Novartis AG – Shveysariya-Amerika transmilliy farmatsevtika korporatsiyasi Bazel (Shveysariya) va Kembrij, Massachusets, AQSHda (global tadqiqot)[3] joylashgan dunyodagi eng yirik farmatsevtika kompaniyalaridan biri.
 | |
| Turi | Ochiq (Aktiengesellschaft) |
|---|---|
| Tarmogʻi | Farmasevtika |
| Qachon asos solingan | 1996-yil |
| Hududiy xizmati | Global |
| Asoschi(lari) |
|
| Rahbariyat | Vasant Narasimhan (CEO)[1] |
| Mahsulot(lar)i | Farmasevtik dorilar, umumiy dorilar, retseptsiz dorilar, vaksinalar, diagnostika, kontakt linzalar, hayvonlar salomatligi (roʻyxat...) |
| Aylanma daromadi |
 AQSh$51,63 mlrd (2021)[2] |
| Operatsion foydasi |
AQSh$11,69 mlrd (2021)[2] |
| Boyligi |
AQSh$131,79 mlrd (2021)[2] |
| Sof foydasi | 8 200 000 000 |
| Ishchilar soni | 110 000 (2021)[2] |
| Vebsayti | novartis.com |
Novartis klozapin (Clozaril), diklofenak (Voltaren; 2015-yilda GlaxoSmithKline kompaniyasiga sotilgan), karbamazepin (Tegretol), valsartan (Diovan), imatinib mesilat (Gleevec/Glivec), siklosporin (Neorozol) (Neorolemara) metilfenidat (Ritalin; ishlab chiqarish 2020-yil toʻxtatilgan), terbinafin (Lamisil), deferasiroks (Exjade) va boshqa preparatlarini ishlab chiqaradi.
1996-yil mart oyida Ciba-Geigy va Sandoz kompaniyalari Novartisni tashkil qilish uchun birlashdilar; ikkala kompaniyaning farmatsevtika va agrokimyoviy boʻlinmalari Novartisni mustaqil tashkilot sifatida tashkil etdi. Boshqa Ciba-Geigy va Sandoz korxonalari sotildi yoki Ciba Specialty Chemicals kabi mustaqil kompaniyalar sifatida ajralib chiqdi. Sandoz brendi uch yil davomida yoʻq boʻlib ketdi, ammo 2003-yilda Novartis oʻzining umumiy dori-darmonlar biznesini yagona shoʻba korxonaga birlashtirib, uni Sandoz deb nomlaganidan soʻng qayta tiklandi. Novartis oʻzining agrokimyoviy va genetik jihatdan oʻzgartirilgan ekinlar biznesidan 2000-yilda AstraZeneca bilan hamkorlikda Syngenta kompaniyasining ishlab chiqarilishi bilan voz kechdi, u ham oʻzining agrokimyoviy biznesidan voz kechdi.
Novartis Yevropa farmatsevtika sanoati va assotsiatsiyalari federatsiyasi (EFPIA)[4] Xalqaro farmatsevtika ishlab chiqaruvchilari va assotsiatsiyalari federatsiyasi (IFPMA)[5] va Amerika farmatsevtika tadqiqotlari va ishlab chiqaruvchilari (PhRMA) ning toʻliq aʼzosi[6].
Novartis AG – bu Novartis Group orqali ishlaydigan Shveysariya xolding kompaniyasi. Novartis AG toʻgʻridan-toʻgʻri yoki bilvosita Novartis guruhining shoʻba korxonalari sifatida faoliyat yurituvchi butun dunyo boʻylab barcha kompaniyalarga egalik qiladi[7].
Novartis korxonalari uchta operatsion boʻlinmaga boʻlingan: Innovatsion dorilar, Sandoz (generiklar) va Alcon (koʻzni parvarish qilish)[8]. 2019-yilning aprel oyida Novartis Alconni alohida kompaniyaga aylantirdi[9]. 2022-yil avgust oyida Novartis qayta qurish doirasida Sandoz kompaniyasini toʻxtatib turish rejalarini eʼlon qildi[10]. Innovatsion dorilar boʻlimi ikkita biznes boʻlinmasini oʻz ichiga oladi: Novartis Pharmaceuticals va Novartis Oncology[11].[12] Novartis toʻgʻridan-toʻgʻri shoʻba korxonalari orqali ishlaydi, ularning har biri boʻlinmalardan biriga kiradi va Novartis quyidagi funksiyalardan birini yoki bir nechtasini bajaradi: Xolding/moliya, savdo, ishlab chiqarish va tadqiqot[7][11]
Novartis AG, shuningdek, 2022-yilgacha Roche aksiyalarining 33,3 foiziga egalik qildi, biroq u Roche ustidan nazoratni amalga oshirmadi[13]. Novartis shuningdek, Roche shoʻba korxonasi Genentech bilan ikkita muhim litsenziya shartnomasiga ega[14]. Bitta shartnoma Lucentis uchun; ikkinchisi Xolair uchun moʻljallangan[11].
