Aladağ (Adana)

Aladağ, oldingi Karsantı tumani, Adana shahridan 100 km shimolda joylashgan Turkiyaning Adana viloyatidagi tuman hisoblanadi. Viloyatning shimolidagi tuman iqtisodiy jihatdan rivojlanmagan hudud hisoblanib, xalqi qishloq va oʻrmon xoʻjaligi bilan kun kechiradi. Garchi sayohat uchun juda uzoq yoʻl boʻlishiga qaramasdan, Chukurova aholisi yozda tekislikdagi jaziramadan qochish uchun bu yerga borishadi.

Aladağ Aladağ tuman
Turkiya Bayroq
Mamlakat	Turkiya
Maydon	1,347 km2 (520 kv mi)
Rasmiy til(lar)i	turk tili
Aholisi  (2020)	15 998
Vaqt mintaqasi	UTCShYV
Avtomobil kodi	01

Aladağlar togʻlari Toros togʻlarining sharqiy davomi hisoblanadi. Bu baland togʻlar toqqa chiqish uchun mashhur hudud boʻlib, odatda shimoldan Niğde shahri orqali kirish mumkin. Aladağ shahri ularning janubiy tomonida joylashgan boʻlib, unga Adanadan yuqoriga yoʻl orqali kirish mumkin. Aladağ aholi punktidan taxminan 9 kilometr uzoqlikda joylashgan Meydan Kalesi, Kilikiya Armaniston Qirolligi davrida qurilgan qal'a va ibodatxonalardan tashkil topgan. Ushbu qal'alarda uchta hovli, bir qator yumaloq shaklda qurilgan minoralar va naqshinkor bezaklarni oʻz ichiga olgan mehminlar va marosimlar uchun katta zali mavjud^[1][2].

Sharqda Kozan tumani, janubda İmamoğlu va Karaisalı tumanlari, gʻarbda Pozantı tumani, shimolda Niğde va Kayseri viloyatlari joylashgan. Maydoni 1347 km² va aholisi 2020-yilgi aholini roʻyxatga olish maʼlumotlariga koʻra 15998 kishi.

Tuman markazi — Aladağ shahri. Tumanning shimoliy qismida Toros togʻlarining Aladağ deb atalgan qismi bor. Tuman oʻz nomini shu togʻlardan olgan. Tuman geografik jihatdan togʻli hududda joylashganligi sababli qishloq xoʻjaligida hosildorlik past. Tuman 6360-sonli qonun bilan poytaxt tuman munitsipalitetiga aylantirilgan va 31 ta qishloq va mahallalardan iborat^[3].

Turizm, Tarixi

Turizm nuqtai nazaridan eng mashhur joylar; Akören cherkovi, Meydan qal'asi, Kup sharsharasi, Ağacakise yodgorlik daraxti, Simit sharsharasi, Eğner, Kapuzbaşı sharsharasi, Mazilik Ören qal'asi, Posyağbasan qal'asi va Sandıkli suvi.

Aladağning sobiq nomi Karsantı boʻlib, 1973-yilda Karsanti deb oʻzgartirildi. Bu joy 1987-yilda tuman markaziga aylangach, hozirgi nomi berilgan. Bu nom Toros togʻlarining Aladağlar deb atalgan qismidan kelib chiqqan^[4].

Qadimiy aholi punkti sifatida ma'lum boʻlgan Aladağdan Xet, Rim va Vizantiya hukmronligidan keyin Saljuqiylar sulolasi davrida aholi punkti sifatida foydalanilgan. 1360-yillarda shahar Ramazonoʻgʻullari bekligiga va Yavuz Sulton Salim davrida Usmonlilar imperiyasiga qoʻshib olindi. 1973-yilda shaharda munitsipal tashkilot tashkil etildi. 1987-yilda hudud hozirgi nomdagi tuman markaziga aylandi.

Aladağning 31 qishloq va mahallalaridan 4 tasi markazda joylashgan. 4080 nafar aholi (25,7%) markaziy mahallalarda istiqomat qiladi. Eng olis mahalla 106 km uzoqlikdagi Qishloqdir. Büyüksofulu mahallasi markaziy mahallalardan tashqarida 1664 kishi istiqomat qilishi bilan eng yuqori aholiga ega hisoblanadi. Aladağning aholisi 2017-yilda 2,68% ga kamaydi^[5].

Mahallalar:

Aladağ tumanidagi mahallalarning mahalladan tuman markazigacha boʻlgan masofasi va aholisi soni

No	Mahalla/Qishloq nomi	Masofasi(km)	Balandlik (dengiz sathidan)	Aholi soni
1	Akpınar Mah.	4,4		486	449
2	Başpınar Mah.	4,1		713	693
3	Mansurlu Mah.	3,5		1.519	1.497
4	Sinanpaşa Mah.	0,0		1.489	1.441
	ALADAĞ (Markaz)		862	4.207	4.080
5	Akören Mah.	17,9	427	996	958
6	Boztahta Mah.	32,8	296	255	262
7	Büyüksofulu Mah.	27,3	1.046	1.697	1.664
8	Ceritler Mah.	12,7	882	1.031	974
9	Dailer Mah.	24,1	246	118	108
10	Darılık Mah.	13,2	823	144	139
11	Dölekli Mah.	22,8	800	602	584
12	Ebrişim Mah.	14,7	966	127	125
13	Eğner Mah.	22,2	271	133	124
14	Gerdibi Mah.	38,0	925	1.208	1.166
15	Gireğiyeniköy Mah.	6,5	976	293	293
16	Gökçeköy Mah.	104,0	560	299	296
17	Kabasakal Mah.	6,9	684	226	214
18	Karahan Mah.	103,0	749	215	212
19	Kıcak Mah.	23,9	996	867	864
20	Kışlak Mah.	106,0	870	268	234
21	Kızıldam Mah.	21,1	1.164	540	557
22	Kökez Mah.	15,2	829	1.036	1.037
23	Köprücük Mah.	34,7	1.015	363	340
24	Küp Mah.	38,0	813	81	73
25	Madenli Mah.	18,7	921	107	98
26	Mazılık Mah.	10,8	825	95	91
27	Posyağbasan Mah.	21,4	847	405	396
28	Topallı Mah.	39,5	170	258	248
29	Uzunkuyu Mah.	14,2	711	215	209
30	Yetimli Mah.	13,6	853	456	462
31	Yüksekören Mah.	30,8	575	91	88
	ALADAĞ (qishloq)			12.126	11.816
	ALADAĞ			16.333	15.896

Manbalar:

1. Edwards, Robert W.. The Fortifications of Armenian Cilicia: Dumbarton Oaks Studies XXIII. Washington, D.C.: Dumbarton Oaks, Trustees for Harvard University, 1987 — 189–194-bet. ISBN 0-88402-163-7.
2. Photographs and a plan of Meydan / Aladağ Kalesi
3. „"Coğrafya ve İdari Yapı". Aladağ Belediyesi. 29 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2009.“.
4. „Ahmet Kenarlı (2004). "Şehrim! Adını kim koydu?". Tablet Basım Yayın. ss. s. 61.“.
5. „TÜİK 1 Şubat 2018 verileri“.