From Wikipedia, the free encyclopedia
Rivojlanayotgan davlat – bu boshqa mamlakatlarga nisbatan kamroq rivojlangan saʼnoat baʼzasi va inson taraqqiyoti indeksi (HRI) pastroq boʻlgan suveren davlat[1].
.svg)
Biroq, bu taʼrif umumiy qabul qilingan emas.
Qaysi davlatlar ushbu toifaga tegishli ekanligi haqida ham aniq kelishuv mavjud emas[2][3].
Past va oʻrta daromadli mamlakat (LMIC) atamasi koʻpincha bir-birining oʻrnida ishlatiladi, lekin faqat mamlakatlar iqtisodiyotiga ishora qiladi. Jahon banki dunyo iqtisodiyotlarini aholi jon boshiga toʻgʻri keladigan yalpi milliy daromadga qarab toʻrt guruhga ajratadi: yuqori, oʻrtadan yuqori, quyi oʻrta va past daromadli mamlakatlar.
Eng kam rivojlanayotgan davlatlar, dengizga chiqish imkoniyati yoʻq boʻlgan va shu holatda ham rivojlanishga intillayotgan mamlakatlar.
Jadval yuqorisadagi boshqa mamlakatlar odatda yuqori daromadli mamlakatlar yoki rivojlangan mamlakatlar deb ataladi.
Bu atamani qoʻllash boʻyicha bahs-munozaralar mavjud, chunki baʼzilar bu „biz“ va „ular“ tushunchasini eskirgan deb hisoblashadi[4].
2015 yilda Jahon banki „rivojlanayotgan dunyo toifalari“ unchalik ahamiyatli boʻlmaganini eʼlon qildi. Buning oʻrniga, ularning hisobotlarida hududlar va daromad guruhlari uchun maʼlumotlar yigʻindisi taqdim etilishini taʼklif qildi va amalda taqdim etdi
" Global janub " atamasi baʼzilar tomonidan rivojlanayotgan mamlakatlarga muqobil atama sifatida qoʻllanadi.
Rivojlanayotgan mamlakatlar oʻzlarining tarixi yoki geografiyasi tufayli koʻpincha umumiy xususiyatlarga ega.
Masalan, ular odatda quyidagilarga ega: xavfsiz ichimlik suvidan foydalanishning past darajasi, sanitariya va gigiena, energiya qashshoqligi, yuqori darajadagi ifloslanish (masalan, havo ifloslanishi, axlat, suvning ifloslanishi, ochiq defekatsiya), tropik va yuqumli kasalliklarga chalingan odamlarning yuqori koʻrsatkichlari.(beparvo qilingan tropik kasalliklar), koʻproq yoʻl-transport hodisalari va umuman sifatsiz infratuzilmalar hisoblanadi.
Bundan tashqari, koʻpincha yuqori ishsizlik darajasi, keng qashshoqlik, keng tarqalgan ochlik, oʻta qashshoqlik, bolalar mehnati, toʻyib ovqatlanmaslik, boshpanasizlik, giyohvand moddalarni suiisteʼmol qilish, fohishalik, aholining haddan tashqari koʻpayishi, fuqarolik tartibsizliklari, inson kapitalining qochishi, katta norasmiy iqtisodiyot, yuqori jinoyatchilik darajasi (tovlamachilik, taʼlonchilik, oʻgʻirlik, qotillik, qotillik, qurol savdosi, jinsiy savdo, giyohvand moddalar savdosi, odam oʻgʻirlash, zoʻrlash), past taʼlim darajasi, iqtisodiy tengsizlik, maktabni tashlab ketish, oilani rejalashtirish xizmatlaridan etarli darajada foydalana olmaslik, oʻsmirlarning homiladorligi, koʻplab norasmiy aholi punktlari va uy-joy, hukumatning barcha darajalarida korrupsiya va siyosiy beqarorlik.
Rivojlangan mamlakatlardan farqli oʻlaroq, rivojlanayotgan mamlakatlarda qonun ustuvorligi mavjud emas.
Tibbiyotdan foydalanish imkoniyati koʻpincha past[6].
Rivojlanayotgan mamlakatlardagi odamlar odatda rivojlangan mamlakatlardagilarga qaraganda oʻrtacha umr koʻrish davomiyligi pastroq boʻladi, bu ham daromad darajasining pastligi, ham aholi salomatligining yomonlashuvini aks ettiradi[7][8][9].
Yuqumli kasalliklar[10],onalar oʻlimi[11][12],bolalar o'limi[13],va chaqaloqlar oʻlimi[14][15],odatda ushbu mamlakatlarda sezilarli darajada yuqori.
Iqlim oʻzgarishining taʼsiri yuqori daromadli mamlakatlarga qaraganda rivojlanayotgan mamlakatlarga koʻproq taʼsir qilishi kutilmoqda, chunki ularning aksariyatida iqlim zaifligi yuqori yoki iqlimga chidamliligi past[16].
Rivojlanayotgan mamlakatlar koʻpincha rivojlangan mamlakatlarga qaraganda oʻrtacha yoshga ega. Aholining qarishi global hodisadir, ammo rivojlanayotgan mamlakatlarda aholi yoshi sekinroq oʻsdi[17].
.
"Mamlakat" oʻrniga „bozor“ atamasini qoʻllash, odatda, umumiy iqtisodiyotdan farqli oʻlaroq, mamlakatlar kapital bozorlarining xususiyatlariga alohida eʼtibor berishni koʻrsatadi.
Boshqa mezonlarga koʻra, baʼzi mamlakatlar rivojlanishning oraliq bosqichida yoki Xalqaro valyuta jamgʻarmasi (XVJ) taʼkidlaganidek,
Sovet Ittifoqi qulaganidan keyin „oʻtish davri“ mamlakatlari: Markaziy va Sharqiy Yevropaning barcha mamlakatlari (shu jumladan, Birlashgan Millatlar Tashkiloti institutlarida hali ham „Sharqiy Yevropa guruhi“ ga tegishli boʻlgan Markaziy Yevropa mamlakatlari: bular Markaziy Osiyodagi sobiq Ittifoq (SSSR) davlatlari (Qozogʻiston, Oʻzbekiston, Qirgʻiziston, Tojikiston va Turkmaniston) shuningdekMoʻgʻuliston.
2009 yilga kelib, XVFning Jahon Iqtisodiy prognozi mamlakatlarni „(1) aholi jon boshiga toʻgʻri keladigan daromad darajasiga, (2) eksport diversifikatsiyasiga qarab rivojlangan, rivojlanayotgan yoki rivojlanayotgan mamlakatlar deb tasnifladi – shuning uchun jon boshiga yalpi ichki mahsulotga ega boʻlgan neft eksportchilari ilgʻor tasnifga kirmaydi. Chunki uning eksportining 70% atrofida neft va (3) jahon moliya tizimiga integratsiyalashuv darajasi“[22].
Umuman olganda, JST har qanday davlatning oʻzini „rivojlanayotgan“ daʼvosini qabul qiladi.
Soʻnggi 20 yil ichida deyarli barcha iqtisodiy koʻrsatkichlar boʻyicha „rivojlangan“ boʻlgan baʼzi davlatlar hali ham „rivojlanayotgan mamlakatlar“ deb tasniflanishini talab qilmoqdalar, chunki bu ularga JSTda imtiyozli rejimdan foydalanish huquqini beradi, bunday davlatlarga:Bruney, Gonkong, Quvayt,Makao, Qatar, Singapur va Birlashgan Arab Amirliklari bu oʻzini oʻzi eʼlon qilgan maqom uchun tilga olingan va tanqid qilingan[26].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