2014-yilda Novartis Hindistonning Haydarobod shahrida oʻzining ilmiy-tadqiqot, klinik ishlanma, tibbiy yozish va maʼmuriy funksiyalarini offshorda olib borish maqsadida markaz tashkil qildi[15]. Markaz farmatsevtika (Novartis), koʻzni parvarish qilish (Alcon) va umumiy dori vositalari (Sandoz) segmentlaridagi dori-darmonlarni qoʻllab-quvvatlaydi[16].
Novartis 2019-yildagi bozor kapitali boʻyicha dunyodagi ikkinchi yirik farmatsevtika kompaniyasidir[17].
- Alcon: Novartis Alconni sotib olgan paytda ularning yillik savdosi 6,5 mlrd dollarni tashkil qilgan[18]. 2019-yil aprel oyida Novartis Alconni alohida tijorat tashkiloti sifatida ajratishni yakunladi[19].
- Sandoz: Sandoz dunyodagi ikkinchi yirik dori ishlab chiqaruvchi kompaniya sifatida tan olingan. Sandoz biosimilar oʻz sohasida yetakchilik qiladi va Yevropa Ittifoqida birinchi biosimilar ruxsatini olgan 2018-yilda Sandoz 9,9 milliard AQSh dollari miqdorida sof sotilgan[20]. 2022-yil avgust oyida Novartis Sandozni 2023-yilning ikkinchi yarmigacha ajratishni rejalashtirayotganini eʼlon qildi[10]
- Vaksinalar va diagnostika boʻlimi: 2013-yilda Novartis vaksinalar va diagnostika boʻlimini sotishni koʻrib chiqayotganini eʼlon qildi[21]. Ushbu sotuv 2015-yil oxirida yakunlandi va boʻlinma CSLning BioCSL operatsiyasiga birlashtirildi, birlashgan korxona Seqirus sifatida savdoga qoʻyildi[22][23]. 2018-yilda Novartis isteʼmolchi sogʻliqni saqlash qoʻshma korxonasining vaksinalar boʻlinmasini GlaxoSmithKline kompaniyasiga 13,0 milliard AQSh dollariga sotdi[24].
- Isteʼmolchi: Novartis retseptsiz dorilar yoki hayvonlar salomatligi segmentlarida yetakchi emas; uning yetakchi retseptsiz savdo brendlari Excedrin va Theraflu, ammo AQShdagi asosiy ishlab chiqarish zavodidagi muammolar tufayli sotuvlar sekinlashdi.
2018-yilda Novartis tibbiyotga kirish indeksida ikkinchi oʻrinni egalladi[25]. Bu “kompaniyalarni oʻz mahsulotlarini dunyoning kambagʻallari uchun qanchalik osonlik bilan taqdim etishlari boʻyicha ustunlik qiladi”[26][27].
| Yil | Daromad mln AQSH dollari |
Sof foyda mln AQSH dollari |
Har bir aksiya narxi AQSh dollarida |
Xodimlar |
|---|---|---|---|---|
| 2005-yil | 29 753 | 6130 | 32.03 | |
| 2006-yil | 35 105 | 7175 | 36.99 | |
| 2007-yil | 38 947 | 11 946 | 37.10 | |
| 2008-yil | 42 584 | 8,195 | 35.44 | |
| 2009-yil | 45 103 | 8400 | 31.98 | |
| 2010-yil | 51 561 | 9 794 | 39.41 | |
| 2011-yil | 59 375 | 8940 | 44.42 | |
| 2012-yil | 51 971 | 9270 | 46.50 | |
| 2013-yil | 52 716 | 9175 | 61.40 | 135 696 |
| 2014-yil | 53 634 | 10,210 | 76.50 | 133 413 |
| 2015- yil | 50 387 | 17 783 | 86,92 | 122 966 |
| 2016- yil | 49 436 | 6,712 | 71.10 | 122 985 |
| 2017-yil | 50 135 | 7703 | 77.33 | 126 457 |
| 2018-yil | 46 099 | 12 614 | 91.13 | 129 924 |
| 2019-yil | 48 677 | 11 732 | 88.14 | 103 914 |
| 2020-yil | 49 898 | 8 072 | 84.38 | 110 000 |
| 2021-yil | 51 626 | 24 018 | 87.47 | 110 000 |
Novartis 1996-yil mart oyida Shveysariya kompaniyalari Ciba-Geigy va Sandoz Laboratories birlashishi natijasida yaratilgan[28].
