From Wikipedia, the free encyclopedia
Niger, täuz' oficialine nimituz — Nigeran Tazovaldkund (franc.: République du Niger), om mererandatoi valdkund Päivlaskmaižes Afrikas. Valdkund nimitadud Niger-jogen mödhe. Sen pälidn da kaikiš suremb lidn om Niamei.
Sil sanal voib olda toižid znamoičendoid; miše nähta niid, tulgat tänna.Vl 1960 elokun 3. päiväl Niger tedištoiti ičeze ripmatomudes Francijaspäi.
Vl 2010 sodakukerduz tegihe valdkundas.
Jäl'gmaine Konstitucii[2] om hüvästadud kaiken rahvahan referendumal vl 2010 redukun 31. päiväl da parlamental vl 2010 kül'mkun 25. päiväl.
Niger om mavaldkundröunoiš Alžiranke lodehes da pohjoižes (röunan piduz — 956 km), Livijanke pohjoižpäivnouzmas (354 km), Čadanke päivnouzmas (1175 km), Nigerijanke suvipäivnouzmas da suves (1497 km), Beninanke (266 km) da Burkina Fasonke (628 km) suvipäivlaskmas, Malinke päivlaskmas (821 km). Ühthine röunoiden piduz — 5697 km. Niger om mererandatoi valdkund.
Territorijan läz nelläd videndest sijadase Saharas. Kaikiš korktemb čokkoim om Idoukal-n-Tages-mägi (Bagzan), 2022 m valdmeren pindan päl, seižub man keskuses. Kaikiš madalamb čokkoim om Niger-jogen pind, 200 m valdmeren pindan päl.
Klimat om subekvatorialine suves, kuiv letetazangištoiž-kontinentaline toižil paloil. Se om üks' kaikiš räkembiš valdkundoišpäi mail'mas, no päivezlämuden erinend om luja. Vihmsezonan aigan (eloku) om räk, paneb sadegid 200 mm rahvahatomal mal da 700 mm man suves. Kuivan viluhkon sezonan aigan (kül'mku-uhoku) Saharan tullei puhub pohjoižespäi. Päiväl om +30 C°, öl +8 C°. Kuiv räk sezon vedase uhokuspäi kezakuhusai, sen aigan kuiv harmatan-tullei puhub Saharaspäi, päivnouzmpolespäi, da kucub pölütorokoid man suves eskai. Päivlämuz om +40 C°, öl +25 C°. Sikš ku purustuz oleskeleb 2..3 tuhad mm vodes, ka kuivaigad oma paksud.
Londuseližed pävarad oma uran, raudkivend, kivivoi, londuseline gaz, tin, fosforitad, kivihil'; toižed varad oma vol'fram, tantal, molibden, kuld, marganc.
Ohjandusen form om unitarine konstitucine prezidentiž-parlamentine tazovaldkund. Valdkundan pämez' om prezident (franc.: Président de la République du Niger). Prezident paneb päministrad radsijha parlamentan nevondan mödhe. Kaik ministrad oma parlamentan ühtnijoin. Kaik rahvaz valičeb prezidentad videks vodeks, ühten kahtenden strokun voimuz om olmas.
Parlament om üks'kodine Nacionaline Suim (franc.: Assemblée Nationale du Niger) 171 ühtnijanke. Kaik rahvaz valičeb sen ühtnijoid videks vodeks. Ezmäižed joudjad valičendad valdkundan sijaližihe municipalitetoihe oliba vl 2004.
Järgenduseližed valičendad parlamentha da prezidentan valičendoiden ühtenz' tur oliba vl 2016 uhokun 21. päiväl. Prezidentan valičendoiden kahtenz' tur oli vl 2016 keväz'kun 20. päiväl. Mahamadu Issufu om nügüdläine prezident, sai 92,49% (vn 2011 kahtenden turas 57,95%), nece hänen kahtenz' strok om, radab vs 2011 sulakun 7. päiväspäi. Brigi Rafini om päministran radnikusel siš-žo päiväspäi. Valitud prezident om Mohamed Bazum, sai vägestust kahtendes turas (55,75%) vn 2020 tal'vkun i vn 2021 uhokun valičendoil, tuleškandeb radho vn 2021 7. päiväl sulakud.
Kacu kirjutuz: Nigeran administrativiž-territorialine jagand.
Valdkund jagase 7 agjaks (regionaks) da 1 pälidnan agj. Agjad alajagasoiš 38 departamentaks, ned — kommunikš (vl 2006 niid oli 265).
Nigeras elädas nigeralaižed. Kaik om 12 igähišt rahvahad (hausalaižed — 55%). Vn 2014 heinkus valdkundan ristitišt oli 17 466 172 eläjad. Kaikiš suremb ristitišt om nügüd'.
Uskondan mödhe (2012): islamanuskojad — 99,3%, hristanuskojad — 0,3%, animistad — 0,2%, religijatomad — 0,2%.
Nigeran toižed sured lidnad (enamba 100 tuh. ristituid vl 2007, surembaspäi penembha): Zinder i Maradi.
Vl 2012 Nigeran päeksport oli uran da toižed radioaktivižed elementad (91%); toine eksport — elektromašiništ, arahis. Japonii oli päostajan (80%).
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
