke (5 miljoe)
- de Protestansje kerke (2,5 miljoe)
- de verschillige Gereformeerde kerkn (ol tegoare 700.000)
- d'Islamietn (a peu prè 800.000)
- d'Indoes (a peu prè 100.000)
- de Boeddhistn (a peu prè 80.000)
- de Joodn (a peu prè 40.000).
Administroasje
Holland bestoat uut twoalf provinsjes. Die provinsjes zyn vodder verdêeld in 342 gemêenten (2024). De provinsjes zyn:
Zie ook et artikel over Hollandsche provinsjes.
Neffest de provinsjes en gemêenten zyn d'r ook 21 woaterschappn. Die besteursvorm is uniek voer Holland.
Polletiek
- Holland is e parlementaire, costitutionele monarchie. De regerienge en 't parlement (d'Hollanders noemn da Stoatn-Generoal) zyn tegoare de wetgevende macht. Die Stoatn-Generoal bestoat uut 2 koamers: Êestn Koamer (vergelykt by nuus mè de Senoat) en de Twiddn Koamer (wuk damme wyder noemn: de Koamer).
- An 't hoofd van 't land stoat sins 30 april 2013 keunienk Willem-Alexander. Je volgde zyn moeder keuniginne Beatrix ip. De Premier (êeste minister) is Dick Schoof. E zetelt mè ze regerienge in Den Haag.
Twiddn Koamer
De zetelverdêlienge van de Twiddn Koamer ziet er ezô uut:[5]
| Party | 2023 [6] | 2021 | 2017 | 2012 | 2010 | 2006 | 2003 | 2002 | 1998 | 1994 | 1989 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| PVV | 37 | 17 | 20 | 15 | 24 | 9 | |||||
| PvdA ¹ | 25 | 9 | 9 | 38 | 30 | 33 | 42 | 23 | 45 | 37 | 49 |
| GL ¹ | 8 | 14 | 4 | 10 | 7 | 8 | 10 | 11 | 5 | 6 | |
| VVD | 24 | 34 | 33 | 41 | 31 | 22 | 28 | 24 | 38 | 31 | 22 |
| NSC | 20 | ||||||||||
| D66 | 9 | 24 | 19 | 12 | 10 | 3 | 6 | 7 | 14 | 24 | 12 |
| BBB | 7 | 1 | |||||||||
| CDA | 5 | 15 | 19 | 13 | 21 | 41 | 44 | 43 | 29 | 34 | 54 |
| SP | 5 | 9 | 14 | 15 | 15 | 25 | 9 | 9 | 5 | 2 | |
| DENK | 3 | 3 | 3 | ||||||||
| PvdD | 3 | 6 | 5 | 2 | 2 | 2 | |||||
| FVD | 3 | 8 | 2 | ||||||||
| SGP | 3 | 3 | 3 | 3 | 2 | 2 | 2 | 2 | 3 | 2 | 3 |
| CU ² | 3 | 5 | 5 | 5 | 5 | 6 | 3 | 4 | 5 | 5 | 3 |
| Volt | 2 | 3 | |||||||||
| JA21 | 1 | 3 | |||||||||
| 50+ | 1 | 4 | 2 | ||||||||
| BIJ1 | 1 | ||||||||||
| LPF | 8 | 26 | |||||||||
| LN | 2 | ||||||||||
| AOV | 6 | ||||||||||
| CD | 3 | 1 | |||||||||
| U55+ | 1 | ||||||||||
| Totoal | 150 | 150 | 150 | 150 | 150 | 150 | 150 | 150 | 150 | 150 | 150 |
| Ipkomst | 78% | 79% | 82% | 75% | 75% | 80% | 80% | 79% | 73% | 79% | 80% |
¹ 2023: PvdA + GL
² 1989-1998: CU = GPV+ RPF
Êestn Koamer
De zetelverdêlienge van de Êestn Koamer ziet er ezô uut:[7]
| Party | 2023 | 2019 | 2015 | 2011 | 2007 | 2003 | 1999 | 1995 | 1991 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| BBB | 16 | ||||||||
| PvdA ¹ | 14 | 6 | 8 | 14 | 14 | 19 | 15 | 14 | 16 |