Ciba-Geigy
Ciba-Geigy 1970-yilda JR Geigy Ltd (1857-yilda Bazelda tashkil etilgan) va CIBA (1859-yilda Bazelda tashkil etilgan) qoʻshilishi natijasida tashkil topgan[28]. Ciba 1859-yilda, Aleksandr Klavel (1805-1873) Bazeldagi ipak boʻyash uchun fabrikasida fuchsin ishlab chiqarishni boshlaganida boshlangan. 1873-yilga kelib, u oʻzining boʻyoq zavodini Bindschedler va Busch kompaniyasiga sotdi. 1884-yilda Bindschedler va Busch “Gesellschaft für Chemische Industrie Basel” (Kimyo sanoati Bazel kompaniyasi) nomli aksiyadorlik jamiyatiga aylantirildi. CIBA qisqartmasi 1945-yilda kompaniya nomi sifatida qabul qilingan[29].
Geigy uchun asos 1857-yilda, Johann Rudolf Geigy-Merian (1830-1917) va Iogann Myuller-Pak Bazelda boʻyoq tegirmoni va boʻyoq olish zavodini qurgan joyni sotib olganlarida tashkil etilgan. Ikki yil oʻtgach, ular sintetik fuchsin ishlab chiqarishni boshladilar[30]. 1901-yilda ular “Geigy” masʼuliyati cheklangan jamiyatini tuzdilar va kompaniya nomi 1914-yilda J. R. Geigy Ltd nomiga oʻzgartirildi[31]. CIBA va Geigy 1970-yilda birlashib, Ciba‑Geigy Ltd. (/ˌsiːbə ˈɡaɪɡi/)[32].
1990-yillarning oʻrtalaridagi tortishuvlar
1990-yillarning oʻrtalarida shtat va federal sogʻliqni saqlash va atrof-muhit agentliklari 1970-1995-yillar oraligʻida Nyu-Jersi shtatining Toms River shahrida bolalar saratoni bilan kasallanishning koʻpayishini aniqladilar. Shtat va federal atrof-muhit va sogʻliqni saqlash agentliklari tomonidan olib borilgan koʻplab tadqiqotlar shuni koʻrsatdiki, saraton xavfining ortishi mumkin boʻlgan manba 1952-yildan beri ishlayotgan Toms daryosi kimyoviy zavodidan (oʻsha paytda Ciba-Geigy tomonidan boshqariladigan) ifloslanishdir. Bu hudud 1983-yilda zaharli kimyoviy moddalarning yer osti buluti aniqlangandan soʻng, Qoʻshma Shtatlar atrof-muhitni muhofaza qilish agentligi Superfund sayti sifatida belgilangan. Keyingi yili Bay Avenue va Von avenyu burchaklaridagi chuqurlikdan suv sizib chiqayotgani aniqlanganidan keyin chiqarish trubkasi yopildi. Zavod 1996-yilda oʻz faoliyatini toʻxtatdi. 1996-2000 yillardagi keyingi tadqiqot shuni koʻrsatdiki, saraton kasalligi kutilganidan koʻra koʻproq boʻlgan boʻlsa-da, bu koʻrsatkichlar sezilarli darajada pasaygan va farq shtat miqyosida oddiy saraton stavkalari bilan solishtirganda statistik jihatdan ahamiyatsiz edi. 1996-yildan beri Toms daryosi suv tizimi Nyu-Jersida eng qattiq suv sinovidan oʻtkazildi va isteʼmol uchun xavfsiz deb hisoblanadi. Den Feginning Toms daryosi: fan va najot hikoyasi, 2014-yilda Pulitser mukofoti sovrindori bo‘lgan kitobi saytdagi sanoat ifloslanishi masalasini batafsil ko‘rib chiqdi.
Sandoz
Sandoz – Novartisning umumiy dori vositalari boʻlimi. 1996-yilda Ciba-Geigy bilan Novartisni tashkil qilish uchun birlashishidan oldin Sandoz Pharmaceuticals (Sandoz AG) shtab-kvartirasi Shveysariyaning Bazel shahrida joylashgan (Ciba-Geigy kabi) farmatsevtika kompaniyasi boʻlib, turli dorilarni ishlab chiqish bilan mashhur edi.
