Remove ads
Karl Marx (Trevere, 5 mayo 1818 – Łondra, 14 marso 1883) xe stà un fiłoxofo, ekonomista, pułitołogo, storego, socołogo, omo pułitego[1] [2] e yornałista todesco.
| El nóme | |
| El nóme Karl Heinrich Marx, ke'l se kata in diverse ensiklopedie, no'l se kata né sul sertifikado de nasita[3], 'ndo che se lèxe Carl Marx, né su łe publikasión o sul sertifikado de matrimonio, ke ge xe skrito Karl Marx. K. H. Marx el xe usà soło su łe só kołesión de poexìe e su ła só tési de laurea: par onoràr el pare morto intel 1838, Karl Marx el gavea adotà el nóme Karl Heinrich in tri dokumenti. L'articoło de Friedrich Engels "Marx, Karl Heinrich", in Handwörterbuch der Staatswissenschaften[4] no'l yustifega l'asenyasión a Marx de un secondo nóme.[5] |
Nato da na fameya benestante, dopo aver studià ekonomia pułitega e ła fiłoxofia de Hegel, da adulto el xe deventà apołide e'l ga pasà gran parte de ła só vita a Łondra, 'ndo ke'l ga kontinuà a portar 'vanti el só pensièro ko ła kołaborasión del fiłoxofo todesko Friedrich Engels e el ga publikà diversi laóri, conpréxi i dó piasé conyosùi: el Manifesto del Partio Komunista e El Kapitałe. Pare de ła kritika materiałista de ła storia e, insieme a Friedrich Engels, del socałismo sientifego, łe teorìe de Marx su ła socetà, l'ekonomia e ła pułitega, łe dixe ke łe socetà umane łe xe kresùe su un konflito de klase. Intel kapitałìxmo sto konflito el se manifesta inte ła barufa tra łe klasi dominanti (camàe borgexìa) ke łe ténda i mèxi de produsión e łe klasi de laóradori (camàe prołetariado) ke łe fa funsionar sti mexi vendendo ła só forsa laóro in canbio de skei.[6] Marx el sostenyéa ke, kofà tuti i sistemi socio-ekonomisi de prima, el kapitałìxmo el produxea tensión interne ke łe gavarìa portà a ła só auto-destrusión e al kanbio ko un sistema nóvo: el socałìxmo. Par Marx infati el ràdego tra łe klasi sóto el kapitałìxmo el porta le klasi de laóradori a far su na cosiénsa de klase, ke łe łe portarà a capàre el podère pułitego e tirar su na socetà komunista sensa klasi kostituìa da ła asocasión lìbara tra i produtóri.[7] Marx el lotàva ativamente par ła só introdusión, sostenyendo ke la klase dei laóradori ła gavarìa dovù portar vanti na rivołusión organixà par tirar xó el kapitałìsmo e deventàr socio-ekonomicamente lìbara.[8]
El xe stà definìo uno dei pi inportanti omeni de ła storia.[9] El xe konsiderà tra i fiłoxofi piasè inportanti a liveło pułitego[2] e ekonomego.[10] El só laóro, ke xe stà sia prexià ke kritikà, el ga da łe baxi par kapire ła rełasión ekonomika tra laóro e kapitałe, ko tùte łe konsiderasión ke ge vién drio. [11] [12] [13] [14] Na mota de intełetuałi, sindakati, artisti e partii pułitegi su tùto el mondo i xe stà influensài dal pensièro marxista, ke'l ga kontribuìo pi de kiunkue altro a ła nasita del socałixmo e del komunixmo
Remove ads
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Remove ads