| GL ¹ | 8 | 4 | 5 | 4 | 5 | 8 | 4 | 4 | |
| VVD | 10 | 12 | 13 | 16 | 14 | 15 | 19 | 23 | 12 |
| CDA | 6 | 9 | 12 | 11 | 21 | 23 | 20 | 19 | 27 |
| D66 | 5 | 7 | 10 | 5 | 2 | 3 | 4 | 7 | 12 |
| PVV | 4 | 5 | 9 | 10 | |||||
| PvdD | 3 | 3 | 2 | 1 | 1 | ||||
| SP | 3 | 4 | 9 | 8 | 12 | 4 | 2 | 1 | |
| CU ² | 3 | 4 | 3 | 2 | 4 | 2 | 4 | 2 | 2 |
| JA21 | 3 | ||||||||
| SGP | 2 | 2 | 2 | 1 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 |
| FVD | 2 | 12 | |||||||
| Volt | 2 | ||||||||
| 50+ | 1 | 2 | 2 | 1 | |||||
| OPNL / OSF | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | |
| LPF | 1 | ||||||||
| AOV | 2 | ||||||||
| Totoal | 75 | 75 | 75 | 75 | 75 | 75 | 75 | 75 | 75 |
¹ 2023: PvdA + GL
² 1991-1995: CU = GPV+ RPF
Kabinettn
Hollandsche kabinettn sins 1945:[8]
| Kabinet | Joarn | Party | Party | Party | Party | Party |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Schermerhorn-Drees | 1945 – 1946 | CDA (CHU, KVP) ¹ | PvdA | |||
| Beel I | 1946 – 1948 | CDA (KVP) | PvdA | |||
| Drees I | 1948 – 1951 | CDA (CHU, KVP) | PvdA | VVD | ||
| Drees II | 1951 – 1952 | CDA (CHU, KVP) | PvdA | VVD | ||
| Drees III | 1952 – 1956 | CDA (ARP, CHU, KVP) ¹ | PvdA | |||
| Drees IV | 1956 – 1958 | CDA (ARP, CHU, KVP) | PvdA | |||
| Beel II | 1958 – 1959 | CDA (ARP, CHU, KVP) | ||||
| De Quay | 1959 – 1963 | CDA (ARP, CHU, KVP) | VVD | |||
| Marijnen | 1963 – 1965 | CDA (ARP, CHU, KVP) | VVD | |||
| Cals | 1965 – 1966 | CDA (ARP, KVP) | PvdA | |||
| Zijlstra | 1966 – 1967 | CDA (ARP, KVP) | ||||
| De Jong | 1967 – 1971 | CDA (ARP, CHU, KVP) | VVD | |||
| Biesheuvel I | 1971 – 1972 | CDA (ARP, CHU, KVP) | VVD | DS'70 | ||
| Biesheuvel II | 1972 – 1973 | CDA (ARP, CHU, KVP) | VVD | |||
| Den Uyl | 1973 – 1977 | CDA (ARP, KVP) | D66 | PvdA | PPR | |
| Van Agt I | 1977 – 1981 | CDA | VVD | |||
| Van Agt II | 1981 – 1982 | CDA | D66 | PvdA | ||
| Van Agt III | 1982 – 1982 | CDA | D66 | |||
| Lubbers I | 1982 – 1986 | CDA | VVD | |||
| Lubbers II | 1986 – 1989 | CDA | VVD | |||
| Lubbers III | 1989 – 1994 | CDA | PvdA | |||
| Kok I | 1994 – 1998 | D66 | PvdA | VVD | ||
| Kok II | 1998 – 2002 | D66 | PvdA | VVD | ||
| Balkenende I | 2002 – 2003 | CDA | VVD | LPF | ||
| Balkenende II | 2003 – 2006 | CDA | D66 | VVD | ||
| Balkenende III | 2006 – 2007 | CDA | VVD | |||
| Balkenende IV | 2007 – 2010 | CDA | PvdA | CU | ||
| Rutte I | 2010 – 2012 | CDA | VVD | (PVV) | ||
| Rutte II | 2012 – 2017 | PvdA | VVD | |||
| Rutte III | 2017 – 2022 | CDA | D66 | VVD | CU | |
| Rutte IV | 2022 – 2024 | CDA | D66 | VVD | CU | |
| Schoof | 2024 – nu | VVD | PVV, NSC, BBB | |||
¹ ARP, CHU en KVP zyn de vôorlopers van 't CDA.