Chemiefirma Kern und Sandoz (“Kern va Sandoz kimyo firmasi”) 1886-yilda Alfred Kern (1850–1893) va Edouard Sandoz (1853–1928) tomonidan tashkil etilgan. Ular tomonidan ishlab chiqarilgan birinchi boʻyoqlar alizarin koʻk va auramin edi. Kernning oʻlimidan soʻng, hamkorlik 1895-yilda Chemische Fabrik vormals Sandoz korporatsiyasiga aylandi. Kompaniya oʻsha yili isitmani tushiruvchi antipirinni ishlab chiqarishni boshladi. 1899-yilda kompaniya shakar oʻrnini bosuvchi saxarin ishlab chiqarishni boshladi. Keyingi farmatsevtika tadqiqotlari 1917-yilda Sandoz farmatsevtika boʻlimi asoschisi boʻlgan Arthur Stoll (1887–1971) qoʻl ostida 1917-yilda boshlangan[33]. 1918-yilda Arthur Stoll ergotaminni ergotadan ajratib oldi; Oxir oqibat, modda migren va bosh ogʻrigʻini davolash uchun ishlatilgan va 1921-yilda Gynergen savdo nomi ostida kiritilgan.
Sandoz oʻzining birinchi xorijiy vakolatxonalarini 1964-yilda ochgan. 1967-yilda Sandoz Wander AG (Ovomaltine va Isostar bilan mashhur) bilan birlashdi. Sandoz Delmark, Wasabröd (shvetsiyalik qattiq non ishlab chiqaruvchi) va Gerber Products Company (bolalar oziq-ovqat kompaniyasi) kompaniyalarini sotib oldi. 1986-yil 1-noyabrda ishlab chiqarish zavodining omborxonasida yongʻin sodir boʻldi, bu Sandoz kimyoviy moddalarining toʻkilishiga va Reyn daryosining yuqori qismiga katta miqdorda pestitsidning tushishiga olib keldi. Ushbu taʼsir koʻplab baliq va boshqa suv hayotini murakkablashtirdi. 1995-yilda Sandoz oʻzining maxsus kimyoviy biznesini toʻxtatib, Clariantni tashkil qildi. 1997-yilda Clariant Germaniyadagi Hoechst AG kompaniyasidan ajralib chiqqan maxsus kimyoviy biznes bilan birlashdi[34].
Birlashish
1996-yilda Ciba-Geigy Sandoz bilan birlashdi va ikkalasining farmatsevtika va agrokimyoviy boʻlinmalari Novartisni tashkil qilish uchun birga qoldi. Boshqa Ciba-Geigy va Sandoz korxonalari mustaqil kompaniyalar sifatida ajralib chiqdi. Qurilish sanoati uchun kimyoviy moddalar ishlab chiqaruvchi Sandozʼs Master Builders Technologies kompaniyasi Germaniyaning VIAG energetika kompaniyasining shoʻba korxonasi boʻlgan SKW Trostberg AG kompaniyasiga sotildi, Shimoliy Amerikadagi makkajoʻxori gerbitsidlari boʻyicha biznesi esa nemis kimyo ishlab chiqaruvchisi BASF tarkibiga kirdi[35].
Birlashishdan keyingi
1998-yilda kompaniya Kaliforniya universitetining Berkli oʻsimlik va mikrobiologiya boʻlimi bilan biotexnologiya boʻyicha litsenziya shartnomasini tuzdi[36]. Shartnoma tanqidchilari kelishuv akademik obyektivlikni pasaytiradi yoki genetik jihatdan oʻzgartirilgan oʻsimliklarni tijoratlashtirishga olib kelishi mumkin boʻlgan istiqbollardan xavotir bildirdi[37], Shartnoma muddati 2003-yilda tugagan[38].
2000–2010
2000-yilda Novartis va AstraZeneca oʻzlarining agrobiznes boʻlinmalarini birlashtirib, yangi Syngenta kompaniyasini yaratdilar[39].
2009-yilda Novartis Xitoyning Zhejiang Tianyuan Bio-Pharmaceutical Co., Ltd. vaksina kompaniyasining 85 foiz ulushini ushbu mamlakatda vaksina sanoati yetakchisini yaratish va guruhning cheklangan ishtirokini kengaytirish boʻyicha strategik tashabbus doirasida sotib olish boʻyicha kelishuvga erishdi. Ushbu taklif qilinayotgan sotib olish Xitoyda hukumat va tartibga solish ruxsatini talab qiladi[40].
2010-yilda Novartis koʻzni parvarish qilish boʻyicha dunyodagi eng yirik kompaniya Alconni toʻliq sotib olish uchun 39,3 mlrd AQSh dollari toʻlashni taklif qild. Novartis 2008-yilda Alconning 25 foizini sotib olgan edi[41]. Novartis yangi boʻlinma yaratdi va uni Alcon deb nomladi, uning ostida oʻzining CIBA VISION shoʻba korxonasini va Novartisning ikkinchi yirik boʻlimiga aylangan Novartis Ophthalmicsni joylashtirdi. Alkonning umumiy qiymati 60 milliard dollarni tashkil etdi[42].
