Model - ob'ekt, shaxs yoki tizimning informatsion tasviri hisoblanadi. Bu atama dastlab 16 asr oxirida ingliz tilida binoning rejalarini bildirgan. Fransuz hamda Italyan tillaridagi modul sòzidan olingan.
Modellar fizik modellarga (masalan, model tekisligi) va mavhum modellarga (masalan, xatti-harakatlar modellarini tavsiflovchi matematik ifodalar) boʻlingan. Mavhum yoki kontseptual modellar fan falsafasida markaziy oʻrinni egallagan[1][2]. Deyarli har bir ilmiy, nazariya, jismoniy va insoniy sohaning modelini oʻz ichiga olgan.
Savdoda „model“ katalog yoki koʻrgazma zalida koʻrsatilgan mahsulotning oʻziga xos dizayniga ishora qilgan. Masalan, (Ford Model T) kabi.
Jismoniy model (koʻpincha oddiy model deb ataladi, lekin bu kontekstda kontseptual modeldan ajralib turadi) ob'ektning kichikroq yoki kattaroq jismoniy nusxasi. Modellashtirilayotgan ob'ekt kichik (masalan, atom) yoki katta (masalan, Solar System) boʻlishi mumkin. Qaysidir maʼnoda, jismoniy model „ qandaydir kontseptual modelning refiksiyasidir; kontseptual model oldin jismoniy modelning loyihasi sifatida tasavvur qilingan“, keyin esa yangi namunadagidek tasavvur qilina boshlangan[3].
Modelning geometriyasi va u koʻrsatadigan ob'ekt koʻpincha bir-biriga oʻxshashdir, chunki biri ikkinchisining oʻlchamini oʻzgartiradi, bunday hollarda masshtab muhim xususiyatga ega hisoblanadi. Biroq, koʻp hollarda oʻxshashlik faqat taxminiy yoki hatto ataylab buzilgandek tuyuladi. Baʼzida buzilish tizimli boʻladi (masalan, gorizontal va vertikal ravishda bir xil masshtabdan foydalanishi mumkin boʻlgan kichikroq togʻli hudud modelidan farqli oʻlaroq, katta maydonning topografiyasini modellashtirishda gorizontal ravishda qattiq masshtab va vertikal ravishda qatʼiy shaklga ega).
Jismoniy modellar oʻrganishdan tortib, model haqida maʼlumotni vizuallashtirishga imkon beradi deb hisoblangan. Model binoning meʼmoriy modeli yaʼni jismoniy ob'ekt boʻlishi ham mumkindir. Arxitektura modelidan foydalanish struktura ichidagi ichki munosabatlarni yoki strukturaning atrof-muhit bilan tashqi aloqalarini vizualizatsiya qilishni oʻz ichiga olgan.
Instrumental fizik modellar muhandislik dizayni uchun suyuqlik oqimlarini tekshirishning samarali usuli deb yuritilgan. Uskuna va jarayonlar dizaynini optimallashtirish uchun fizik modellar koʻpincha, hisoblash suyuqliklari dinamikasi modellari bilan birlashtirilgan. Bunga binolar, transport vositalari, odamlar va gidrotexnik inshootlar atrofidagi tashqi oqimlar kiritilgan. Shamol tunneli va suv tunneli sinovlari koʻpincha ushbu dizayn uchun ishlatilgan. Instrumental jismoniy modellar, shuningdek kanal tizimlar, ifloslanishni nazorat qilish uskunalar, oziq-ovqat mahsulotlarini qayta ishlash mashinalar va aralashtirish idishlarini loyihalash uchun ichki oqimlarni tekshirish mumkin hisoblangan. Bu holda batafsil oqim hodisasini kuzatish uchun shaffof oqim modellari qoʻllangan. Ushbu modellar geometriya va muhim kuchlar nuqtai nazaridan, masalan, Froude raqami yoki Reynolds sonining miqyosi yordamida oʻlchanilgan.
Kontseptual model - bu tizimning nazariy koʻrinishi, masalan, ob-havoni bashorat qilish uchun atmosferaning ishlashini tavsiflashga harakat qiladigan tenglamalar toʻplamidir. Kontseptual modellar tizimning tasviri boʻlishi ham mumkin. U odamlarga model taqdim etgan mavzuni bilish, tushunish yoki taqlid qilishga yordam berish uchun ishlatiladigan tushunchalardan biri hisoblangan. Bu atama kontseptualizatsiya yoki umumlashtirish jarayonidan soʻng shakllanadigan modellarga tegishli boʻlishi mumkin deb yuritilgan[1][2]. Kontseptual modellar koʻpincha real dunyodagi narsalarning, xoh jismoniy xoh ijtiimoiy boʻlsin mavhum hisoblanadi. Semantik tadqiqotlar tushuncha shakllanishining turli bosqichlariga tegishli boʻlgan. Semantika asosan tushunchalar va fikrlovchi mavjudotlar oʻz tajribasining turli elementlariga beradigan maʼnosidir.