Premiers
Êestn ministers sins 1945:[9]
| Premier | Party | Termyn | Joarn |
|---|---|---|---|
| Wim Schermerhorn | VDB / PvdA | 1945 – 1946 | 1 |
| Louis Beel | KVP | 1946 – 1948 | 2 |
| Willem Drees | PvdA | 1948 – 1958 | 10 |
| Louis Beel | KVP | 1958 – 1959 | 1 |
| Jan de Quay | KVP | 1959 – 1963 | 4 |
| Victor Marijnen | KVP | 1963 – 1965 | 2 |
| Jo Cals | KVP | 1965 – 1966 | 1 |
| Jelle Zijlstra | ARP | 1966 – 1967 | 1 |
| Piet de Jong | KVP | 1967 – 1971 | 4 |
| Barend Biesheuvel | ARP | 1971 – 1973 | 2 |
| Joop den Uyl | PvdA | 1973 – 1977 | 4 |
| Dries van Agt | CDA | 1977 – 1982 | 5 |
| Ruud Lubbers | CDA | 1982 – 1994 | 12 |
| Wim Kok | PvdA | 1994 – 2002 | 8 |
| Jan Peter Balkenende | CDA | 2002 – 2010 | 8 |
| Mark Rutte | VVD | 2010 – 2024 | 14 |
| Dick Schoof | / | 2024 – nu | 0 |
Cultuur
Kunst
D' Ollandsche schilderkunst wordt verteegnwoordigd deur e grôot dêel mêesters. De bloeiperiode was in de goudn zeevntienste êeuwe mè schilders lik Rembrandt, Johannes Vermeer, Frans Hals en Jan Steen. Ook 't werk van de postimpressionistische schilder Vincent van Gogh is achter zyn dôod weireldbekend gekommn. Uut den êestn elt van de twientigste êeuwe dateert d' abstracte kunst van Piet Mondriaan. In 1948 wierd de kunstverênigienge Cobra ipgericht, mè leedn lik de Belg Pierre Alechinsky, de Deenn Asger Jorn en Carl-Henning Pedersen en de Hollanders Karel Appel, Constant en Corneille.[10]
De bekendste verteegnwoordigers van d' Ollandsche literateure van de Goudn Êeuwe zyn Joost van den Vondel en Pieter Corneliszoon Hooft. In de neegntienste êeuwe beschrêef en bekritiseerde Multatuli de situoatie in Indonesië in zijn werk Max Havelaar. Louis Couperus was êen van d' êeste Ollandsche verteegnwoordigers van 't naturalisme. In de literateure van achter den oorloge wordt er geklapt van de grôte drie, verwyzend noa Willem Frederik Hermans, Harry Mulisch en Gerard Reve.
Cultureel en nateurlik erfgoed
Belangryke musea in Olland zyn 't Ryksmuseum Amsterdam, Van Gogh Museum, Mauritsuus, Museum Boijmans Van Beuningen, Paleis Het Loo en 't Kröller-Müller Museum.
't Nateurlik erfgoed van Olland bestoat vor e grôot dêel uut 't vlak nat landschap mè riviern, polders en meulens. De nateure in Olland is sterk beïnvloed deur de mens. Bekende vôorbeeldn zyn de Zuuderzêewerkn en de Deltawerkn. Belangryke nateurgebiedn zyn de Veluwe, de Waddneilandn, de Biesbosch en 't blommnpark de Keukenhof. Holland es vrêe gekend vo zyn tulpn: d'Hollanders zyn vrêe bedreevn in 't kwêekn van blommn.
Vervoer
Juuste gelik in België: e masse ottoroutn en stroatn (ol t'hope, voe 116.500 kilomeiters), e spôornetwerk (t'hope 2808 kilomeiters) en e vliegpling: Schiphol.
À propos; 't moe wel gezeid zyn dat de wegen agunter van vêel betere kwaliteit zyn dan ier in België. Azo oal'n ze e propere 6.4 ip 7 (België: 4.4 ip 7) en kom'n z' ip d' êerste plekke in Europa.
D'Hollanders zyn zot van vélo's: z'ein 't weireldrecor van vélo's per inweuner.
Vele stoaties in Holland zyn styf specioal: lank en smol. Ip ieder perroeng stoppn der geweunlik drie trings achterêen. De trings moen ton wel à peu près t'hôpe toekommn en anzettn; de minste vertroagienge van êen van die trings en hêel 't boelke es in vertroagienge.
60 % van d' Hollandse oto's riedt olle doagen ip de route tussen Breda en Amsterdam. Resultoat: ne serieuzen traffiek van gemiddeld 300 kilomeiters ipstoppieng per dag (ciefers uut 2006), mêer dan 't dubbele van wuk da me ier en in België.
Sport
Voetbol is 'n belangrykstn sport. Peis mor an Ajax, PSV en Feyenoord. Oek populair is schatsn, zowel buutn (Elfstedentocht, at 't styf vriest) of binn. D' Hollanders zyn oek goed in vélokoerse, hockey en volleybol.
Referensjes
Externe koppeliengn
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