2011 – hozirgi kungacha
2011-yilda Novartis tibbiy laboratoriya diagnostikasi Genoptix kompaniyasini “bizning (Novartis) individual davolash dasturlarimiz uchun mustahkam asos boʻlib xizmat qilish” uchun sotib oldi[43]. 2021-yil sentabr oyida kompaniya optogenetik diapazonini kengaytirib, gen terapiyasi biznesi Arctos Medicalni sotib olishini eʼlon qildi[44]. Dekabr oyida Novartis sogʻliqni saqlash investitsiya kompaniyasi Syncona Ltddan Gyroscope Therapeuticsni 1,5 milliard dollargacha sotib olishini eʼlon qildi[45].
2022-yil fevral oyida Nyu-York shahrida joylashgan Cambrian Biopharma biotexnologiya kompaniyasi Novartisdan mTOR ingibitorlari dasturlariga litsenziyalangan huquqlarga ega ekanligini eʼlon qildi[46]. Kelishuvning bir qismi sifatida Kembrian Tornado Therapeutics deb nomlangan shoʻba korxonasini tashkil qildi[46]. 2022-yil avgust oyida kompaniya qayta qurish doirasida ochiq savdoga qo‘yilgan biznesni shakllantirish uchun Sandoz umumiy dori vositalari bo‘linmasini chiqarish rejasini e’lon qildi[10]. Birlik bilan 9,69 AQSh dollari ishlab chiqarilgan 2021-yilda milliard dollarni tashkil etgan boʻlsa, sotuvlar boʻyicha Yevropadagi eng yirik umumiy dori-darmon kompaniyasini yaratadi[47].
Sotib olishlar tarixi
Novartis Acquisitions
- Novartis
- Novartis (Ciba-Geigy va Sandoz birlashuvi, 1996)
- Ciba-Geigy
- J. R. Geigy Ltd (1971 birlashgan)
- CIBA (1971 birlashgan)
- Sandoz
- Kern and Sandoz Chemistry Firm (1886-yilda asos solingan)
- Wander AG (sotib olingan 1967)
- Lek d.d. (Slovenia) (sotib olingan 2002)
- Aspen Global inc (Japanese business) (sotib olingan 2019)
- Ciba-Geigy
- Hexal (sotib olingan 2005)
- Eon Labs (sotib olingan 2005)
- Chiron Corporation (sotib olingan 2006)
- Matrix Pharmaceuticals Inc (sotib olingan 2002)
- PowderJect (sotib olingan 2003)
- PathoGenesis (sotib olingan 2001)
- Cetus Corporation
- Cetus Oncology
- Biocine Company
- Chiron Diagnostics
- Chiron Intraoptics
- Chiron Technologies
- Adatomed GmbH
- Zhejiang Tianyuan Bio-Pharmaceutical Co., Ltd (sotib olingan 2009)
- Alcon (Asos solingan 1945, sotib olingan 2010)
- Texas Pharmacal Company (sotib olingan 1979)
- Genoptix (sotib olingan 2011)
- Fougera Pharmaceuticals (sotib olingan 2012)
- CoStim Pharmaceuticals (sotib olingan 2014)
- GlaxoSmithKline (Saraton dorilari boʻlimi) (sotib olingan 2014)
- Spinifex Pharmaceuticals (sotib olingan 2015)
- Admune Therapeutic (sotib olingan 2015)
- Selexys Pharmaceuticals (sotib olingan 2016)
- Ziarco Group Limited (sotib olingan 2016)
- Advanced Accelerator Applications (sotib olingan 2018)
- AveXis (sotib olingan 2018)
- Endocyte (sotib olingan 2018)
- CellforCure (sotib olingan 2018)
- The Medicines Company (sotib olingan 2019)
- Amblyotech (sotib olingan 2020)
- Vedere Bio (sotib olingan 2020)
- Cadent Therapeutics (sotib olingan 2020)
- Luc Therapeutics (Birlashgan 2017)
- Ataxion Therapeutics (Birlashgan 2017)
- Arctos Medical (sotib olingan 2021)
- Gyroscope Therapeutics (sotib olingan 2021)
- Novartis (Ciba-Geigy va Sandoz birlashuvi, 1996)
Kompaniyaning “Novartis Biotibbiyot tadqiqotlari institutlari (NIBR)” deb nomlangan global tadqiqot operatsiyalari oʻzlarining global shtab-kvartirasi Kembrijda, Massachusets, AQShda joylashgan[48][49]. NIBR tarkibida rivojlanayotgan mamlakatlardagi kasalliklarga yoʻnaltirilgan ikkita tadqiqot instituti joylashgan: sil, dang va bezgak bilan shugʻullanadigan Novartis Tropik kasalliklar instituti va salmonella tifi (tif isitmasi) va shigella bilan ishlaydigan Novartis vaksinalari global salomatlik instituti[50].
