From Wikipedia, the free encyclopedia
Deliboz, Dilboz, Dilbaz yoki Qozoq (ozarbayjoncha: Dəliboz, Dilbaz, Qazax atı) — ozarbayjon otining bir turi[1], otlarning ozarbayjon milliy zoti[2]. XVIII-XIX asrlarda hozirgi Gʻazax viloyati hududida yetishtirilgan togʻ otlari zoti.
Deliboz otlarining hozirgi zoti chatishtirish yoʻli bilan koʻpaytirildi. Bu zot XVIII asrgacha toza zotli edi. Deliboz zoti fors va turkman otlari taʼsirida shakllangan. Keyin otning chidamliligini oshirish uchun arab zotlari bilan chatishtirildi. Bu zotning shakllanishida Gʻazax viloyatining Dilbozi va Zulgadara urugʻlaridan boʻlgan bir necha avlod ot zotlari katta rol oʻynagan.
1836-yilda „Kavkazdan tashqaridagi rus mulklarining sharhi“ nashr etildi va unda Yelizavetpol viloyatining qozoq masofasi tasvirlanadi. Ushbu hujjatda qozoq otlarining tavsifi keltirilgan[3]:
Qozoq otlari unchalik baland boʻlmasa-da, ulugʻvor, oʻta kuchli va yuguruvchi otlar. Ularning soni 9500 tagacha yetadi. Mahalliy aholida urgʻochi otlar yoʻq, faqat aygʻirlar bor...
...Uzoqdagi eng zo‘r ot fermasi Dah-kesemen qishlog‘ida joylashgan bo‘lib, Agalar, Kapishan Gassan-og‘alar bor. Ushbu fermada qorabogʻ va kurtin otlari chatishmasidan kelib chiqqan 300 dan ortiq ot bor, ular oʻrta boʻyli, ajoyib, kuchli va yugurishi tez, ular asosan qizg‘ish jigarrang rangida.
„Kavkazdan tashqaridagi rus mulklarini ko'rib chiqish“ — Dmitriy Zubarev. 1836, 243-bet
Ozarbayjon SSRda ot zotlarining sifatini yaxshilash maqsadida 1943-yilda davlat naslchilik pitomnik tashkil etildi. 60-yillardan boshlab Deliboz otlari Terek aygʻirlari tomonidan yaxshilandi[4].
2007-yil 27-fevralda Ozarbayjon Respublikasi Prezidenti Ilhom Aliyev “Otchilik toʻgʻrisida”gi qonunni imzoladi, uning maqsadlaridan biri milliy ot zotlari[5] va xalqaro ot zotlarining naslchilik oʻzagini saqlab qolishdir. Genofondni shakllantirish, shuningdek, Ozarbayjonda yuqori sifat va qimmatli irsiy belgilarga ega bo‘lgan otlarni ko‘paytirish va zotini yaxshilashning huquqiy kafolatini yaratish orqali yilqichilikni rivojlantirishga erishish[6].
2015-yil 21-avgustda “Ozarbayjon Respublikasi Prezidentining chorvachilikni moddiy-texnik jihatdan ta’minlashni yaxshilash chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi farmoni e’lon qilindi. Deliboz ot zotini rivojlantirish chora-tadbirlarini amalga oshirish uchun 1,5 million manat mablagʻ ajratildi[7].
Deliboz otlarining boshi keng peshona va tor burun, zich massiv boʻyin, katta hajmli tana, uzun tekis orqa va bel. Deliboz otlarining oyoqlari quruq va ingichka boʻlib, boshqa otlarga qaraganda metakarpusning kattaroq qismiga ega. Bu otlar uchun odatiy belgi tilning uzunlamasına burmasidir. Delibozam muvozanatsiz xarakter bilan ajralib turadi[8].
Deliboz otining ranglari : kulrang, sichqonrang, teri rang, qizil, karakov, bay, qora va kamdan-kam hollarda bulbul rang.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
