Shusha
From Wikipedia, the free encyclopedia
Shusha (ozarbayjoncha: Şuşa) / Shushi (armancha: Շուշի) — Ozarbayjondagi shahar, Shusha tumanining maʼmuriy markazi, Ozarbayjonning madaniy poytaxti[2]. Qorabogʻ tizmasi etaklarida, dengiz sathidan 1368 m balandlikda, Stepanakert-Goris avtomobil yoʻlida joylashgan. Stepanakert janubida (Xonkendi).
Shusha | |
|---|---|
| Shahar | |
 | |
| 39°45′30″N 46°44′54″E | |
| Mamlakat | Ozarbayjon |
| Iqtisodiy rayon | Qorabogʻ |
| Tuman | Shusha |
| Hukumat | |
| • Hokim | Bayram Safarov |
| Maydon | 5.5 km2 (2.1 kv mi) |
| Markazi balandligi | 1,800 m |
| Rasmiy til(lar)i | ozarbayjon tili |
| Aholisi (2015) |
4,064[1] |
| Vaqt mintaqasi | UTC+4:00 |
| Avtomobil kodi | AZ-SUS |
Shusha 1752-yilda Qorabogʻ xonligini himoya qilish uchun qal’a sifatida tashkil etilgan va dastlab Panahobod deb nomlangan. 1822-yil noyabrda Qorabogʻ xonligi Shusha viloyatiga aylantirilgach, u viloyat markazi va musulmon oʻlkalari harbiy okrugi boshligʻi general-leytenant knyaz V. G. Madatovning qarorgohiga aylandi. 1840-yildan Shusha Rossiya imperiyasi Kaspiy viloyatining okrug shahri, 1846-yil 14-dekabrdan yangi tashkil etilgan Shamaxi, 1859-yildan esa Boku viloyati tarkibiga kirgan. 1867-yil dekabrda Yelizavetpol guberniyasi tarkibiga kirdi.
,_Shusha,_1915.jpg)
Shusha ham arman, ham ozarbayjon madaniyati yodgorliklari mavjud boʻlsa, uning atrofidagi hududlarda ham koʻplab qadimgi arman qishloqlari joylashgan[3].
Shusha koʻpincha Ozarbayjon musiqa va sheʼriyatining beshigi va Ozarbayjon madaniyatining yetakchi markazlaridan biri sanaladi[4][5], 2021-yil yanvar oyida Ozarbayjonning madaniy poytaxti deb eʼlon qilingan[2]. Shahar, ayniqsa, ozarbayjonlarning mugʻom deb nomlangan anʼanaviy vokal va cholgʻu sanʼati janri bilan mashhur[6]. Ozarbayjonlar uchun Shusha „Kavkaz konservatoriyasi“ hisoblanadi. Ozarbayjonning eng mashhur shoirasi Xurshidbonu Notavon, bastakor Uzeyir Hojibeyov, opera xonandasi Bulbul va Ozarbayjonning 20-asrning birinchi romanchilaridan biri Yusif Vezir Chemenzeminli shu yerda tugʻilgan[4]. Koʻzga koʻringan ozarbayjon shoiri, Qorabogʻ xonligining vaziri Mulla Panoh Voqif Shushada yashab, vafot etgan. 1982-yildan boshlab har yili Shushada Voqif sheʼriyat kunlari oʻtkazib kelinmoqda. Anʼana 2021-yilda tiklandi[7].
Shusha armanlarning ham tarixiy diniy va madaniy markazi hisoblanadi[8][9]. Shahardagi arman aholisi tarixan toʻrtta asosiy cherkovga ega boʻlib, ularning har biri arman aholisining kelib chiqish joyi sharafiga nomlangan: Gazanchetsots (Qozonchi; rasmiy ravishda Muqaddas Najotkor sobori), Aguletsos Bogomateri cherkovi (Agulis), Meghretsots Bogomateri cherkovi (Meghri) va Karabaxtsots (Qorabogʻ viloyati; cherkov Kanach Zham nomi bilan mashhur)[10]. Shushada, shuningdek, Kusanats Vank („Bokira qizlar monastiri“) yoki Anapat Kusanats („Bokira qizlar ermitaji“) nomli monastirlar majmuasi joylashgan edi[10]. 1989-yilda Karabaxtsots sobori yangi tiklangan Arman apostol cherkovi Artsax yeparxiyasining qarorgohiga aylantirildi[11].
Shusha arman musiqasi tarixida muhim oʻrin tutadi, arman bastakori Grikor Suni va uning xorining ona shahri va qarorgohi hisoblanadi[12]. Suni arman musiqasining milliy oʻziga xosligini oʻrnatishda muhim rol oʻynagan va zamonaviy arman musiqasining asoschilaridan biri hisoblanadi[13][14]. Bundan tashqari, 1891-yilda ochilgan Xondamiryan yoki Shushi teatri arman madaniy sanʼatiga, xususan musiqasiga qoʻshgan muhim hissasi bilan mintaqada mashhur boʻladi[15]. Xondamirian teatrida Suni oʻzining ilk spektaklini namoyish etdi. 1902-yilga kelib, Suni Shushada oʻzining Sharq madaniyati ansamblini tashkil qildi va birinchi katta konsertini oʻtkazdi, bu esa rus hukumati ansamblni Shushadan chiqarib yuborishi bilan muammoga duch keldi va ular butun dunyo boʻylab arman madaniy musiqasini tarqatishdi[16]. Shusha, shuningdek, atoqli arman xonandasi, raqqosasi, Armaniston SSR xalq artisti Arev Bagdasaryanning ham ona shahri edi[17].
Shusha, shuningdek, Janubiy Kavkazdan kelgan sileh gilamlari, pol qoplamalari bilan mashhur. Kavkazdan kelganlar Shusha yaqinida toʻqilgan boʻlishi mumkin. Shunga oʻxshash Sharqiy Onadoʻli tipi odatda turli xil ranglarni namoyon qiladi[18].
2020-yil noyabr oyida Turkvizyon qoʻshiq tanlovi tashkilotchilari tanlovning 2021-yilgi versiyasini Shushada oʻtkazish imkoniyatlarini oʻrganayotganliklarini maʼlum qilishdi[19] va 2021-yil yanvar oyida Ozarbayjon Respublikasi Madaniyat vazirligi Xaribulbul musiqa festivali va Voqif sheʼriyati kunlariga tayyorgarlik ishlarini boshladi[20].
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