Novartis bemorlar uchun klinikalarga jismoniy sayohat qilish oʻrniga videoga asoslangan telemeditsina tashriflariga ruxsat berish uchun Science 37 bilan ishlamoqda. Bemorlarni ogʻir shifoxona safarlaridan ozod qilish uchun mobil texnologiyalardan foydalangan holda uch yil davomida oʻnta klinik sinov oʻtkazishni rejalashtirmoqda[51].
Isteʼmolchilar salomatligi
- Benefiber
- Bialcol spirt
- Buckley's shamollash va yoʻtal
- Bufferin
- ChestEze
- Comtrex shamollash va yoʻtal
- Denavir/Vectavir
- Desenex
- Doan's ogʻriq qoldiruvchi
- Ex-Lax
- Excedrin
- Fenistil
- Gas-X
- Habitrol
- Keri teri parvarishi
- Lamisil oyoq parvarishi
- Lipactin herpes tizimli muolaja
- Maalox
- Nicotinell
- No-doz
- Quinvaxem (Pentavalent vaccine)
- Otrivine
- Prevacid 24HR
- Savlon
- Tavist
- Theraflu
- Vagistat
- Tixylix
- Voltaren
2014-yil aprel oyida Novartis oʻzining 3,5 milliard dollarlik aktivlari bilan isteʼmolchilar salomatligi boʻlimini GlaxoSmithKline bilan GSK Consumer Healthcare nomli yangi qoʻshma korxonaga ajratdi, uning 36,5% ulushi Novartisga tegishli[52]. 2018-yil mart oyida GSK Novartis bilan Novartisning isteʼmolchilar salomatligini saqlash boʻyicha qoʻshma korxonasidagi 36,5 foiz ulushini 13 milliard dollarga (9,2 milliard funt sterling) sotib olish boʻyicha kelishuvga erishganini eʼlon qildi[53].
Hayvonlar salomatligi
Uy hayvonlarini parvarish qilish
- Interceptor (Milbemitsin oksimi), ogʻiz orqali qurtlarni nazorat qilish mahsuloti
- Sentinel Flavor Tabs (Milbemitsin oksim, Lufenuron), ogʻiz burga nazorati mahsuloti
- Deramaxx (Deracoxib), itlarda osteoartritdan ogʻriq va yalligʻlanishni ogʻiz orqali davolash
- Capstar (Nitenpyram), burga nazorati uchun ogʻiz tabletka
- Milbemax (Milbemitsin oksim, Praziquantel), ogʻiz qurtlarini davolash
- Dastur (Lufenuron), burga nazorati uchun ogʻiz planshet
Chorvachilik
- Acatalk Duostar (Fluazuron, Ivermectin), qoramollar uchun Shomil nazorati
- CLiK (Dicyclanil), qoʻylar uchun chivin nazorati
- Denagard (Tiamulin), Brachyspira (ilgari Serpulina yoki Treponema) bilan bogʻliq choʻchqa dizenteriyasini davolash uchun antibiotik
- Fasinex (Triclabendazol), qoramollar uchun ogʻiz boʻshligʻi, jigar shishishining barcha uch bosqichini davolash va nazorat qilish uchun ishlatiladi.
- ViraShield, sogʻlom qoramollarda, shu jumladan, homilador sigirlar va gʻunajinlarda, yuqumli sigir rinotraxeiti (IBR), sigir virusli diareya (BVD 1 va BVD 2-toifa), parainfluenza 3-toifa (PI3) keltirib chiqaradigan kasallikning oldini olishda yordam sifatida foydalanish.
Biologik himoya (hasharotlar va kemiruvchilarga qarshi kurash)
- Aktara (tiametoksam)
- Atrazin (atrazin)
- Larvadex (Cyromazine)
- Neporex (Cyromazine)
- Oxyfly (Lambda-sihalotrin)
- Virusnip (kaliy monopersulfat)
Hindistonning patent qonunlariga eʼtiroz
Novartis Hindistonda Gleevecni patentlash uchun yetti yillik munozarali kurash olib bordi va ishni Hindiston Oliy sudiga qadar olib bordi, u yerda patent talabnomasi nihoyat rad etildi. Ishning markazida boʻlgan patent talabnomasi Hindistonning Novartis kompaniyasi tomonidan 1998-yilda Hindiston Jahon Savdo Tashkilotiga kirishga va TRIPS shartnomasi boʻyicha butun dunyo boʻylab intellektual mulk standartlariga rioya qilishga rozi boʻlganidan keyin berilgan. Ushbu shartnomaning bir qismi sifatida Hindiston patent qonuniga oʻzgartirishlar kiritdi; eng kattasi, bu oʻzgarishlardan oldin mahsulotlarga patentlar ruxsat etilmagan, keyin esa cheklovlar bilan boʻlsa-da ruxsat etilgan. Ushbu oʻzgarishlar 2005-yilda kuchga kirdi, shuning uchun Novartis patent arizasi Hindiston oʻtish jarayonini boshqarish uchun oʻrnatgan tartib-qoidalar ostida boshqalar bilan “pochta qutisi” ni kutdi. Hindiston, shuningdek, 2005-yilda, qonunlar kuchga kirishidan oldin, patent qonuniga maʼlum tuzatishlar kiritdi, bu patent talabnomasini rad etishda asosiy rol oʻynadi[54].
TRIPS shartnomasida koʻrsatilganidek, Novartis Hindiston Patent idorasidan Gleevec uchun Eksklyuziv Marketing Huquqlari (EMR) uchun ariza topshirdi va EMR 2003-yil noyabr oyida berildi[55]. Novartis Hindistonda Gleevecni ishga tushirgan baʼzi umumiy ishlab chiqaruvchilarga qarshi buyurtmalar olish uchun EMRdan foydalangan. Novartis Gleevec narxini har bir bemor uchun oyiga 2666 AQSh dollari qilib belgiladi; umumiy kompaniyalar oʻz versiyalarini oyiga har bir bemor uchun 177 dan 266 AQSh dollariga sotishgan. Novartis, shuningdek, preparatning oʻz versiyasini sotib olishga qodir boʻlmagan bemorlarga yordam berish dasturini ishga tushirdi.
Jinsiy kamsitish
2010-yil 17-mayda Amerika Qoʻshma Shtatlarining Nyu-York janubiy okrugi sudida hakamlar hayʼati Novartisga 3 367 250 dollar tovon toʻlash toʻgʻrisida qaror chiqardi va kompaniya 2002-yildan beri oʻn ikki ayol savdo vakillari va boshlangʻich darajadagi menejerlarga nisbatan jinsiy kamsitish sodir etganligi, xodimlarning homiladorligini bilganidan keyin ish haqi, lavozimga koʻtarilish va davolanish masalalari boʻyicha kamsitgani aniqlandi[56].
Marketing qoidalarini buzish
2008-yil sentabr oyida AQSh oziq-ovqat va farmatsevtika idorasi (FDA) Novartis Pharmaceuticals kompaniyasiga DEHB dori vositasi Focalin XR reklamasi haqida bildirishnoma yubordi, bunda kompaniya jamoatchilik va tibbiyot mutaxassislariga marketing qilishda uning samaradorligini oshirib yuborgan[57].
2005-yilda federal prokurorlar Novartis kompaniyasining bir nechta dori vositalarini sotish boʻyicha tergov boshladi: Trileptal, tutilishga qarshi dori; yurak kasalliklari uchun uchta dori - Diovan (kompaniyaning eng koʻp sotiladigan mahsuloti), Exforge va Tekturna; Sandostatin, oʻsish gormoni buzilishini davolash uchun dori; va Zelnorm, irritabiy ichak sindromi uchun dori[58]. 2010-yil sentyabr oyida Novartis 422,5 mln AQSh dollari toʻlashga rozi boʻldi[59]. The New York Times gazetasiga koʻra, “Federal prokurorlar Novartisni sogʻliqni saqlash sohasi mutaxassislariga maʼruzachilar dasturlari, maslahat kengashlari, oʻyin-kulgi, sayohat va ovqatlanish orqali noqonuniy pul toʻlashda aybladilar. Ammo, Novartis fevral oyida eʼlon qilgan shartnomada notoʻgʻri nom qoʻyishda aybdor deb tan olishdan tashqari, kompaniya qonunbuzarlikni rad etdi”[58].
Avastin
AQShdan tashqarida Novartis ranibizumab (savdo nomi Lucentis) preparatini sotadi, bu bevacizumab (Avastin) kabi bir xil sichqoncha antitanalaridan olingan monoklonal antitana fragmentidir. Avastin ham, Lucentis ham Rochega tegishli Genentech tomonidan yaratilgan; Roche butun dunyo boʻylab Avastinni sotadi, shuningdek, Lucentisni AQShda sotadi. Lucentis butun dunyo boʻylab nam makula nasli va retinaning boshqa kasalliklarini davolash sifatida tasdiqlangan; Avastin baʼzi saraton kasalliklarini davolash uchun ishlatiladi. Lucentisning narxi Avastinga qaraganda ancha yuqori boʻlgani sababli, koʻplab oftalmologlar dorixonalarda Avastinni koʻzlarga qoʻllash uchun ishlab chiqarishni boshladilar va bemorlarini Avastin bilan davolashni boshladilar. 2011-yilda Buyuk Britaniyadagi Milliy sogʻliqni saqlash xizmatining toʻrtta ishonchli idorasi pulni tejash maqsadida Avastinni makulyar degeneratsiyaga qarshi qoʻllash uchun foydalanish va toʻlovni tasdiqlovchi siyosatni chiqardi, garchi Avastin bu koʻrsatkich uchun tasdiqlanmagan boʻlsa ham[60]. 2012-yil aprel oyida trastlarni Avastin Lucentis kabi xavfsiz va samarali ekanligi noma'lumligiga ishontira olmaganidan soʻng va Lucentis bozorini saqlab qolish uchun Novartis trestlarni sudga berishini eʼlon qildi[60][61].
Valsartan
2013-yil yozida Yaponiyaning ikkita universiteti statistik tahlil o‘zgartirilgani va Novartis xodimining tadqiqotda ishtirok etgani aniqlanganda Valsartanning (Diovan markasi) yurak-qon tomir tizimiga foydasi borligini ko‘rsatadigan bir qancha klinik tadqiqotlar nashrlarini qaytarib olishdi[62]. Natijada bir qancha yapon kasalxonalari preparatni qo‘llashni to‘xtatdi va ommaviy axborot vositalari Yaponiyadagi janjal haqida xabarlar tarqatdi[63]. 2014-yil yanvar oyida Yaponiya Sogʻliqni saqlash vazirligi Tokio prokuraturasiga Novartis va nomaʼlum xodimlarga qarshi, tadqiqotdan Diovanning afzalliklarini qoʻllab-quvvatlash uchun foydalangan reklamalar orqali isteʼmolchilarni chalgʻitgani uchun jinoiy ish qoʻzgʻatdi[64]. 2014-yil 1-iyulda prokuratura kompaniya va uning xodimlaridan birini rasman ayblayotganini eʼlon qildi[65].
Korrupsiya
2018-yil yanvar oyida Novartis AQSh va Gretsiya rasmiylari tomonidan 2006-2015 yillarda Gretsiya davlat amaldorlariga pora berganlikda ayblanib, ikki sobiq bosh vazir, bir nechta sobiq sogʻliqni saqlash vazirlari, Nea Dimokratia partiyasining koʻplab yuqori martabali aʼzolarini oʻz ichiga olgan sxema boʻyicha tergov boshlandi[66]. Novartisning Gretsiyadagi filiali menejeriga mamlakatni tark etish taqiqlandi[67]. Vazir o‘rinbosari bu ayblovlarni “Yunon davlati tashkil etilgandan beri eng katta janjal” deb ta’rifladi, bu esa “davlatning tibbiyotga yillik xarajatlari portlashiga” sabab bo‘ldi[68]. Mojaroga aloqador vazirlarning aksariyati ayblovlarni inkor etib, ishni “siyosiy nishon” va “Syriza” muxolifat partiyasi “toʻqimasi” sifatida koʻrsatishga harakat qildi[66]. Ammo, Gretsiya sudyalar kengashi bu janjal haqiqat deb qaror qildi[69]. Ishda bir nechta dori-darmonlar narxini sunʼiy ravishda oshirish bilan bogʻliq poraxoʻrlikdan tashqari, “toʻrt milliard yevrodan (4,2 milliard dollar) ortiq noqonuniy mablagʻlar” gumonlari bilan pul yuvish ham bor[70].
Michael Cohen
Novartis 2017-yilda Donald Trump inauguratsiyasidan keyin Michael Cohenga tegishli Essential Consultants kompaniyasiga 1,2 million dollar to‘lagan. Cohenga har oyda 100 000 dollardan ozroq pul toʻlangan. Novartisning taʼkidlashicha, u Cohenga yangi maʻmuriyatning dori-darmonlar narxini belgilash va tartibga solishga yondashuvini tushunish va taʼsir qilishda yordam berish uchun pul toʻlagan[71].
Moxovga qarshi kurash
Novartis 2000-yildan beri barcha endemik mamlakatlarga bepul, koʻp dori terapiyasini taqdim etish orqali moxov kasalligini yoʻq qilishga oʻnlab yillar davomida bel bogʻlagan[72][73][74]
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
