Burj Xalifa

Burj Xalifa (/ˈbɜːrdʒ kəˈliːfə/; arabcha: برج خليفة, arabcha talaffuzi: [bʊrd͡ʒ xaˈliːfa], „Xalifa minorasi“) – Birlashgan Arab Amirliklarining Dubay shahrida qurilgan osmonoʻpar bino. Bino dunyodagi eng baland qoʻlda qurilgan inshoot degan nomni oldi. Bungacha bu maqom egasi Taipei 101 binosi boʻlgan^[1][2]. 2010-yilda ochilishidan oldin Burj Dubay nomi bilan tanilgan. Umumiy balandligi 829,8 m (2 722 fut) (yarim milyadan sal koʻproq) va tom balandligi (antennadan tashqari, lekin 244 m shpil bilan birga^[3]) 828 m (2717 fut). Uning qurilishi 2004-yil 21-sentabr kuni boshlangan boʻlib, 2010-yil 4-yanvarda rasman ochilish marosimi boʻlib oʻtdi. Bu loyhaning arxitektorlari Skidmore, Owings & Merrill. Dubay amiri Muhammad ibn Rashid al Maktum bino nomini oʻzgartirib, Burj Xalifa deb atagan^[4].

Burj Xalifa
برج خليفة
Umumiy maʼlumot
Maqomi	Tugallangan
Joylashuvi	Dubay
Manzili	1 Sheikh Mohammed bin Rashid xiyoboni
Mamlakat	Birlashgan Arab Amirliklari
Koordinatalar	25°11′49.7″N 55°16′26.8″E
Qurilishi boshlangan	6-yanvar, 2004-yil(2004-01-06)
Qurilishi tugagan	1-oktyabr, 2009-yil(2009-10-01)
Narxi	AQSh$1.5 milliard
Egasi	Emaar Properties
Balandligi
Antenna / Shpil	829,8 m
Tomi	828 m
Eng yuqori qavati	309,473 m2 (3,331,100 kv ft)
Rasadxona	555.7 m (1,823 ft)
Texnik holati
Qavatlar soni	154 + 9
Binoning ichki maydoni	309,473 m2 (3,331,100 kv ft)
Liftlar soni	57
Dizayn va konstruksiya
Meʼmor	Adrian Smith
Arxitektor firma	Skidmore, Owings & Merrill
Asosiy pudratchilar	Samsung C&T
burjkhalifa.ae
Burj Xalifa

Loyihalashtirilishi

Burj Xalifaning qurilishi 2004-yilda boshlangan, tashqi koʻrinishi besh yil oʻtib 2009-yilda yakunlangan. Asosiy konstruksiya temir-betondir va binoning konstruktiv poʻlatlarining bir qismi Sharqiy Berlindagi Respublika saroyidan, sobiq Sharqiy Germaniya parlamentidan olingan. Bino 2010-yilda Downtown Dubai deb nomlangan yangi qurilishning bir qismi sifatida ochilgan. U keng koʻlamli, aralash foydalanishni rivojlantirishning markaziy qismi boʻlish uchun yaratilgan. Binoni qurish toʻgʻrisidagi qaror hukumatning neftga asoslangan iqtisodiyotni diversifikatsiya qilish va Dubayning xalqaro eʼtirofga ega boʻlishi haqidagi qaroriga asoslandi. Bino Abu-Dabi hukmdori va Birlashgan Arab Amirliklari prezidenti Xalifa bin Zoid Al Nahayon sharafiga nomlangan; Abu Dabi va BAA hukumati uning qarzlarini toʻlash uchun Dubayga pul qarz bergan. Bino koʻplab balandlik rekordlarini yangiladi, shu jumladan dunyodagi eng baland bino sifatida tasdiqlandi.

Burj Xalifa Skidmore, Owings & Merrill kompaniyasidan Adrian Smit tomonidan ishlab chiqilgan boʻlib, uning firmasi Willis Tower va One World Trade Centerni loyihalashtirgan. Hyder Consulting loyiha arxitekturasini nazorat qilish uchun NORR Group Consultants International Limited kompaniyasi bilan nazoratchi muhandis etib saylandi. Dizayn mintaqaning islom arxitekturasidan olingan, masalan, Samarradagi Buyuk masjiddan. Y shaklidagi uch tomonlama qavat geometriyasi turar-joy va mehmonxona maydonini optimallashtirish uchun moʻljallangan. Binoning balandligini qoʻllab-quvvatlash uchun mustahkamlangan markaziy yadro va qanotlardan foydalaniladi. Garchi bu dizayn Tower Palace III dan olingan boʻlsa-da, Burj Xalifaning markaziy oʻzagida har bir qanot ichidagi chiqish zinapoyalari bundan mustasno, barcha vertikal transport vositalari joylashgan. Bundan tashqari, tuzilmada Dubayning yozgi issiq haroratiga bardosh berishga moʻljallangan qoplama tizimi mavjud. U jami 57 ta lift va 8 ta eskalatordan iborat.

Arxitektura va muhandislik jarayonining maʼlum bir bosqichida Emaarning dastlabki ishlab chiquvchilari moliyaviy muammolarni boshdan kechirdilar va koʻproq pul va iqtisodiy moliyalashtirishni talab qildilar. Birlashgan Arab Amirliklari hukmdori Shayx Xalifa puldan yordam berdi va mablagʻ ajratdi, shuning uchun nom „Burj Xalifa“ga oʻzgartirildi. Yodgorlik atrofida yuqori zichlikdagi qurilishlar va savdo markazlarini qurishdan olingan daromadlilik kontseptsiyasi muvaffaqiyatli boʻldi. Uning atrofidagi savdo markazlari, Downtown Dubaydagi mehmonxonalar va kondominiumlar umuman loyihadan eng koʻp daromad keltirgan, Burj Xalifaning oʻzi esa kam yoki umuman foyda keltirmagan.

Burj Xalifani tanqidiy qabul qilish odatda ijobiy boʻldi va bino koʻplab mukofotlarga sazovor boʻldi. Biroq, asosiy qurilish ishchi kuchi boʻlgan Janubiy Osiyodan kelgan mehnat muhojirlariga nisbatan koʻplab shikoyatlar bor edi. Ularning markazida ish haqining pastligi va majburiyatlar tugaguniga qadar pasportlarni musodara qilish amaliyoti boʻlgan. 2011-yilda ushbu tuzilmada ishlagan chet ellik xodimlar tomonidan tez-tez oʻz joniga qasd qilish holatlari qayd etilgan.

Manbalar

1. „Burj Khalifa – The Skyscraper Center“. Council on Tall Buildings and Urban Habitat.
2. Bianchi, Stefania; Andrew Critchlow. „World's Tallest Skyscraper Opens in Dubai“. The Wall Street Journal (4-yanvar 2010-yil). Qaraldi: 4-yanvar 2010-yil.
3. „the world's vainest skyscrapers“. 2013-yil 17-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 30-yanvar.
4. Pravitel Dubaya otkril samiy visokiy neboskreb v mire – RIA Novosti, 4 yanvarya 2010.

Havolalar

• Rasmiy sayti
• „The Burj Dubai Tower Wind Engineering“. 2023-yil 8-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 30-yanvar. (597 KB) (Structure jurnali, 2006-yil iyul)
• „The Wind Engineering of the Burj Dubai Tower“. 14-sentabr 2017-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 30-yanvar.(Wayback Machine saytida 2017-09-14 sanasida arxivlangan) (620 KB) (Irwin et al.,2006-yil noyabr)
• BBC reports: Burj Xalifa ochilishi (video va havolalar); Jahondagi eng baland bino ^(ingl.)