Ulugʻshoʻrkoʻl

Ulugʻshoʻrkoʻl, Ullishoʻrkoʻl, Shoʻrkoʻl – Xorazm viloyati janubidagi koʻl. Xiva shahridan 14 km janubi-sharqda va Chigʻirchi qishlogʻidan 6 km janubda joylashgan. Koʻlning janubiy qismi Turkmaniston hududiga kirib borgan. 86 m balandlikda, havzasi maydoni 14,8 km². Koʻl shimoldan janubga choʻzilgan (uzunligi 16 km). Shimoliy qismida eni 4 km gacha. Ozyorniy kollektor suvlari va shimoliy qismidagi dalalarni yuvishdan oqib keladigan tashlama suvlardan toʻyinadi. Suvi shoʻr. Rekreatsiya ahamiyati bor. Xorazm baliqchilik xoʻjaligi faoliyat koʻrsatadi.

Ulugʻshoʻrkoʻl oʻzbekcha: Ulugʻshoʻrkoʻl, turkmancha: Ulyşorköl
41°14′43″N 60°30′21″E
Ulugʻshoʻrkoʻl koʻlining Oʻzbekiston tomonidagi qismi (shimoliy qirgʻoq). Ufqda Zaunguz Qoraqum qumtepalari koʻrinadi.
Mamlakatlar	Oʻzbekiston  Turkmaniston
Regionlar	Xorazm viloyati Toshoʻgʻuz viloyati
Tuman	Yangiariq
Dengiz sathidan balandlik	86 m yoki taxminan 100 m m
Yuzasi	14,8 km²
Minerallanish turi	shoʻr
Tushuvchi daryo	Drujba koʻl kollektori
Oqib chiquvchi daryo	Drujba koʻl kollektori

Geografik tavsifi

Ulugʻshoʻrkoʻl koʻlining shimoliy qismi Oʻzbekiston hududida (Xorazm viloyati, Yangiariq tumani) va janubiy qismi Turkmaniston (Toshhovuz viloyati) chegarasida joylashgan^[1]. Xiva shahridan 14 km janubi-sharq, Chigʻirchi qishlogʻidan 6 km janubgacha oqib oʻtadi.

Ulugʻshoʻrkoʻl uchburchakka yaqin, shimoldan janubga choʻzilib, asta-sekin janubga tomon torayib boruvchi shaklga ega^[1]. Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi maʼlumotlariga koʻra, koʻlning uzunligi 16 km, shimoliy qismida eni 4 km, maydoni 14,8 km². Xuddi shu ensiklopediyaga koʻra, dengiz sathidan 86 m balandlikdan oqib oʻtadi. Bosh shtabning topografik xaritalariga koʻra esa dengiz sathidan taxminan 100 m balandlikda joylashgan. Shuni taʼkidlash kerakki, Ulugʻshoʻrkoʻlning qirgʻoq chizigʻi oʻzgaruvchan. Janub, gʻarb va sharqdan koʻl Zaunguz Qoraqumning qumli barxanlari bilan oʻralgan.

Ulugʻshurkoʻlning suvi shoʻr.

Drujba koʻli kollektori suv omborining shimoliy qismidan oʻtib, uni shimoli-sharqda Buryatapkoʻl koʻli bilan bogʻlaydi. Koʻl shu kanal orqali oqib oʻtadigan suv oqimi bilan toʻyinadi. Shimoldan dala sugʻorishdan keladigan chiqindi suvlar bilan ham toʻyinadi. Kollektor qurish gʻoyasi Xorazm viloyatining turli koʻllariga suvning oqib kirishi va bugʻlanishi oʻrtasidagi muvozanatsiz munosabat tufayli paydo boʻlgan, bu yerga koʻldan oqib chiquvchi suvlar toʻplanadi: avval suv omborining bir qismi qurigach, boshqa qismi toʻlib-toshar edi. 1954-yilda Doʻngʻuzkoʻldan Ulugʻshoʻrkoʻlga qadar koʻl suvini barqaror ushlab turishga qaratilgan kollektor faoliyatining 1-bosqichi amalga oshirilgan; Ulugʻshoʻrkoʻl – Shixkoʻl uchastkasidagi kollektor faoliyatining 2-bosqichi 1957-yilda ishga tushirilgan. Biroq, koʻllardagi zaif bugʻlanish ularni qiyinchilik bilan toʻldirishga va ilgari qurilgan kollektorlarning ishdan chiqishiga olib keldi. 1959-yilda Oʻzbekiston SSR va Turkmaniston SSRning birgalikdagi saʼy-harakatlari bilan Xalqlar doʻstligi nomidagi katta koʻl kollektori qurilishi boshlandi, bu esa meliorativ muammolarni hal qildi^[2].

Manbalar

1. Хорезмская область. Справочная политико-административная карта. Масштаб 1:400 000.. Ташкент: Госкомгеодезкадастр, 2007. ISBN 978-9943-15-076-8.
2. Ирригация Узбекистана, 8100 экз, Издательство «Фан» УзССР, 1979 — 262, 264-bet.

Ushbu maqolada Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan.