From Wikipedia, the free encyclopedia
Һиггс бозоны яки Һиггсон (tat.lat. Higgs bozonı(үле сылтама), ингл. Higgs boson) — Элементар кисәкчек, элементар бозон, Һиггс кырының кванты. Стандарт модель буенча Һиггс бозоны зәгыйфь тәэсир итешүдә катнашучы элементар кисәкчекләр нульсез массалары булуы өчен җаваплы.
Һиггс бозоны | |
Масса | 125,26 ± 0,21 гигаэлектронвольт на секунду в квадрате[1], 124,97 ± 0,24 гигаэлектронвольт на секунду в квадрате[2] һәм 125,11 ± 0,11 гигаэлектронвольт на секунду в квадрате[3] |
---|---|
... хөрмәтенә аталган | Питер Һиггс, Ходай һәм частица[d] |
Ачучы яки уйлап табучы | CERN, Эксперимент ATLAS[d][4] һәм Компактный мюонный соленоид[d][5] |
Ачыш датасы | 2012 |
Ачыш ясалган урын | Швейцария |
Тикшеренү урыны | Зур адрон коллайдеры, CERN һәм Фермилаб[d] |
Электрический заряд | 0 элементарный электрический заряд |
Чётность | 1 |
Спиновое квантовое число | 0[6][7][8][…] |
Распадается на | W һәм Z бозоннары, электрон һәм фотон[9] |
Ширина распада | 13 000 000 электронвольт |
Время жизни частицы | 0,000156 аттосекунда һәм 1,0E−5 аттосекунда |
Антикисәкчек | Һиггс бозоны |
Суперсимметричный партнёр | хиггсино[d][10] |
Фундаментальные взаимодействия | Зәгыйфь тәэсир итешү, электромагнит тәэсир итешүе һәм Гравитация[11] |
Предсказано кем | Питер Һиггс[12], Франсуа Аңлер[13], Роберт Браут[d][13], Джеральд Гуральник[d][14], C. R. Hagen[d][14] һәм Томас Киббл[d][14] |
Номер частицы по схеме Монте-Карло | 35[15] |
Һиггс бозоны Викиҗыентыкта |
Квант механикасы | ||||||||||||||||||
Билгесезлек принцибы | ||||||||||||||||||
Математик нигезләр | ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
Шулай ук карагыз: Портал:Физика |
Элементар кисәкчек Стандарт моделендә электр-зәгыйфь симметриянең үзлегеннән бозылуы сәбәпле калибрлау бозонының массасы килеп чыга.
Һиггс бозоны - скаляр кисәкчек, нуль спинлы. Питер Һиггс шушы бозон булуын 1964 елда фаразлаган.
2012 елда Һиггс бозоны Зур адрон коллайдерында рәсми ачылган, аның массасы 125 ГэВ тәшкил итә.
Өч фундаменталь тәэсир итешү (зәгыйфь, көчле, электромагнит) калибрлау бозоннары алышуы белән аңлатыла. Стандарт модель гравитацияне һәм кара матдәне тасвирлый алмый, шуңа күрә ул Бердәм Барлык теориясе булып тормый.
Һиггс механизмы дөрес булуы очракта бер нейтраль Һиггс бозоны (SM Higgs) хасил була, киңәйтелгән модельдә берничә Һиггс бозоны, төрле массалы, шул исәптә коргылы.
Ләкин элементар кисәкчекләрнең массасы булуын Һиггссыз модельләре дә аңлаталар. Һиггс бозонын эзләүләр инкяр очракта Һигссыз модельләр өчен дәлил булачак.
Электрон колайдерында тәҗрибәләр нәтиҗәсендә 2012 елның 4 июлендә CERN семинарында яңа кисәкчекне - бозон, 125—126 ГэВ массалы - билгеләнгән. Шушы кисәкчек - иң авыр табылган бозон.
2013 елның мартында ЦЕРН галимнары Һиггс бозонын 2012 елда ачылганын исбатлаган. Ләкин Һиггс бозоны ачылышы төгәллеген тагы да исбатларга кирәк.
2013 елның 8 октябрендә Һиггс бозонын фаразлану өчен Питер Һиггс Нобель премиясенә лаек булды.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.