Hayvonning jismoniy modeli, hayvonlarning jismoniy tuzilishini u yurmasdan, uchmasdan, xavf-xatarsiz va haqiqiy hayvon boʻlmasdan oldin koʻrsatgan. Hayvonning yumshoq modeli bolalar va baʼzi kattalar orasida sevimli oʻyinchoq sifatida mashhur boʻlgan.
Inson modeli, masalan, qoʻgʻirchoq, haykal, badiiy adabiyotda esa robot boʻlishi mumkin, masalan A.I. filmidagi kabi.
Model bu chizma yoki fotosurat kabi tasvirdir. Globus holatida tekis dunyo xaritasi uchun muqobil variant hisoblanadi.
Turli atomlarni ifodalovchi turli rangdagi sharchalar bilan murakkab molekula modeli
Misollar
Jismoniy modellarning baʼzi misollari:
- Samolyot modeli
- Model avtomobil
- Model temir yoʻl
- Raketa modeli
- Model uyi
- Model (sanʼat), rassomga suratga tushayotgan shaxs, masalan Leonardo da Vincining " Oxirgi kechki ovqat " kartinasidagi Yahudiyning vakili boʻlgan 15 asrdagi jinoyatchi.
- Model (odam), koʻpincha tijorat mahsulotlarini reklama qilish kontekstida boshqalarga nusxa koʻchirish uchun shablon boʻlib xizmat qiladigan shaxs.
- Model (mahsulot), ishlab chiqaruvchi tomonidan taqdim etilgan mahsulotning maʼlum bir dizayni.
- Avtomobil modeli, ishlab chiqaruvchi tomonidan sotiladigan avtomobilning oʻziga xos dizayni.
- Model organizm (koʻpincha model deb qisqartiriladi), boshqa turdosh organizmlarda mavjud boʻlgan biologik hodisalarni tushunish uchun oʻrganiladigan odam boʻlmagan tur, masalan, iskorbitni oʻrganish uchun C vitaminiga och qolgan gvineya choʻchqasi, odamda oʻtkazish axloqsiz boʻladigan tajriba.
- Model (mimikriya), boshqa turga taqlid qilinadigan tur.
Kontseptual model - bu tizimning nazariy koʻrinishi, masalan, ob-havoni bashorat qilish uchun atmosferaning ishlashini tavsiflashga harakat qiladigan tenglamalar toʻplamidir. Kontseptual modellar tizimning tasviri boʻlishi mumkin. U odamlarga model taqdim etgan mavzuni bilish, tushunish yoki taqlid qilishga yordam berish uchun ishlatiladigan tushunchalardan iborat hisoblangan. Bu atama kontseptualizatsiya yoki umumlashtirish jarayonidan soʻng shakllanadigan modellarga tegishli boʻlishi mumkin[1][2]. Semantik tadqiqotlar tushuncha shakllanishining turli bosqichlariga tegishlidir. Semantika asosan tushunchalar, fikrlovchi mavjudotlar oʻz tajribasining turli elementlariga beradigan maʼnolardan biridir.
- Kontseptual model (informatika), ob'ektlar va ularning munosabatlarining tasviri.
- Matematik model, matematik tushunchalar va til yordamidagi tizimning tavsifi.
- Iqtisodiy model, iqtisodiy jarayonlarni ifodalovchi nazariy konstruksiya.
- Statistik model, odatda bir yoki bir nechta tasodifiy oʻzgaruvchilar va boshqa tasodifiy boʻlmagan oʻzgaruvchilar oʻrtasidagi munosabatni belgilaydigan matematik model.
- Model (CGI) — maxsus dasturiy taʼminot orqali ob'ektning har qanday yuzasini uch oʻlchamdagi matematik tasvir.
- Model (mantiq) - maʼlum aksiomalar toʻplamini qondiradigan yakuniy amallar toʻplami va unda aniqlangan munosabatlar toʻplami.
- Model (MVC), model-koʻrish-kontroller dasturiy taʼminoti dizayn naqshining markaziy komponenti
- Standart model (aniqlash)
- Tibbiy model, taklif qilingan „barcha shifokorlar oʻqitilgan protseduralar toʻplami“.
- Namunaviy akt, tarqatish va bir nechta mustaqil qonun chiqaruvchi organlarda qabul qilish hamda taklif uchun markazlashtirilgan tarzda ishlab chiqilgan qonun.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
