From Wikipedia, the free encyclopedia
Tagetes patula, fransuz marigoldi, — Asteraceae oilasiga mansub, Meksika va Gvatemalada[1] oʻsuvchi gulli oʻsimlik turi.
Fransuz marigoldi | |
---|---|
Ilmiy tasniflash | |
Oʻsimliklar | |
Yuksak oʻsimliklar | |
Gulli oʻsimliklar | |
Ikki urugʻpallalilar | |
Asterids | |
Asterales | |
Asteraceae | |
Tagetes | |
T. patula | |
Binar nomi | |
Tagetes patula | |
Sinonimlar | |
|
Baʼzi rasmiylar Tagetes patulani Tagetes erecta, Meksika marigoldining sinonimi deb hisoblashadi[2].
Lotin tilidagi binar nomi patula „tarqaladigan odat bilan“ degan maʼnoni anglatadi[3].
Tagetes patula bir yillik boʻlib, balandligi 0.5 m (1.6 ft) ga yetadi. Baʼzi iqlimlarda u iyuldan oktabrgacha gullaydi. Markaziy Meksikaning baland togʻlarida joylashgan gullash sentabrda boshlanadi. Gullash boshlanganidan keyin gulbarglar ikki hafta ichida toʻkiladi. Boshlarida germafrodit (erkak va urgʻochi aʼzolar mavjud) gullari bor, asosan yovvoyi tabiatda qoʻngʻizlar, chivinlar va boshqa hasharotlar tomonidan changlanadi. Marigoldning barcha turlarining barglarida yogʻ bezlari mavjud[4]. Yaxshi drenajga ega boʻlishi sharti bilan qumli va gil tuproqlarda ham oʻsishi mumkin[5]. −1 °C gacha sovuqqa yaxshi bardosh beradi.
Bu oʻsimlik yozda sariq, toʻq sariq va jigarrang rangdagi, baxmalsimon, yorqin gullar uchun qadrlanadi[6].
Oʻsimlik koʻplab sabzavot ekinlari bilan qoʻsib ekiladi. Uning ildizidan ajraluvchi moddalar tuproqdagi nematodalarni yoʻq qiladi, pomidordagi zararli hasharotlarni daf qiladi, deb ishoniladi[7]. Moreau va boshqalar 2006-yilda T. patula bilan Solanum tuberosum chatishtirish orqali Leptinotarsa decemlineata ga qarshi gibrid yaratishga harakat qilishdi, lekin tadqiqot muvaffaqiyatsizlikka uchradi[8][9].
Yuzlab navlar ishlab chiqilgan boʻlib, ulardan Qirollik bogʻdorchilik jamiyatining bogʻdagi xizmatlari uchun mukofotiga sazovor boʻlgan[10].
Tibbiyotda quritilgan barglar yoki gul qismlaridan tayyorlangan infuziyalardan foydalanadilar[4]. Tadqiqotlar shuni koʻrsatadiki, T. patula tarkibidagi efir moyi pestitsid xususiyatiga ega[11].
Efir moyining antifungal faolligi, kandidozni[12] va oʻsimliklardagi qoʻziqorin infeksiyalarini davolash uchun tekshirilmoqda[13][14].
Quritilgan va maydalangan gul barglari Gruziya Respublikasida Kavkazda oʻtkirligi va oltin rangi bilan mashhur ziravordir. Ziravorlar gruzin oshxonasiga oʻziga xos, taʼm bagʻishlaydi. Bu oʻsimlik khmeli suneli ziravorlar aralashmasining muhim tarkibiy qismi hisoblanadi.
Tagetes patula gullari har yili parranda goʻshtiga rang berish uchun oʻstiriladi. Gullar inson oziq-ovqat uchun boʻyoq olishda ham ishlatilishi mumkin[4]. Oltin sariq boʻyoq hayvonlardan tayyorlangan toʻqimachilik mahsulotlarini (jun, ipak) mordansiz boʻyash uchun ishlatiladi. Ammo paxta va sintetik matolarni boʻyash uchun mordan kerak[4].
Oʻsimlik gullari yigʻiladi va efir moyi uchun distillanadi. Yog 'parfyumeriyada ishlatiladi. U sandal yogʻi bilan aralashtirib, „attar genda“ parfyumini ishlab chiqarishda foydalaniladi.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.