Birinchi Kaxeti qirolligi (gruzincha: კახეთ-ჰერეთის სამეფო) — Sharqiy Gruziyadagi oʻrta asr monarxiyasi, markazi Kaxeti viloyatida joylashgan boʻlib, poytaxti dastlab Telavida boʻlgan. 1014-yilda Kaxeti knyazligining hukmdori Buyuk Kvirike III boshchiligida qoʻshin Hereti hukmdorini magʻlubiyatga uchratdi va oʻzini Kaxeti va Hereti qiroli sifatida toj kiydi. Shu yildan boshlab to 1014-yilda Gruziya qirolligi ajrab chiqqunga qadar davlat tarix sahifasida mavjud boʻldi.
| Birinchi Kaxeti qirolligi კახეთ-ჰერეთის სამეფო (gruzincha) | ||||
| ||||
|---|---|---|---|---|
| Poytaxti | Telavi | |||
| Til(lar)i | Gruzin tili | |||
| Dini | Xristianlik | |||
| Boshqaruv shakli | Shahzoda yepiskopligi (787-1010) Feodal monarxiya (1010-1104) | |||
| Qirol | ||||
| - 1010-1037 | Kvirike III | |||
| - 1102-1104 | Aghsartan II | |||
| Tarix | ||||
| - 1014-yil | Asos solingan | |||
| - 1020-yillar | Hereti qirolligining tugatilishi | |||
| - 1080-yillar | Saljuqiylar davlatiga vassal boʻlish | |||
| - 1104-yil | Gruziya qirolligi tomonidan anneksiya qilingan | |||
1014-yilda Bagrat vafot etganidan keyin taxtdan tushirilgan Kaxeti knyazi Davidning oʻgʻli Kvirike III tojni qaytarib olishga muvaffaq boʻldi. Shuningdek, u qoʻshni Hereti mintaqasini oʻz qoʻliga oldi va oʻzini Kaxeti va Hereti qiroli deb eʼlon qildi. U Telavini oʻzining poytaxtiga aylantirdi va Tianeti yaqinidagi Bodoji shahrida saroy barpo etdi. Uning maʼmuriy islohotlari natijasida qirollik yetti knyazlikka boʻlindi: Rustavi, Kveteri, Pankisi, Shtori, Vejini, Xornabuji va Machi. Kvirike III davrida qirollik siyosiy hokimiyat va farovonlik davrini boshdan kechirdi.
Dastlab Kaxeti shohlari chet-el tajovuzkorlariga qarshi kurashda Gruziya qirollarining ittifoqchilari edilar. 1022-yilda Kvirike III Vizantiya imperiyasiga qarshi Gruziya qiroli George I ga kuch-quvvat yubordi, ammo ular magʻlubiyatga uchradi. 1027-yilda Kvirike Liparit Baguashi va Ivane Abazasdze, Tbilisi amiri Jaffar va Armaniston shohi David I boshchiligidagi Gruziya Bagrat IV qoʻshinlari tarkibiga qoʻshildi va Eklez daryosi boʻyida Arranning amiri Fadl II ga qarshi qoʻshildi. 1029-yillarga kelib Kvirike III Kavkaz togʻlarini kesib oʻtib, Tianetini vayron qilgan Alaniya shohi Urdure boshchiligidagi bosqinchilar kuchini magʻlub etdi. Urdure jangda halok boʻldi[2]. Buyuklikka va kuch-qudratga erishayotgan Kvirike 1037/39-yillarda ov paytida oʻldirildi. Gruziyalik tarixchi Vaxushtiyning soʻzlariga koʻra, buni Kvirikening Alaniyalik quli Urdure oʻlimi uchun qasos olish maqsadida amalga oshirgan. Kvirikening vafotida Kaxeti vaqtincha Gruziya qirolligi tarkibiga qoʻshildi[3][4].
Kaxeti qirolligiga 1014-yilda asos solingan. 1080-yilda Saljuqiylar istilosi natijasida turklarga vassal boʻlgan. Qirollik 1104-yilda Gruziya qirolligi tomonidan anneksiya qilingan. Qirollikning hududlari Gruziya qirolligiga qoʻshib olingan va mustaqilligiga barham berilgan. 1105-yilda Agsartan oʻz vassallari, Hereti knyazlari Areshiani tomonidan hibsga olingan va Gruziya qiroli David IV ga topshirilgan va u ham nihoyat qirollikni Birlashgan Gruziya qirolligiga qoʻshgan.
| Shajzoda | Hukmronligi | Sulola |
|---|---|---|
| 1. Grigoli | 787-827 | Bagrationlar |
| 2. Vache | 827-839 | Kvabulidze |
| 3. Samuel | 839-861 | Donauri |
| 4. Gabriel | 861-881 | Donauri |
| 5. Padla I | 881-893 | Arevmaneli |
| 6. Kvirike I | 893-918 | Arevmaneli |
| 8. Padla II | 918-929 | Arevmaneli |
| 9. Kvirike II | 929-976 | Arevmaneli |
| 10. David | 976-1010 | Arevmaneli |
| 11. Kvirike III | 1010-1037 | Arevmaneli |
| Qirollar | Hukmronlik | Sulola |
|---|---|---|
| 1. Kvirike III | 1010-1037 | Arevmaneli |
| 2. Gagiki | 1037-1058 | Kvirikiani[5] |
| 3. Aghsartan I | 1058-1084 | Kvirikiani |
| 4. Kvirike IV | 1084-1102 | Kvirikiani |
| 5. Aghsartan II | 1102-1104 | Kvirikiani |
- Muskhelishvil, D. Georgian Soviet Encyclopedia, V, p. 448, Tbilisi, 1980
- Lortkipanidze M, Mukhelishvili D, Metreveli R. History of Georgia, Vol. 2 - Georgia in the IV-XIII centuries. Tbilisi, 2012.
- Акопян A. В., Варданян А. Р. Монеты Квирике III, царя Кахети и Эрети. В сб.: Семнадцатая Всероссийская нумизматическая конференция. Москва. Пущино. 22-26 апреля 2013. Тезисы сообщений и докладов. М.: Триумф принт, 2013. С. 43–44.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
